Czarna rzodkiew to cenione warzywo korzeniowe. Artykuł omawia jej uprawę, właściwości zdrowotne i sposoby ochrony przed chorobami oraz szkodnikami. Dowiesz się, jak uzyskać obfite plony i wykorzystać jej potencjał.
Czym jest czarna rzodkiew?
Czarna rzodkiew (Raphanus sativus var. niger) należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Jest to roślina warzywna z grupy rzepowatych. Uprawia się ją jako roślinę jednoroczną. W pierwszym roku tworzy jadalny korzeń. Na szczycie łodygi pojawiają się kwiaty. Kwitnie na liliowo lub biało. Owocem jest wydłużona łuszczyna.
Roślina wytwarza zgrubiały korzeń. Ma on charakterystyczną czarną skórkę. Miąższ korzenia jest biały i zwarty. Korzeń bywa okrągły lub wydłużony. Może ważyć od 200 g do nawet 2,5 kg. Czarna rzodkiew ma pikantny smak. Zawiera olejek musztardowy i fitoncydy. Pochodzi z kontynentu euroazjatyckiego. Rozprzestrzeniła się stamtąd do Stanów Zjednoczonych. Uprawiano ją już przed budową piramid egipskich.
Właściwości czarnej rzodkwi – dlaczego warto ją jeść?
Czarna rzodkiew jest niskokaloryczna. W 100 gramach zawiera około 33 kcal. Ma 1,1 g białka i 0,3 g tłuszczu. Znajdziesz w niej 4,7 g węglowodanów. Dostarcza też 3,5 g błonnika. Warzywo to jest bogate w składniki odżywcze. Zawiera witaminy C, A, E, PP. Znajdują się w niej witaminy z grupy B. Dostarcza minerały takie jak potas i magnez. Ma też żelazo, cynk, fosfor i wapń. Rzodkiew zawiera związki siarki. Znajduje się w niej rafanina i rafanol. Składniki te wpływają korzystnie na organizm.
Czarna rzepa działa żółciopędnie. Wspomaga pracę wątroby i pęcherza żółciowego. Wyciągi z korzenia pobudzają trawienie. Mają działanie antybakteryjne. Pomagają w stanach zapalnych wątroby. Wspierają też leczenie zapalenia oskrzeli. W homeopatii stosuje się ją w nerwobólach. Pomaga także przy biegunce. Sok z korzenia działa moczopędnie. Stosuje się go w kamicy moczowej. Rzepa jest bogata w żelazo. Pomaga w leczeniu anemii. Zawiera antyoksydanty. Czarna rzodkiew wzmacnia odporność. Pomaga oczyszczać naczynia krwionośne. Sok z rzodkwi można stosować zewnętrznie. Działa wzmacniająco na włosy. Pomaga w leczeniu łupieżu. Wybiela skórę i usuwa piegi. Lek Raphacholin zawiera wyciągi z czarnej rzodkwi. Sok z rzodkwi czarnej może podrażniać śluzówkę żołądka.
Czy czarna rzodkiew pomaga na wątrobę?
Tak, czarna rzodkiew pozytywnie wpływa na wątrobę. Wyciągi z korzenia działają żółciopędnie. Pomagają w stanach zapalnych wątroby. Wspomagają pracę pęcherza żółciowego. Warzywo to ma działanie detoksykacyjne w wątrobie.
Jakie witaminy zawiera czarna rzodkiew?
Czarna rzodkiew zawiera wiele witamin. Są to witaminy C, A, E, PP. Znajdują się w niej także witaminy z grupy B.
Uprawa czarnej rzodkwi krok po kroku
Uprawa czarnej rzodkwi jest prosta. Roślina jest bezpretensjonalna. Może rosnąć w różnych warunkach. Udaje się nawet niedoświadczonym ogrodnikom.
Wymagania stanowiskowe i glebowe
Czarna rzodkiew lubi słoneczne stanowiska. Toleruje też półcień. Gleba powinna być żyzna i przepuszczalna. Preferuje gleby gliniaste bez kamieni. Zapewnij odpowiedni odczyn gleby. Idealne pH wynosi 6-7,5. Unikaj ziemi o wysokim poziomie wód gruntowych. Roślina najlepiej rośnie po oborniku lub kompoście. Można dodać około 10 litrów kompostu na metr kwadratowy. Stosuj nawozy przedsiewne. Unikaj świeżego obornika.
Terminy siewu
Czarna rzodkiew to warzywo krótkiego dnia. Najlepiej siać ją wiosną i pod koniec lata. Wczesne odmiany sieje się w marcu lub kwietniu. Zbiór odbywa się w czerwcu lub lipcu. Późne odmiany sieje się od końca czerwca do początku sierpnia. Zbiór przypada na wrzesień lub październik. Wykopuje się je przed pierwszymi przymrozkami.
| Rodzaj odmiany | Termin siewu | Termin zbioru | Czas dojrzewania |
|---|---|---|---|
| Wczesne | Marzec – kwiecień | Czerwiec – lipiec | 40-65 dni |
| Późne (zimowe) | Czerwiec – sierpień | Wrzesień – październik | 85-120 dni |
Nasiona można wysiewać sukcesywnie co 10-14 dni. Zapewni to ciągłość zbiorów.
Siew i pielęgnacja
Przygotuj nasiona przed siewem. Możesz je namoczyć w roztworze humatu potasu. Poddaj nasiona dezynfekcji. Użyj roztworu nadmanganianu potasu. Nasiona sieje się na głębokość 1-2,5 cm. Wysiewaj punktowo lub w rzędach. Rozstaw rzędów wynosi 15-30 cm. Po wzejściu siewki przerzedza się. Odległość między roślinami powinna wynosić 5-12 cm. Przerywka jest kluczowa dla dużych korzeni. Roślina wymaga regularnego podlewania. Utrzymuj wilgotną glebę. Unikaj nadmiernego podlewania. Najlepiej używaj wody deszczowej. Podlewaj co 2 dni na początku. Potem 1-2 razy w tygodniu. Późne odmiany podlewaj rzadziej. Ważne jest odchwaszczanie i spulchnianie gleby. Luźnij glebę po każdym podlewaniu. Ściółkowanie pomaga utrzymać wilgoć.
- Wybieraj słoneczne lub półcieniste stanowisko.
- Zapewnij żyzną, przepuszczalną glebę o pH 6-7,5.
- Wysiewaj nasiona na głębokość 1-2,5 cm.
- Przerzedzaj siewki po wzejściu.
- Podlewaj regularnie, unikaj przesuszenia i zalania.
- Odchwaszczaj i spulchniaj glebę wokół roślin.
Choroby i szkodniki rzodkiewki – jak chronić uprawy?
Rzodkiewka jest dość odporna. Jednak choroby i szkodniki mogą obniżyć plony. Patogeny często przetrwają w glebie. Właściwa profilaktyka jest najlepszą ochroną.
Najczęstsze choroby
Rzodkiewkę atakują choroby grzybicze i bakteryjne. Czernia krzyżowych wywołuje grzyb Aphanomyces raphani. Objawy to szare lub brązowe plamy na korzeniu. Prowadzą one do pęknięć. Chorobie sprzyja wysoka wilgotność. Parch zwykły powodują bakterie Streptomyces scabies. Objawia się małymi zgrubieniami. Pojawiają się białe plamy na korzeniu. Plamy powiększają się do 5 mm. Przypominają kratery. Wewnętrzna część plam jest ciemna. Choroba rozwija się w temperaturze 25-28°C. Sprzyja jej wysokie pH gleby. Atakuje też ziemniaki i marchew. Mączniak rzekomy powoduje grzyb Peronospora parasitica. Widać nierównomierne plamy na liściach. Korzenie mogą pękać. Chorobie sprzyja deszczowa pogoda. Biała rdza (Albugo candida) objawia się żółtymi plamami. Potem pojawiają się białe krosty. Kiła powoduje deformację korzeni. Liście żółkną, roślina wolno rośnie. Szara zgnilizna i rizoktonioza to inne zagrożenia. Czarna noga rozwija się w podmokłych warunkach. Mozaika to choroba wirusowa. Liście mogą wysychać. Powodem są choroby grzybicze lub szkodniki. Żółknięcie liści wskazuje na brak wilgoci lub azotu. Mogą to być też choroby wirusowe.
Dlaczego rzodkiewka robi się czarna w środku?
Czernienie w środku rzodkiewki może być objawem zaawansowanej peronosporozy. Może wskazywać także na czarną nogę. Obie choroby są groźne dla upraw.
Jak rozpoznać parch zwykły na rzodkiewce?
Parch zwykły objawia się małymi, białymi plamkami. Mają one około 1 mm średnicy. Plamki powiększają się. Osiągają do 5 mm. Przypominają małe kratery. Wewnątrz plam widać ciemny nalot. Obwódki są jaśniejsze.
Groźne szkodniki
Rzodkiewkę atakują różne szkodniki. Pchełka krzyżowa jest bardzo uciążliwa. Czarne chrząszcze wygryzają otwory w liściach. Są to pchełki smużkowana, falistonoga, czarnonoga. Uszkodzone liście więdną. Roślina zatrzymuje wzrost. Larwy pchełek zjadają korzenie. Szkodniki te pojawiają się w wysokich temperaturach. Lubią suche warunki. Śmietka kapuściana to kolejne zagrożenie. Składa jaja przy korzeniu lub w glebie. Larwy powodują gnicie rzodkiewek. Widać zniekształcenia korzeni. Muchy kapuściane są aktywne od połowy maja. Ich aktywność trwa do początku czerwca. Mszyce, chrząszcze i pluskwy też atakują. Gąsienice i bielinki zjadają liście. Rzepak rzepakowy może zniszczyć do 90% plonu.
Ekologiczne metody ochrony
Ochrona ekologiczna opiera się na profilaktyce. Zapewnij właściwe miejsce uprawy. Stosuj płodozmian. Nie sadź rzodkiewki rok po roku w tym samym miejscu. Zmieniaj stanowisko co 4 lata. Unikaj sadzenia po innych warzywach kapustnych. Usuwaj resztki roślin po zbiorach. Używaj odmian odpornych na choroby. Odkażaj narzędzia ogrodnicze. Regularnie lustruj rośliny. Usuwaj dzikie chwasty krzyżowe. Wczesny siew może pomóc uniknąć śmietki. Stosuj okrycia z agrowłókniny. Używaj żółtych tablic lepowych na szkodniki. Unikaj podlewania na liście. Zapewnij wietrzenie w szklarniach. Utrzymuj odpowiednie pH gleby (6.5-7). Zwalczaj szkodniki glebowe (pędraki, nicienie). Można stosować biostymulanty do nasion. Sadź aromatyczne zioła między rzędami. Odstraszają one szkodniki. Użyj bazylii, tymianku lub kolendry.
Stosuj ekologiczne opryski z roślin. Przygotuj oprysk z pokrzywy. Użyj wrotyczu lub mniszka. Skuteczny jest oprysk z pomidora. Potrzebujesz 1 kg owoców lub liści pomidora. Zagotuj je w 10 litrach wody. Przecedź roztwór. Rozcieńcz go z wodą w proporcji 1:3. Opryski z sody, czosnku lub soli też pomagają. Można używać oleju neem na problemy bakteryjne. Mydło ogrodnicze potasowe z czosnkiem działa na mszyce. Biofungicydy wspomagają walkę z chorobami. Przykładem jest Polyversum WP. Fosforan żelaza zwalcza ślimaki.
- Stosuj płodozmian, nie sadź po innych warzywach kapustnych.
- Wybieraj odmiany odporne na choroby i szkodniki.
- Usuwaj resztki roślin i chwasty.
- Regularnie kontroluj rośliny pod kątem szkodników.
- Używaj naturalnych oprysków z roślin.
- Zapewnij odpowiednie pH gleby i unikaj nadmiernej wilgoci.
Zbiór i przechowywanie czarnej rzodkwi
Termin zbioru zależy od odmiany. Wczesne odmiany zbiera się sukcesywnie. Zbiór odbywa się w czerwcu i lipcu. Korzenie osiągają wtedy średnicę 3-4 cali (około 8-10 cm). Przechowuje się je krótko. W lodówce w worku foliowym wytrzymają do 10 dni. Usuń zieleninę przed przechowywaniem.
Odmiany późne, zimowe, zbiera się jesienią. Zbiór następuje pod koniec października. Trwa do pierwszych przymrozków. Korzenie mogą ważyć od 200 g do 2 kg. Okres wegetacji odmian późnych to około 100 dni. Zbiory prowadzi się tuż przed zimą. Czarną rzodkiew można przechowywać długo. Idealna jest chłodna piwnica. Temperatura powinna wynosić 0-2°C. Wilgotność 50-70%. Korzenie można przechowywać w wilgotnym piasku. Inna metoda to kopcowanie pod słomianymi kopcami. Warzywo bardzo łatwo wchłania azotany. Dlatego unikaj zanieczyszczonych gleb.
Odmiany czarnej rzodkwi – wybór dla Twojego ogrodu
Istnieje wiele odmian czarnej rzodkwi. Różnią się kształtem, wielkością i okresem wegetacji. W Polsce popularna jest 'Murzynka’. Jest to odmiana późna. Okres wegetacji wynosi 95-110 dni. Inną znaną późną odmianą jest 'Zimowa okrągła czarna’. Dojrzewa 75-100 dni. Jej waga to 250-500 g. 'Długa czarna’ ma wydłużony korzeń. Może osiągać około 8 cali (około 20 cm) długości. Inne odmiany to 'Chernavka’ (100-110 dni, 250-350 g), 'Noc’ (68-75 dni, 180-220 g), 'Czarny Smok’ (58-65 dni, 320 g). 'Czarna Kula’ i 'Agata’ to także dostępne odmiany. Rzodkiew japońska, czyli daikon, to inna grupa. Ma długie zgrubienia (25-45 cm). Okres wegetacji daikonu to 2-3 miesiące. Daikon jest mniej pikantny niż czarna rzodkiew. Wybór odmiany zależy od preferencji. Zastanów się, czy potrzebujesz odmiany wczesnej czy późnej.
| Odmiana | Kształt | Okres wegetacji (dni) | Przeciętna waga (g) |
|---|---|---|---|
| Murzynka | Okrągły | 95-110 | b.d. |
| Zimowa okrągła czarna | Okrągły | 75-100 | 250-500 |
| Długa czarna | Wydłużony | b.d. | b.d. |
| Chernavka | Okrągły | 100-110 | 250-350 |
| Noc | Okrągły | 68-75 | 180-220 |
| Czarny Smok | Okrągły | 58-65 | 320 |
Zobacz także:
Dodaj komentarz