Zbiór soi to kluczowy moment w uprawie tej cennej rośliny. Prawidłowe określenie terminu i precyzyjne ustawienie kombajnu decydują o wielkości plonu i jakości nasion. Dowiedz się, jak przeprowadzić żniwa soi efektywnie i bez strat.
Kiedy zbierać soję?
Optymalny termin zbioru soi zależy od wielu czynników. Kluczowe znaczenie ma odmiana soi. Ważne są też warunki glebowe i przebieg pogody podczas wegetacji. Dojrzałość nasion i termin zbioru są ze sobą ściśle powiązane. Sezon zbioru soi w Polsce rozpoczyna się zazwyczaj we wrześniu. Dla odmian wczesnych żniwa startują z początkiem września. Odmiany późniejsze zbiera się na początku października. Sezony deszczowe mogą przedłużyć termin zbioru. W tym roku, ze względu na suszę, termin zbioru soi może być przyspieszony. Gospodarstwa na południu i południowym zachodzie mogą rozpocząć zbiór już na przełomie sierpnia i września. W Polsce środkowej zbiór planowany jest na drugą dekadę września. Na północy kraju żniwa mogą trwać do końca września.
Rośliny soi dają wyraźne sygnały gotowości do zbioru. Dojrzewanie soi objawia się żółknięciem liści. Następnie liście zasychają i opadają. Dojrzała soja traci wszystkie liście. Strąki przyjmują żółtobrązową lub brązową barwę. Nasiona w strąkach twardnieją. Pojawia się charakterystyczny brązowy znaczek na nasionach. Dojrzałe strąki wydają charakterystyczny grzechoczący dźwięk. Metoda sprawdzania dojrzałości to tak zwany efekt grzechotki. Potrząsasz strąkami i słuchasz dźwięku. To prosta metoda oceny dojrzałości.
Wilgotność nasion jest najważniejszym wskaźnikiem dojrzałości do zbioru. Gotowe ziarno soi powinno mieć wilgotność od 12,5 do 16%. Nasiona są gotowe do zbioru przy wilgotności 15-16 proc. Wilgotność nasion optymalna do zbioru to 12-13 proc. Zbiory są teoretycznie możliwe nawet w przypadku wilgotności ziarna powyżej 30%. Jednak nie jest to zalecane. Idealna wilgotność do młócenia soi to od 14 do 20%. Przy wilgotności powyżej 16% nasiona wymagają dosuszenia po zbiorze. Ziarno powyżej 16% wilgotności wymaga dosuszenia. Wilgotność od 12 do 18 proc. jest akceptowalna do zbioru. Zbyt wczesny zbiór powoduje, że nasiona są niedojrzałe. Niedojrzałe nasiona są też trudne do suszenia. Zbyt późny zbiór zwiększa ryzyko pękania strąków. Zwiększa też ryzyko uszkodzeń mechanicznych. Zbyt wilgotne nasiona gorzej się wymłacają. Zbyt suche mogą się osypywać podczas zbioru. Mogą też rozbijać się podczas zbioru. Chrupanie nasion soi jest możliwe przy wilgotności 10% i niższej.
Jaka jest optymalna wilgotność nasion soi do zbioru?
Optymalna wilgotność nasion soi do zbioru wynosi od 12,5% do 16%. Idealna wilgotność do młócenia to 14-20%.
Jak przygotować pole i maszynę do zbioru soi?
Minimalizacja strat podczas zbioru soi jest kluczowa. Niekorzystną cechą odmian jest niskie osadzenie dolnych strąków. Strąki osadzone są od 9 do 12 cm od powierzchni gleby. Powoduje to straty nasion podczas zbioru. Soję należy kosić jak najniżej. Niskie koszenie minimalizuje straty plonu. Systemy elastycznej kosy kopiującej teren umożliwiają cięcie na wysokości od 3 cm. Ścinanie roślin kilka centymetrów nad ziemią jest bardzo ważne.
Przygotowanie pola zaczyna się już podczas siewu. Przy zbiorze soi istotne jest wyrównanie pola siewnego. Ważne jest też jego oczyszczenie z grud ziemi i kamieni. Pole przed siewem powinno być wyrównane. Po siewie kamienie powinny być wyzbierane. Podczas siewu wyrównaj i oczyść pole z grud ziemi i kamieni.
Zbiór przeprowadzany jest jednoetapowo. Wykorzystuje się do tego kombajny zbożowe. Firmy dostarczające kombajny posiadają specjalne zespoły żniwne przystosowane do zbioru soi. Listwy tnące „flex” umożliwiają dopasowanie do nierówności terenu. Umożliwiają też ścinanie roślin bardzo nisko. Do zbioru soi stosuje się specjalne hedery. Mają one elastyczny przyrząd tnący. Mają też inny kąt koszenia roślin. Kombajn zbożowy można wyposażyć w adapter do soi. Minimalizuje on straty. Przy zbiorze soi używa się kombajnów z mniejszymi szerokościami hederów. Heder może być ustawiony bardzo nisko nad powierzchnią gleby. Systemy elastycznej kosy kopiującej teren umożliwiają cięcie na wysokości od 3 cm. Systemy regulacji wysokości hederu są przydatne.
Soja może osypywać się. Jest to cecha odmianowa. Zbyt późny zbiór zwiększa ryzyko pękania strąków. Zwiększa też ryzyko uszkodzeń mechanicznych. Zbiór po południu jest korzystniejszy. Jest korzystniejszy przy nocnych rosach. Warto kontrolować działanie kombajnu kilka razy dziennie. Kontroluj też przy zmianie odmiany. Unikaj trzęsienia roślin podczas zbioru. Przed rozpoczęciem zbioru sprawdzaj działanie kombajnu.
- Dopasuj listwy tnące do nierówności terenu.
- Ścinaj rośliny kilka centymetrów nad ziemią.
- Wyrównaj i oczyść pole z grud ziemi i kamieni podczas siewu.
- Wybierz odpowiednie środki ochrony roślin.
- Regularnie kontroluj ustawienia kombajnu podczas zbioru.
- Unikaj zbyt wczesnego lub zbyt późnego zbioru.
- Zbieraj soję w optymalnym momencie po południu.
- Wybieraj kombajny rotorowe dla mniejszego uszkodzenia nasion.
Optymalne ustawienia kombajnu do zbioru soi
Właściwe ustawienie kombajnu jest kluczowe. Regulacja kombajnu powinna obejmować wiele elementów. Ważne jest ustawienie hederu. Ważne są obroty motowideł. Istotny jest bęben młócący. Ważna jest szczelina klepiska. Istotna jest prędkość wentylatora. Ustawienie wysokiej prędkości wentylatora jest ważne. Jest ważne dla nasion o wysokiej masie. Nasiona po zbiorze należy oczyścić z ziemi i zanieczyszczeń. Zachwaszczenie plantacji utrudnia młócenie. Utrudnia też oczyszczanie ziaren. Zielone chwasty mogą utrudniać dojrzewanie. Mogą też zwiększać wilgotność nasion. Zielone pędy zwiększają wilgotność nasion.
Ustawienie hederu i motowideł jest pierwszym krokiem. Listwy tnące „flex” umożliwiają dopasowanie do nierówności terenu. Umożliwiają też ścinanie roślin kilka centymetrów nad ziemią. Przy zbiorze soi używa się kombajnów z hederami ustawionymi bardzo nisko. Obroty motowideł należy dostosować do prędkości jazdy. Zwiększa się je o 10% w stosunku do prędkości jazdy. Prędkość nagarniacza powinna być 25% wyższa od prędkości kombajnu. Unikaj trzęsienia roślin podczas zbioru.
Regulacja bębna młócącego i klepiska jest następnym etapem. Wyjściowa prędkość obrotu bębna młocarni to 400-600 obr/min. Im nasiona bardziej suche, tym prędkość mniejsza. Przy wzroście wilgotności nasion zwiększa się obrotowość bębna młócącego. Powinna wynosić 400-600 obrotów/min. Ustawienie szerokości szczeliny to 30 mm na wejściu. Powinno być 20 mm na wyjściu. Regulacja szczeliny klepiska zależy od wielkości nasion.
Ustawienie sit i wentylatora wpływa na czystość ziarna. Należy stosować odpowiednie sita. Sita powinny być dopasowane do wielkości nasion. Sita o rozmiarze 14–15 mm górne i 11–13 mm dolne są zalecane. Prędkość wentylatora powinna być ustawiona na wysoką. Zapewnia to efektywne suszenie nasion. Systemy regulacji sit są przydatne.
| Parametr | Zalecane ustawienie |
|---|---|
| Prędkość jazdy kombajnu | 2,5-4 km/h |
| Obroty motowideł | 10-25% szybciej niż prędkość jazdy |
| Obroty bębna młócącego | 380-600 obr/min (zależnie od wilgotności) |
| Szczelina klepiska (wejście/wyjście) | 30 mm / 20 mm |
| Sita (górne/dolne) | 14-15 mm / 11-13 mm |
| Prędkość wentylatora | Wysoka |
Jak ustawić bęben młócący w kombajnie do zbioru soi?
Wyjściowa prędkość obrotu bębna młocarni to 400-600 obr/min. Zmniejszaj prędkość, gdy nasiona są bardziej suche. Zwiększaj obroty przy wyższej wilgotności nasion.
Co zrobić z soją po zbiorze? Suszenie i przechowywanie
Po zbiorze nasiona soi muszą zostać oczyszczone. Należy oczyścić je z ziemi i zanieczyszczeń. Proces czyszczenia i sortowania oddziela zanieczyszczenia od nasion. Zielone chwasty mogą utrudniać oczyszczanie ziaren. Zielone pędy zwiększają wilgotność nasion. Mokre zbiory są mniej czyste.
Nasiona soi muszą zostać dosuszone. Muszą osiągnąć wilgotność 13–14% przed przechowywaniem. Wilgotność nasion do magazynowania powinna wynosić około 13%. Optymalna wilgotność do przechowywania nasion soi to ok. 13%. Maksymalna zawartość wody w przechowywanych nasionach powinna wynosić 15%. Przechowywanie nasion o wilgotności poniżej 18% jest łatwe. Jest łatwe w suszeniu zimnym powietrzem. Wilgotność nasion powyżej 14% wymaga dosuszenia. Ziarno powyżej 16% wilgotności wymaga dosuszenia.
Proces suszenia nasion jest bardzo ważny. Suszenie nasion obniża wilgotność. Zapobiega rozwojowi pleśni. Temperatura strumienia powietrza do suszenia nie powinna przekraczać 30°C. To ważne, aby nie obniżyć kiełkowania nasion. Temperatura suszenia nie powinna przekraczać 30°C. Nie przekraczaj 40°C. Nasion nie powinna się osuszać w temperaturze powyżej 30°C. Najlepiej suszyć soję lekko ogrzanym powietrzem zewnętrznym. Wilgotność powietrza suszącego nie powinna być niższa niż 55%. Nasiona odmian późniejszych mogą wymagać dosuszenia. Wymagają tego, aby dojrzały w warunkach lokalnych. Unikaj przechowywania nasion w temperaturze poniżej -7°C.
Uszkodzone ziarna soi są wrażliwe. Są wrażliwe na uszkodzenia. Nie nadają się do siewu. Uszkodzona pokrywa nasiona powoduje przenikanie powietrza. Powoduje też psucie się substancji oleistych. Soja ma bardzo wrażliwą okrywę nasion. Dotyczy to szczególnie odmian wielkoziarnistych. Uszkodzenia okrywy nasion mogą prowadzić do psucia się tłuszczu. Mogą też prowadzić do utraty zdolności kiełkowania.
- Dosuszaj nasiona do wilgotności 13–14% przed magazynowaniem.
- Przestrzegaj temperatur suszenia nasion. Nie przekraczaj 30°C.
- Magazynuj nasiona przy wilgotności około 13%.
- Unikaj osuszania nasion w temperaturze powyżej 30°C.
- Unikaj uszkodzeń mechanicznych podczas zbiorów. Dotyczy to zwłaszcza pęknięć i łamania ziaren.
Czy nasiona soi trzeba dosuszać po zbiorze?
Tak, nasiona soi często wymagają dosuszenia. Muszą osiągnąć wilgotność 13-14% dla bezpiecznego przechowywania. Przy wilgotności powyżej 16% dosuszenie jest konieczne.
Uprawa soi w Polsce – trendy i opłacalność
Uprawa soi w Polsce dynamicznie zyskuje na znaczeniu. Zainteresowanie wzrosło do tego stopnia, że powierzchnia zasiewów podwoiła się w tym roku. Porównujemy to do poprzedniego sezonu. Znaczenie soi na polskich polach rośnie. Soja wyprzedza słonecznik. Areał upraw soi w Polsce w 2021 roku wynosił ok. 25 tys. ha. W 2022 roku powierzchnia zwiększyła się do ponad 47 tys. ha. W 2023 roku powierzchnia uprawy soi wynosiła 44,62 tys. ha. Najwięcej soi uprawia się we wschodnich regionach Polski. Dotyczy to województw podkarpackiego, lubelskiego i małopolskiego. Trend rosnącego zainteresowania uprawą soi utrzymuje się. Wynika to z postępującego ocieplenia klimatu. Wynika też z wydłużania się okresu wegetacyjnego.
Opłacalność uprawy soi zależy od wielu czynników. Przeciętny plon soi w Polsce wynosi od 2,0 do 3,0 t/ha. Cena soi na rynku światowym to średnio 1500 PLN/ha. Średnia cena sprzedaży 1 tony nasion wynosi 1514 PLN. Koszty produkcji soi obejmują materiał siewny i nawozy. Obejmują też środki ochrony roślin i koszty uprawy. Średnie koszty uprawy 1 ha wynoszą 3009,04 PLN. Próg rentowności przy średnich kosztach 3009,04 PLN/ha to 2 t/ha plonu. Zależy to od ceny 1514 PLN/tonę. Plony i opłacalność zależą od kompetencji rolników. Zależą też od możliwości zagospodarowania nasion. Rolnik uważa, że pomoc w cenie cielaka 350 zł to kpina. Powiedział to w kontekście dopłat.
To kpina, a nie pomoc
– skomentował rolnik. Cena soi powinna być porównywalna do ceny rzepaku. Wtedy uprawa byłaby opłacalna.
Rynek skupów i przetwórstwa soi rozwija się. Dotyczy to województw zachodniopomorskiego, śląskiego, pomorskiego, podkarpackiego i mazowieckiego. Brak zainteresowania tłuszczowego sektora przemysłowego surowcem wynika z niewielkiej podaży. Możliwe jest jednak zwiększenie areału uprawy. Największe zapotrzebowanie na nasiona soi wolne od GMO występuje w Europie Zachodniej. Dotyczy to na przykład Austrii. Zapotrzebowanie jest też w Azji. Polityka rolna promuje samowystarczalność. Dotyczy to krajowego surowca białkowego. Promuje też rozwój rynku sojowego w Polsce. Istnieją dopłaty za uprawę roślin wysokobiałkowych.
Soja ma wiele zalet. Wymaga niskich dawek nawożenia azotowego. Występuje niewielkie zagrożenie agrofagami. Soja korzysta z symbiozy z bakteriami brodawkowymi. Bakterie wiążą azot z powietrza. Stosowanie szczepionek bakteryjnych Bradyrhizobium japonicum zwiększa plony. Zwiększa plony nasion, białka i tłuszczu. Wzbogaca też glebę w dostępny azot. Koszt szczepionki bakteryjnej (90 PLN) jest relatywnie niski. Jest niski w stosunku do korzyści z jej stosowania. Soja jest gatunkiem należącym do rodziny bobowatych. W pozytywny sposób oddziaływuje na gleby. Wpływa też pozytywnie na uprawy następcze. Najlepszymi przedplonami dla soi są gatunki zbożowe i okopowe. W uprawie soi występują szkodniki. Są to osy, mszyce, czerwce, stonki, przędziorki, nicienie. Najczęstsze choroby soi to antraknoza i fuzaryjna zgnilizna korzeni. Występuje też szara pleśń i wirus mozaiki soi. Możliwa jest brunatna plamistość liści. Zielone chwasty mogą utrudniać dojrzewanie. Mogą też zwiększać wilgotność nasion. Ważne jest stosowanie odpowiednich środków ochrony roślin. Zmiana miejsca uprawy pomaga uniknąć chorób i szkodników.
Podsumowanie
Efektywny zbiór soi wymaga precyzji. Kluczowe jest określenie odpowiedniego terminu zbioru. Zależy on od odmiany i pogody. Ważna jest optymalna wilgotność nasion (12,5-16%). Niezbędne jest prawidłowe przygotowanie pola i maszyny. Niskie koszenie minimalizuje straty. Precyzyjne ustawienie kombajnu jest decydujące. Dotyczy to hederu, motowideł, bębna, klepiska, sit i wentylatora. Po zbiorze konieczne jest czyszczenie i suszenie nasion. Wilgotność do przechowywania to 13-14%. Temperatura suszenia nie może przekroczyć 30°C. Uprawa soi w Polsce zyskuje na popularności. Wpływa na to wzrost areału i opłacalność. Soja jest cenną rośliną dla rolnictwa. Ma pozytywny wpływ na glebę i uprawy następcze.
Zobacz także:
Dodaj komentarz