Lucerna to cenna roślina pastewna. Dostarcza wysokiej jakości paszy. Poprawia strukturę gleby. Dowiedz się, jak ją prawidłowo uprawiać.
Co to jest lucerna i dlaczego warto ją uprawiać?
Lucerna (Medicago) to roślina z rodziny bobowatych. Nazywana jest królową pasz. Jest jedną z najważniejszych roślin uprawianych w Polsce. Dostarcza wysokiej jakości paszę objętościową. Pasza ta ma wysoką zawartość białka. Lucerna jest rośliną wieloletnią. Może plonować przez kilka lat.
System korzeniowy lucerny sięga głęboko. Korzenie osiągają nawet 3-4 metry. To pomaga w spulchnianiu gleby. Lucerna ma dużą siłę ssącą. Pobiera wodę z głębokich warstw. Dzięki temu jest odporna na suszę. Toleruje suszę lepiej niż wiele innych roślin uprawnych.
Lucerna wiąże azot atmosferyczny. Robi to dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi. Jeden hektar lucerny może związać 150-250 kg azotu rocznie. Może związać nawet 300–350 kg/ha N rocznie. To wzbogaca glebę w ten cenny składnik. Lucerna pozostawia w resztkach pożniwnych około 135 kg azotu na hektar po drugim roku. Zmniejsza to potrzebę nawożenia azotowego.
Roślina jest miododajna. Wspiera populację zapylaczy. Uprawa lucerny korzystnie wpływa na płodozmian. Poprawia właściwości fizykochemiczne gleby. Zwiększa aktywność biologiczną drobnoustrojów. Wzbogaca glebę w substancję organiczną. Lucerna jest niezwykle ważną rośliną w płodozmianie.
Uprawa lucerny wpływa korzystnie w płodozmianie na strukturę gleby, właściwości fizykochemiczne, aktywność biologiczną drobnoustrojów w glebie, żyzność gleby, przemieszczanie składników pokarmowych z dolnych do górnych warstw gleby, wzbogacenie gleby w substancję organiczną.
Rodzaje lucerny uprawianej w Polsce
W Polsce uprawia się kilka gatunków lucerny. Najważniejsze to lucerna siewna i mieszańcowa. Lucerna siewna (Medicago sativa) to królowa roślin pastewnych. Utrzymuje wysoką produktywność przez 3-5 lat. Można uzyskać do 5 pokosów rocznie. Plony suchej masy wynoszą 8-12 t/ha.
Lucerna mieszańcowa (Medicago x varia) to bylina. Nazywana jest pośrednią lub piaskową. Charakteryzuje się odpornością na trudne warunki. Ma wysoką wartość odżywczą. Jest zalecana na stanowiska mniej korzystne. Może lepiej plonować tam niż lucerna siewna. Jest bardziej tolerancyjna na suszę i mróz. Wykazuje odporność na mrozy do -25°C.
Lucerna mieszańcowa ma dobrze rozwinięty, palowy system korzeniowy, sięgający głęboko w glebę, co zapewnia jej tolerancyjność na suszę – Prof. dr hab. inż. Grzegorz Żurek.
Jest szczególnie polecana na stanowiska mniej korzystne dla lucerny siewnej, gdzie może lepiej plonować i dłużej utrzymywać się na polu – Prof. dr hab. inż. Grzegorz Żurek.
W rejestrze krajowym dostępnych jest 18 odmian lucerny siewnej. Znajdują się tam też 2 odmiany mieszańcowe. Nowoczesne odmiany jak Loyalty, Luette, Luzi cechuje większa odporność. Mają lepszą zimotrwałość.
Czym różni się lucerna siewna od mieszańcowej?
Lucerna siewna (Medicago sativa) jest bardziej wymagająca co do gleby i warunków. Oferuje wysokie plony na dobrych stanowiskach. Lucerna mieszańcowa (Medicago x varia) jest bardziej odporna na suszę i mróz. Sprawdza się na słabszych glebach. Obie są cennymi roślinami pastewnymi.
Wymagania glebowe i przygotowanie stanowiska
Lucerna jest dosyć wymagająca co do gleby. Najlepsze są gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym. Optymalne pH to 6,5-7,2. Zalecane są gleby o pH od 6,5 do 7,0. Lucerna źle znosi kwaśny odczyn gleby. Wyniki analizy gleby i odczyn pH poniżej 5,5 są niekorzystne.
Najlepsze gleby to kompleksy pszenne. Sprawdzą się też gleby żytnie dobre i bardzo dobre. Gleba powinna być średnio zasobna w składniki. Powinna być średnio zwięzła i wilgotna. Lucerna dobrze rośnie na glebach pszenno-buraczanych. Nadają się też gleby żytnio-ziemniaczane. Nie toleruje gleb kwaśnych i podmokłych. Unikaj gleb ciężkich, zlewnych, torfowych i piaszczystych. Nie powinna być na glebach zbyt zwięzłych.
Najlepszymi przedplonami są rośliny okopowe. Szczególnie te nawożone obornikiem. Dobre są też rzepak, zboża i kukurydza. Lucerna nie powinna być uprawiana po roślinach strączkowych. Nie siej jej po innych motylkowatych. Przedplony powinny być zasobne w składniki. Muszą być dobrze odchwaszczone.
Przygotowanie pola jest kluczowe. Stanowisko powinno być odchwaszczone. Ważne jest zwalczanie chwastów przed założeniem lucernika. Przy siewie wczesnowiosennym najważniejsze są uprawki pożniwne. Należy wyrównać pole. Wykonaj bronowanie i wałkowanie. Gleba powinna być napowietrzona. Musi być dobrze spulchniona. Wapnowanie jest często konieczne. Zalecane dawki wapna to 1,0–2,5 t/ha magnezowego. Wapnowanie przeprowadź z wyprzedzeniem. Zrób to co najmniej pół roku przed siewem.
- Przeprowadzaj badania gleby. Umożliwi to racjonalne nawożenie.
- Stosuj wapnowanie przy pH poniżej 6,0. Zrób to przynajmniej rok przed siewem.
- Zwalczaj chwasty przed założeniem plantacji.
Termin i technika siewu lucerny
W polskich warunkach klimatycznych są dwa główne terminy siewu. Pierwszy to siew wiosenny. Przypada na marzec-maj. Możliwy jest od pierwszej połowy kwietnia. Siew letni/jesienny odbywa się w lipcu-sierpniu. Możliwy jest w czerwcu lub lipcu.
Wybór terminu zależy od wielu czynników. Ważna jest wilgotność gleby. Siew wiosenny wykorzystuje wilgoć po roztopach. Siew na nasiona zaleca się wiosną. Gleba musi być wilgotna. Wysiew w wilgotnej glebie zapewnia dobre kiełkowanie. Optymalna temperatura siewu to 8-15°C. Siew jest możliwy już przy 2°C. Unikaj siewu letniego w suchych okresach.
Norma wysiewu zależy od warunków. Wynosi od 10 do 20 kg na 1 ha. Optymalna norma w siewie czystym to 15-20 kg/ha. Przy większym rozstawie rzędów może być do 25 kg/ha. Głębokość siewu jest ważna. Powinna wynosić 1-2 cm. Na glebach cięższych siej 1-1,5 cm głębokości. Na lżejszych siej 1,5-2 cm. Nie siej nasion zbyt głęboko (nie 4-5 cm).
Lucernę sieje się w siewie czystym. Można też siać w roślinę ochronną. Roślinami ochronnymi są np. jęczmień jary, owies. Można też użyć roślin strączkowych. Siew w roślinę ochronną odbywa się wiosną. Możliwa jest też wsiewka w zboża. Coraz częściej stosuje się siew współrzędny z trawami. Można siać z życicą lub tymotką. Po siewie konieczne jest wałkowanie. Zapewnia to kontakt nasion z glebą.
Nasiona powinny być zaprawione. Stosuje się preparaty grzybobójcze. Ważne jest zastosowanie bakterii Rhizobium sp. To szczepionki bakteryjne. Nasiona zaprawiane Nitraginą na mokro pomagają w symbiozie. Jest to konieczne, gdy motylkowate nie były uprawiane od 10 lat. Wysiew nasion lucerny powinien nastąpić co najmniej pół roku od zastosowania mocznika.
Kiedy najlepiej siać lucernę?
Najlepsze terminy siewu to wczesna wiosna (przełom marca i kwietnia) lub lato (lipiec-sierpień). Wybór zależy od warunków wilgotnościowych i przeznaczenia uprawy. Siew wiosenny wykorzystuje wilgoć po zimie. Siew letni wymaga odpowiedniej wilgotności po żniwach.
Nawożenie lucerny
Lucerna nie potrzebuje wysokich dawek azotu. Dzieje się tak dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi. Nawożenie azotem ograniczone jest do 20-30 kg/ha w momencie siewu czystego. W siewie w roślinę ochronną dawka azotu dla rośliny podporowej wynosi 25 kg na hektar. Niektórzy zalecają 60–80 kg/ha N w siewie w roślinę ochronną. Zbyt wysokie dawki azotu mogą zaszkodzić symbiozie.
Konieczne jest nawożenie potasem, fosforem, wapniem, siarką i magnezem. Lucerna wymaga dobrej zasobności w P, K, Mg. Dawki nawozowe zależą od analizy gleby i przewidywanego plonu. Zalecane dawki fosforu to 60–100 kg/ha P2O5. Dawki potasu to 100–140 kg/ha K2O. Potrzeby pokarmowe lucerny na każde 10 t zielonki wynoszą: 15 kg P2O5, 50-70 kg K2O, 50 kg CaO, 8 kg MgO, 10 kg SO3. Wymaga też mikroelementów: cynk, mangan, bor, miedź, molibden.
Nawożenie potasem i fosforem stosuje się przed siewem. Część potasu i magnezu stosuje się pogłównie. Nawożenie po zbiorze zależy od odczynu gleby. Polecane są nawozy wieloskładnikowe z siarką. Przykłady to KORN-KALI czy KIZERYT. Nawóz LUBOFOSKA 4-12-12 zawiera N, P2O5, K2O, CaO, SO3. Stosowanie nawozów dolistnych może wspierać zimotrwałość.
- Stosuj nawożenie potasem, fosforem, wapniem, siarką i magnezem.
- Ograniczaj dawki azotu. Wykorzystaj symbiozę z bakteriami.
- Przeprowadzaj analizę gleby przed nawożeniem.
Ile azotu potrzebuje lucerna?
Lucerna dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi wiąże azot z powietrza. Potrzebuje niewielkich dawek azotu. Zwykle wystarcza 15-20 kg/ha N w siewie czystym. Większe dawki mogą być potrzebne dla rośliny ochronnej.
Pielęgnacja i ochrona plantacji
Największym zagrożeniem w roku siewu jest zachwaszczenie. Ważne jest wczesne odchwaszczanie. Można stosować metody mechaniczne i chemiczne. Problemy ze wschodami mogą wynikać z pozostałości herbicydów. W przypadku, gdy rok poprzedzający uprawę był suchy, pozostałości herbicydów mogą uszkodzić siewki. Uważaj na stosowane herbicydy w poprzednich uprawach.
Najczęstsze choroby siewek to zgorzel, fuzarioza i rizoktonioza. Zaprawianie nasion preparatem grzybobójczym pomaga. Nasiona powinny być zaprawione i otoczkowane. Stosowanie profilaktycznych zabiegów agrotechnicznych zwiększa plony. Należy dbać o meliorację i zdolność gleby do zatrzymania wody.
W uprawie lucerny można stosować środki ochrony roślin. Dostępne są różne herbicydy. Przykłady to Agil-S, Stomp Aqua, Corum, Focus Ultra. Wybieraj właściwy produkt do rozpoznanego zagrożenia.
- Unikaj stosowania herbicydów, które mogą uszkodzić siewki.
- Wykonuj wczesne odchwaszczanie plantacji.
- Zaprawiaj nasiona przed siewem.
Zbiór i użytkowanie lucernika
Lucernę można zbierać do 4-5 lat w klimacie Polski. Najlepsze zbiory to 3 pokosy. Można uzyskać też 4 lub 5 pokosów w sezonie. Wysokie plony lucernika to 4–5 pokosów. Dają one 15–17 t/ha suchej masy. Przyjmuje się, że odpowiednia pielęgnacja pozwala na około 3 pokosy wysokiej jakości.
Pierwszy pokos w roku siewu odbywa się w fazie pełnego kwitnienia. Zwykle przypada w sierpniu. Pierwszy kosz lucerny w roku siewu bez rośliny ochronnej jest po kwitnieniu. Odrosty po zbiorze rośliny ochronnej koszone są jak najpóźniej. Optymalny czas na zbiór to godziny poranne. Koś przed godziną 12:00. Wysokość koszenia to około 7 cm od gleby.
Ostatni pokos jest ważny dla zimotrwałości. Powinien odbyć się 4-5 tygodni przed pierwszymi przymrozkami. Należy zostawić roślinom czas na regenerację przed zimą. Opóźnianie koszenia poprawia zimotrwałość.
Lucerna jest cenną paszą dla zwierząt. Przeznacza się ją na zielonkę, kiszonkę, siano, susz. Lucerna jako pasza jest źródłem wysokiej jakości białka. Jest łatwo przyswajalna w żwaczu. Zawartość białka w lucernie siewnej to 15-20% w sianie. Lucerna mieszańcowa ma 18-22% białka. Z 1 ha lucerny można uzyskać 1,5 do 2,5 tony białka.
Lucerna jest świetnym źródłem białka wysokiej jakości, łatwo przyswajalnego w żwaczu.
Lucerna jest bogata w substancje odżywcze. Zawiera ponad 300 substancji. W tym fitozwiązki i 8 aminokwasów egzogennych. Jest źródłem witamin A, B1, B6, B12, C, D, E, K. Dostarcza minerałów: potas, żelazo, miedź, wapń, mangan. Zawiera też kumaryny, flawonoidy, saponiny, chlorofil. Lucerna dostarcza dużą ilość składników mineralnych i białka.
Lucerna jako roślina lecznicza i kiełki
Lucerna ma właściwości lecznicze. Stosowana była od starożytności. Używano jej jako środek wzmacniający witalność. Służyła do łagodzenia bólu pleców i mięśni. Pomagała przy problemach z nerkami. Badania naukowe wykazały jej korzystny wpływ. Ekstrakt z nasion obniża poziom złego cholesterolu. Reguluje ciśnienie krwi. Chroni przed miażdżycą. Łagodzi objawy menopauzy. Lucerna ma właściwości antyoksydacyjne. Działa profilaktycznie w chorobach zapalnych. Jest bogata w substancje odżywcze i ma działanie lecznicze. Jest m.in. moczopędna.
Kiełki lucerny są bardzo zdrowe. Są źródłem składników odżywczych. Zawierają enzymy, sole mineralne. Dostarczają prowitaminy A, witamin B, D, E, K. Kiełki lucerny zawierają witaminę C. Mają też witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Poleca się je w stanach wyczerpania. Są dobrym dodatkiem do surówek i sałatek. Można je dodawać do kanapek. Kiełki można produkować w domu. Służy do tego kiełkownica lub słoik z gazą. Młode liście zawierają witaminę K. Nie można ich spożywać w nadmiarze.
Czy kiełki lucerny są zdrowe?
Tak, kiełki lucerny są bardzo zdrowe. Są bogatym źródłem witamin (A, B, C, D, E, K), minerałów i enzymów. Poleca się je jako dodatek do diety, zwłaszcza w okresach osłabienia organizmu.
Podsumowanie korzyści i trendy
Uprawa lucerny przynosi wiele korzyści. Jest to roślina wielofunkcyjna. Dostarcza wartościowej paszy. Poprawia żyzność i strukturę gleby. Wiąże azot atmosferyczny. Zmniejsza potrzebę nawożenia mineralnego. Jest odporna na suszę. Wspiera bioróżnorodność jako roślina miododajna.
Wzrasta zainteresowanie uprawą lucerny. Szczególnie na zielonkę i paszę wysokobiałkową. Trendy w rolnictwie promują zrównoważone metody. Rolnictwo ekologiczne zyskuje na znaczeniu. Lucerna doskonale wpisuje się w te trendy. Rozwija się technologia hodowli nowych odmian. Mają one większą odporność na choroby i mróz. Popularyzuje się uprawy w mieszankach z trawami. Stosuje się ekologiczne metody uprawy. Zwiększa się znaczenie nawozów naturalnych.
Uprawa lucerny to inwestycja w przyszłość gospodarstwa. Zapewnia wysokiej jakości paszę. Poprawia kondycję gleby. Wspiera ekosystem. Wymaga odpowiedniego przygotowania i pielęgnacji. Wiedza o wymaganiach glebowych i terminach siewu jest kluczowa. Właściwe nawożenie i ochrona roślin zapewniają wysokie plony.
Zobacz także:
Dodaj komentarz