Wybór odmiany żyta ozimego ma kluczowe znaczenie dla sukcesu uprawy. Rolnicy mają do dyspozycji odmiany populacyjne i mieszańcowe. Różnice między nimi wpływają na plonowanie i agrotechnikę. Poznaj specyfikę obu typów żyta.
Różnice w potencjale plonowania
Odmiany mieszańcowe żyta ozimego mają wyższy potencjał plonotwórczy. Plonują średnio o około 20% wyżej od odmian populacyjnych. Badania Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) potwierdzają tę przewagę. W 2022 roku najplenniejsze odmiany mieszańcowe osiągnęły nawet 128% wzorca. Najsłabsze odmiany hybrydowe plonowały o 14% lepiej od wzorca. Postęp hodowlany systematycznie zwiększa tę różnicę. Odmiany z hodowli KWS często osiągają najlepsze wyniki w plonowaniu.
Liczba kłosów na metr kwadratowy jest wyższa w przypadku hybryd. Ziarno wykształcone na kłosie również występuje w większej liczbie. Odmiany mieszańcowe cechują się większą liczbą opadania. Mają też mniej substancji antyżywieniowych w ziarnie. Młyny chętniej kupują ziarno hybrydowe. Uprawa żyta hybrydowego jest opłacalna pomimo wyższych kosztów materiału siewnego.
Na LOZ dominują odmiany żyta mieszańcowego, które posiadają wyższy potencjał plonotwórczy od odmian populacyjnych.
Odmiany mieszańcowego według badań PDO plonują około 20 proc. wyżej od odmian populacyjnych.
Wymagania siedliskowe i glebowe
Żyto ma niewielkie wymagania glebowe. Uprawia się je często na glebach klasy V i VI. Gleby te charakteryzuje niskie pH, często poniżej 5. Na takich stanowiskach plony rzadko przekraczają 3 t/ha. Dotyczy to szczególnie odmian mieszańcowych. Na lepszych glebach, klasy IVa i b, uzyskuje się znacznie lepsze wyniki. Hybrydy dają tam o 20-30% więcej plonu. Żyto toleruje kwaśny odczyn gleby. Niskie pH jednak ogranicza przyswajanie składników pokarmowych. Wskazane jest zwapnowanie pola. Szczególnie dotyczy to gleb o pH poniżej 5. Można zastosować dolomit zawierający węglany wapnia i magnezu. Na lżejszych stanowiskach rolnicy częściej sięgają po odmiany populacyjne. Praktycy zauważają, że na najsłabszych glebach różnice w plonowaniu mogą być minimalne.
- Stosować wapnowanie na kwaśnych glebach.
- Dostosować wybór odmiany do klasy gleby i jej pH.
Agrotechnika: siew, norma wysiewu i nawożenie
Zasadnicza różnica w agrotechnice dotyczy normy wysiewu i terminu siewu. Odmiany mieszańcowe sieje się rzadziej. Norma wysiewu dla hybryd wynosi dwie jednostki siewne na hektar. Ważą one 65-80 kg i zawierają 180-210 kiełkujących nasion na metr kwadratowy. Odmiany populacyjne wysiewa się w większej ilości. Norma wynosi do 300 ziaren na metr kwadratowy, czyli około 120 kg na hektar. Wysiew mieszańców jest zwykle rzadziej, od 65 do 75 kg na hektar. Populacyjnych wysiewa się więcej, do 120 kg na hektar. Przy zmianach pogody można dostosować normę wysiewu. Można ją zmniejszyć o 10% lub zwiększyć o 10% w gorszych warunkach.
Optymalny termin siewu hybryd to między 5 a 15 września. Odmiany populacyjne można siać od 5 września do 5 października. Termin siewu dla mieszańców to zwykle 15-30 września. Dla populacyjnych to od 20 września do 5-10 października, zależnie od pogody. Zbyt wczesny siew (przed 15 września) powoduje nadmierną krzewistość. Zwiększa też podatność na choroby. Zbyt późny siew (po 15 października) skutkuje słabym rozkrzewieniem. Prowadzi to do niższych plonów. Optymalna głębokość siewu to 2-3 cm. Siej głębiej na glebach lżejszych i przesuszonych. Hybrydy potrzebują 45-55 dni jesiennej wegetacji. Ten czas pozwala na wejście w fazę pełni krzewienia. Gęstość siewu i nawożenie mają istotny wpływ na plonowanie. Hybrydy żyta wymagają wyższego nawożenia. Potrzebują też skracania źdźbeł dwa razy. Hybrydy wcześniej i rzadziej siane dają pełne krzewienie do końca jesieni.
- Dostosować termin siewu do warunków pogodowych.
- Stosować zalecenia hodowców hybryd odnośnie terminów siewu.
- Przy uprawie po raz pierwszy, nie zwiększać normy wysiewu.
- Wczesny jesienny siew między 5 a 15 września dla hybryd jest optymalny.
Czy agrotechnika żyta hybrydowego jest skomplikowana?
Uprawa żyta hybrydowego jest bardzo łatwa. Niemal nie odbiega od agrotechniki odmian populacyjnych. Główne różnice to mniejsza norma wysiewu i nieco wcześniejszy termin siewu.
Odporność na choroby i jakość ziarna
Cele hodowli żyta hybrydowego obejmują odporność na choroby. Ważne są sporysz, fuzarioza, rdza brunatna, mączniak i rynchosporioza. Hybrydowe odmiany są bardziej odporne na choroby. Mają też lepszą jakość ziarna. Wszystkie dostępne odmiany hybrydowe mają odporność na patogeny. Jest ona porównywalna do form populacyjnych. Hybrydy wykazują mniejszą ilość substancji antyżywieniowych w ziarnie. Ziarno hybrydowe cechuje wyższa liczba opadania. Lepsza jakość żyta hybrydowego sprawia. Wiele gospodarstw z chowem trzody wprowadziło uprawę żyta hybrydowego na cele paszowe. Odmiana Dańkowskie Alvaro jest odporna na rynchosporiozę. Dańkowskie Kalcyt jest odporne na rdzę brunatną. Dańkowskie Diament jest odporne na choroby podstawy źdźbła. Dobrze sprawdza się w monokulturze. Dańkowskie Turkus ma dobrą odporność na rdzę brunatną i źdźbłową. Jest też odporne na mączniaka.
Hybrydy wykazują do tego mniejszą ilość substancji antyżywieniowych w ziarnie.
Dzięki postępowi hodowlanemu hybrydy są odporne na choroby i suszę, plonują o 14-32% lepiej.
Lepsza jakość żyta hybrydowego sprawia, że wiele gospodarstw z chów trzody wprowadziło uprawę żyta hybrydowego na cele paszowe.
Listy Odmian Zalecanych (LOZ) i rola COBORU/PDO
Listy zalecanych odmian (LZO) publikują stacje COBORU. Opracowują je na podstawie badań porejestrowych (PDO). Na listach odmian żyta zalecanych do uprawy dominują mieszańce-hybrydy. Na listę LOZ dla żyta ozimego składa się 18 odmian mieszańcowych. Jest tam też 12 odmian populacyjnych. W krajowym rejestrze odmian (KR) znajduje się 80 odmian żyta ozimego. COBORU poleca do uprawy 30 odmian żyta ozimego. Odmiana, aby trafić na LOZ, musi być badana w konkretnym rejonie. Badania trwają przez co najmniej 2 lata. Świadczy to wówczas o tym. Dana odmiana sprawdza się w lokalnych warunkach gospodarowania. Sprawdza się w typowych dla regionu glebach i w kontekście klimatu. W 13 województwach polecana jest odmiana KWS Igor. Najwięcej poleceń KWS Igor ma w województwie łódzkim. Dańkowskie Dragon polecane jest w 10 województwach.
Odmiana, aby trafić na LOZ musi być badana w konkretnym rejonie przez co najmniej 2 lata.
Świadczy to wówczas o tym, że dana odmiana sprawdza się w lokalnych warunkach gospodarowania, w typowych dla regionu glebach i w kontekście klimatu.
- Zwracać uwagę na listę LOZ przy wyborze odmian.
- Unikać najnowszych odmian, które jeszcze nie są badane w regionie.
- Badania odmian powinny trwać co najmniej 2 lata w regionie.
| Instytucja | Rola |
|---|---|
| COBORU | Publikuje Listy Odmian Zalecanych |
| PDO | Prowadzi badania porejestrowe |
Hodowla i rozwój odmian żyta
Postęp w hodowli żyta jest dynamiczny i ciągły. Dotyczy to żyta populacyjnego i hybrydowego. DANKO prowadzi programy hodowlane żyta. Koncentruje się na odmianach plennych. Ważne są też odmiany odporne na wyleganie, choroby i porastanie. Nowa generacja odmian z DANKO powstała dzięki nowoczesnym technologiom. Wykorzystano nowoczesny sprzęt. Współczesna hodowla charakteryzuje się wysokim poziomem innowacyjności. Obejmuje prace w laboratoriach, szklarniach i polach. Laboratoria biotechnologiczne to DANLAB w Kopaszewie. Jest też laboratorium in vitro w Szelejewie. W Dębinie wybudowano nowoczesną szklarnię. Służy do hodowli metodą SSD. Pozwala ona na uzyskanie 2-3 pokoleń rocznie. Skraca to cykl hodowlany i czas rejestracji odmian. Od odmiany żyta hybrydowego F1 wykorzystuje się efekt heterozji. To zjawisko bujności mieszańców pokolenia F1. Materiał siewny odmiany mieszańcowej powstaje przez krzyżowanie. Odbywa się to zgodnie z metodami hodowlanymi. Stworzenie odmiany hybrydowej wymaga sztucznej izolacji. Wymaga też długiej pracy hodowlanej. Efekt jest jednak znaczny. Nowoczesne technologie i metody pomiarowe wspierają selekcję. Pomagają wybrać odmiany odporne na stres suszy. W doświadczeniach hodowlanych testuje się ponad 3000 poletek. Zajmują powierzchnię około 5 ha w różnych lokalizacjach. W 2018 roku wprowadzono na rynek odmianę żyta hybrydowego odpornego na suszę. Postęp w hodowli żyta hybrydowego jest większy. Potwierdzają to analizy niemieckie.
Nowa generacja odmian z DANKO, to wynik połączenia najnowocześniejszych, kosztownych technologii i sprzętu oraz wielkiego zaangażowania, wiedzy i umiejętności kadry hodowców.
Współczesna hodowla roślin charakteryzuje się niezwykle wysokim poziomem innowacyjności.
Dzięki metodzie hodowlanej SSD można otrzymywać 2 – 3 pokolenia w roku, co skraca cykl hodowlany i czas rejestracji odmian.
| Technologia | Zastosowanie |
|---|---|
| Biotechnologia | Rozwój nowych odmian |
| Metoda SSD | Skracanie cyklu hodowlanego |
| Hodowla in vitro | Prace laboratoryjne |
Opłacalność i wybór odmiany
Uprawa żyta hybrydowego jest trudna i kosztowna. Materiał siewny mieszańców należy odnawiać co roku. Zwiększa to koszty. Wyższe plony jednak rekompensują te wydatki. Mieszańce hybrydowe mają wyraźnie wyższy potencjał plonowania. Wiążą się jednak z wyższymi kosztami początkowymi. Cena hybryd jest wyższa. Potencjał plonowania rekompensuje koszty. Plony z wysiewu nasion zebranych w gospodarstwie (pokolenie F2) są niższe. Są na poziomie odmian populacyjnych. W Polsce odsetek żyta hybrydowego rośnie. Plony hybrydowe są wyższe od odmian populacyjnych. Mogą być wyższe nawet o ponad 30%. W latach o niskich cenach żyta rolnicy ograniczają inwestycje. Wpływa to na potencjał plonowania. Susza i niekorzystne warunki pogodowe obniżają plony zbóż. Dotyczy to szczególnie gleb lekkich. Przed wyborem odmian żyta warto rozważyć cechy. Ważne są plonowanie, odporność na choroby i jakość ziarna. W przypadku nadwyżki plonów można przeznaczyć ziarno hybrydowe. Nadaje się na cele konsumpcyjne. Wykorzystanie odmian hybrydowych na cele paszowe i spożywcze jest możliwe.
- Wykorzystać listę zalecanych odmian (LZO) dla swojego województwa.
- Dostosować wybór odmian do lokalnych warunków.
- Odświeżać materiał siewny mieszańców corocznie.
- Przed wysiewem hybryd skonsultować się z firmami hodowlano-nasiennymi.
- Wykorzystywać zalecenia od przedstawicieli firm.
Czy wyższe koszty materiału siewnego mieszańców się zwracają?
Materiał siewny mieszańców jest droższy. Należy go odnawiać co roku. Wyższe plony i lepsza jakość ziarna rekompensują te wydatki. Uprawa hybryd jest opłacalna dzięki ich potencjałowi.
| Kryterium | Żyto Populacyjne | Żyto Mieszańcowe |
|---|---|---|
| Potencjał plonowania | Niższy | Wyższy (ok. 20% więcej) |
| Koszt materiału siewnego | Niższy | Wyższy (wymaga corocznego zakupu) |
| Norma wysiewu | Wyższa (ok. 120 kg/ha) | Niższa (ok. 65-80 kg/ha) |
| Termin siewu | Późniejszy (do 10 X) | Wcześniejszy (do 30 IX) |
| Nawożenie | Niższe | Wyższe |
| Odporność na choroby | Dobra | Bardzo dobra (z postępem hodowlanym) |
| Jakość ziarna | Standardowa | Lepsza (mniej antyżywieniowych, wyższa liczba opadania) |
Zobacz także:
Dodaj komentarz