Kukułka krwista to fascynujący gatunek storczyka. Rośnie na wilgotnych łąkach i torfowiskach. W Polsce objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Poznaj jej wygląd, biologię i zagrożenia.
Systematyka i nazewnictwo kukułki krwistej
Kukułka krwista to roślina z rodziny storczykowatych. Jej nazwa naukowa brzmi *Dactylorhiza incarnata (L.) Soó*. Czasem spotyka się też nazwę stoplamek krwisty. Roślina należy do domeny eukariontów. Jest częścią królestwa roślin. W systematyce znajduje się w gromadzie roślin naczyniowych. Należy do podgromady roślin nasiennych. Klasyfikowana jest w rzędzie szparagowców. Rodzina to storczykowate (Orchidaceae). Rodzaj to kukułka.
Jakie są synonimy kukułki krwistej? Gatunek ten ma kilka synonimów. Używa się nazw *Dactylorchis incarnata* i *Orchis comosa*. Spotyka się też *Orchis angustifolia divaricata*.
Morfologia kukułki krwistej
Kukułka krwista to bylina osiągająca do 100 cm wysokości. Jej łodyga jest wzniesiona i sztywna. W środku łodyga jest pusta. Roślina rozwija 5–8 liści. Liście są jasnozielone i bezplamkowe. Mają kształt równowąskolancetowaty. Pochwiasto obejmują łodygę. Ich szczyty są kapturkowato zwinięte. Długość liści wynosi od 5 do 20 cm. Szerokość liści to 0,5–4 cm.
Jak wyglądają kwiaty kukułki krwistej? Kwiaty zebrane są w gęsty kłos. Kwiatostan ma kształt walcowaty. Długość kłosa wynosi 5–12 cm. W jednym kłosie znajduje się 15–60 kwiatów. Zazwyczaj kwiaty są jasnoczerwone lub fioletowo-różowe. Rzadziej bywają purpurowe lub białe. Działki okwiatu mają 5–6 mm długości. Zewnętrzne działki są wzniesione. Warżka ma szerokość 5,5–8 mm. Jej długość to 6–9 mm. Warżka jest trójłatkowa. Środkowa łatka jest jaśniejsza. Zwykle ma drobny wzorek. Ostroga jest krótsza od zalążni. Skierowana jest poziomo lub w dół.
Roślina posiada palczasto podzielone bulwy. Jest geofitem ryzomowym. Odmiana wielkolistna ma dłuższe i szersze liście. Nosi nazwę *Dactylorhiza incarnata var. macrophylla*.
Biologia i ekologia gatunku
Kukułka krwista jest byliną wieloletnią. Należy do geofitów. Kwitnie od maja do lipca. Najczęściej kwitnienie obserwuje się w czerwcu. Roślina rozmnaża się na dwa sposoby. Produkuje nasiona. Może też rozmnażać się wegetatywnie. Jej kwiaty są owadopylne. Imitują kwiaty roślin miododajnych. Nie wytwarzają jednak nektaru.
Gdzie rośnie kukułka krwista? Gatunek ten preferuje wilgotne siedliska. Spotkasz ją na wilgotnych łąkach. Rośnie też na torfowiskach przejściowych. Zajmuje młaki niskoturzycowe. Wymaga podłoża węglanowego. Występuje na torfowiskach nawapiennych. Preferuje gleby żyzne. Odczyn gleby powinien być obojętny lub lekko zasadowy. Stanowisko powinno być nasłonecznione.
Ile chromosomów ma kukułka krwista? Diploidalna liczba chromosomów wynosi 2n=40.
Występowanie i zasięg geograficzny
Kukułka krwista występuje w Europie i Azji. Jej zasięg w Europie sięga do 2400 m n.p.m. W Polsce rośnie na całym niżu. Spotykana jest też w pasie wyżyn. W Karpatach występuje rzadziej. Zasięg pionowy w Polsce to maksymalnie 500 m n.p.m. Gatunek jest pospolity na nizinach.
Ile stanowisk kukułki krwistej jest w Polsce? Potwierdzono ponad 1000 stanowisk w Polsce. W Karpatach odnotowano ich 10. Niektóre karpackie stanowiska nie zostały ostatnio odnalezione. Na Lubelszczyźnie gatunek potwierdzono po 2000 roku. W Polsce stwierdzono obecność w Poleskim Parku Narodowym. Rośnie w Chełmskich torfowiskach węglanowych. Znajduje się też w dolinie rzeki Sieniochy.
Jaka jest liczebność populacji? Liczebność najobfitszych populacji sięga kilkuset osobników. Najmniejsza populacja liczy kilkadziesiąt osobników.
Zmienność i podgatunki
W Polsce spotykanych jest wiele podgatunków i odmian. Różnią się głównie kształtem liści i kolorem kwiatów. W Polsce występują dwa główne podgatunki. Są to *Dactylorhiza incarnata subsp. incarnata* i *subsp. ochroleuca*. Podgatunek typowy (*subsp. incarnata*) ma kwiaty czerwone do różowych. Podgatunek żółtawy (*subsp. ochroleuca*) ma kwiaty bladożółte lub żółtozielonkawe. Czasami pojawiają się formy albinotyczne.
Jaki jest status podgatunku żółtawego? Podgatunek żółtawy (*Dactylorhiza incarnata subsp. ochroleuca*) jest zagrożony. Ma status EN na Lubelszczyźnie. Posiada status EN w Polsce. Został wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin.
Zagrożenia i ochrona prawna
Kukułka krwista jest gatunkiem ustępującym. Traci swoje stanowiska. W Polsce objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Ochrona prawna obowiązuje od 2014 roku. Wcześniej, od 1983 roku, była pod ochroną ścisłą. Gatunek podlega ochronie ustawowej.
Co zagraża kukułce krwistej? Głównym zagrożeniem jest osuszanie terenów. Melioracje wpływają negatywnie na siedliska. Roślinie zagraża zarastanie łąk. Wysokie byliny i krzewy wypierają storczyki. Sukcesja drzewiasta jest problemem. Obecne zagrożenia obejmują zmiany roślinności. Obniżanie lustra wody jest szkodliwe. Działalność kopalni węgla może obniżać poziom wód. Stanowisko w dolinie Sieniochy zasługuje na ochronę. Sugeruje się objęcie go ochroną rezerwatową.
Czy kukułka krwista jest rzadka?
Kukułka krwista jest częsta w wielu rejonach Polski. Szczególnie na nizinach. Jest jednak gatunkiem ustępującym. Oznacza to, że traci stanowiska. Podgatunek żółtawy jest rzadki i zagrożony.
Gdzie w Polsce można spotkać kukułkę krwistą?
Kukułkę krwistą można spotkać na niżu i wyżynach. Rośnie na wilgotnych łąkach i torfowiskach. Występuje między innymi w Poleskim Parku Narodowym. Znajduje się też w Chełmskich torfowiskach węglanowych.
Gatunki pokrewne i mieszańce
Kukułka krwista należy do rodzaju *Dactylorhiza*. Istnieje wiele pokrewnych gatunków kukułek. Należą do nich kukułka szerokolistna i kukułka bzowa. Inne pokrewne gatunki to kukułka bałtycka i kukułka Fuchsa. Spotykana jest kukułka sercowata i kukułka zapoznana.
Kukułka krwista tworzy mieszańce. Krzyżuje się z innymi gatunkami z rodzaju *Dactylorhiza*. Znane są mieszańce z *D. baltica* i *D. fuchsii*. Tworzy hybrydy z *D. maculata* i *D. majalis*. Powstają też mieszańce z *D. traunsteineri*. Może tworzyć mieszańce międzyrodzajowe. Krzyżuje się z *Coeloglossum viride* i *Gymnadenia conopsea*.
Wikipedia: wolna encyklopedia. Dostęp: 2021-09-05 00:10:03. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek.
Dane publikowane Czarnecka B., Janiec B. 2002; Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z. 2006; Bernacki L. 2014. Opracował: Wiaczesław Michalczuk.
Informacje o gatunku pochodzą z różnych źródeł. Wykorzystano encyklopedię Wikipedia. Dane zaczerpnięto z artykułów naukowych. Podstawą są rozporządzenia ochrony gatunkowej. Wykorzystano też prace botaniczne. Dane o występowaniu pochodzą z GBIF. Atlas roślin korzysta z kluczy do identyfikacji.
Zobacz także:
Dodaj komentarz