Facelia błękitna to wszechstronna roślina. Jest cennym pożytkiem dla pszczół. Poprawia także jakość gleby jako zielony nawóz. Jej uprawa przynosi wiele korzyści.
Charakterystyka facelii błękitnej
Facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia) to roślina jednoroczna. Należy do rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Pochodzi z Ameryki Północnej. Jej ojczyzną jest Kalifornia. W Polsce to gatunek powszechny. Roślina dorasta do 70-100 cm wysokości. Ma wzniesioną, owłosioną łodygę. Kwiaty są niebieskofioletowe. Tworzą gęste kwiatostany. Przypominają dzwonki z długimi pręcikami. Owocem facelii jest torebka. Zawiera ona drobne nasiona. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez 3-4 lata. Facelia jest rośliną obcopylną. Zapylają ją głównie pszczoły.
Facelia jako roślina miododajna
Facelia błękitna jest bardzo ceniona przez pszczelarzy. Nazywa się ją królową roślin miododajnych. Uwagę przyciąga jej wysoka wydajność. Roślina dostarcza dużo nektaru i pyłku. Z jednego hektara facelii można uzyskać od 300 do 400 kg miodu. W dobrych latach wydajność sięga nawet 750 kg. Według niektórych źródeł może przekroczyć 1000 kg. Facelia wytwarza też dużo pyłku. Z hektara zbiera się około 150-200 kg pyłku. Kwitnienie facelii jest obfite. Trwa od 4 do 6 tygodni. Na jednym metrze kwadratowym uprawy pracuje nawet 30 pszczół.
Ile miodu można uzyskać z hektara facelii?
Z jednego hektara facelii można uzyskać średnio 300-400 kg miodu. W sprzyjających warunkach wydajność może być znacznie wyższa, dochodząc nawet do 1000 kg.
Jakie są korzyści z uprawy facelii dla pszczół?
Uprawa facelii zapewnia pszczołom obfity pożytek nektarowy i pyłkowy. Długi okres kwitnienia facelii wspiera rozwój rodzin pszczelich. Pomaga uniknąć przerw w pożytkach.
Wydajność miodowa zależy od wielu czynników. Wpływa na nią jakość gleby. Ważne są także warunki pogodowe. Nawożenie ma znaczenie. Nadmiar azotu może obniżyć nektarowanie rośliny. Niedobór azotu osłabia wzrost i kwitnienie. Roślina najlepiej nektaruje w słońcu. Potrzebuje też odpowiedniej wilgotności. Zbyt suche lub podmokłe stanowiska są niekorzystne.
„Wydajność miodowa uzależniona jest od wielu czynników… może wynosić od 140 do 750 kg/ha, a w sprzyjających warunkach nawet ok. 1000 kg.” – Jolanta Szydłowska
Miód z facelii jest ceniony. Ma delikatny smak. Wykorzystuje się go w kuchni. Posiada też właściwości zdrowotne. Wspomaga leczenie układu pokarmowego. Działa korzystnie na układ krążenia. Miód faceliowy ma działanie detoksykujące. Posiada właściwości antyoksydacyjne. Może mieć działanie przeciwnowotworowe.
Facelia jako zielony nawóz i poplon
Facelia to doskonała roślina na poplon. Uprawia się ją między dwoma plonami głównymi. Najczęściej po zbiorze zbóż lub rzepaku. Jest ceniona jako zielony nawóz. Szybko rośnie i tworzy biomasę. Po około 60 dniach osiąga 50-60 cm wysokości. Może wyprodukować 20-30 ton zielonki z hektara. Przyorywana jesienią wzbogaca glebę w materię organiczną. Poprawia jej strukturę. Zwiększa retencję wody. Chroni glebę przed erozją. Korzenie facelii głęboko penetrują ziemię. To dodatkowo poprawia strukturę gleby.
Facelia ma właściwości fitosanitarne. Wydziela związki hamujące rozwój patogenów. Ogranicza choroby grzybowe. Może zwalczać mączniaka prawdziwego. Pomaga też w walce ze szkodnikami. Ogranicza liczebność mątwika. Zagłusza chwasty dzięki szybkiemu wzrostowi. Nie jest spokrewniona z rzepakiem czy zbożami. Nie przenosi chorób typowych dla tych upraw. Wyjątkiem są ziemniaki, gdzie może przenosić wirus TRV.
Dlaczego facelia jest dobrym zielonym nawozem?
Facelia jako zielony nawóz poprawia strukturę gleby. Wzbogaca ją w materię organiczną. Zwiększa żyzność. Chroni przed erozją. Ogranicza rozwój chwastów i niektórych szkodników.
Czy facelia zwalcza szkodniki?
Facelia wydziela substancje hamujące rozwój niektórych szkodników. Pomaga ograniczyć liczebność mątwika. Przyciąga też pożyteczne owady drapieżne, jak złotooki.
Zastosowanie facelii na poplon ma wiele zalet. Poprawia stan gleby po monokulturach. Zmniejsza potrzebę stosowania nawozów mineralnych. Ogranicza koszty walki z chwastami. Jest elementem rolnictwa ekologicznego. Wspiera zrównoważone uprawy. Chroni bioróżnorodność na polu.
Uprawa facelii błękitnej – krok po kroku
Wymagania glebowe i stanowisko
Facelia błękitna nie ma wygórowanych wymagań. Rośnie na większości gleb. Preferuje gleby lżejsze, przepuszczalne. Unikaj miejsc podmokłych. Optymalne pH gleby to 6,0 do 8,0. Może rosnąć na glebach kwaśnych i piaszczystych. Najlepszym przedplonem są rośliny okopowe. Dobrze sprawdzą się też zboża. Facelia potrzebuje dużo słońca. Stanowisko powinno być słoneczne lub półcieniste.
- Wybierz stanowisko słoneczne.
- Zapewnij glebę przepuszczalną.
- Unikaj miejsc stale podmokłych.
Przygotowanie gleby i nawożenie
Przygotowanie gleby jest ważne. Warto zrobić to jesienią. Staranne zaoranie lub przekopanie pola jest kluczowe. Na żyznych glebach nawożenie może być zbędne. Gleby bogate w azot nie wymagają dodatków. Na uboższych glebach stosuj nawozy mineralne. Zaleca się około 40-60 kg/ha P2O5. Dodaj 80-100 kg/ha K2O. Przed siewem zastosuj 30 kg/ha azotu. Pogłównie można dodać kolejne 20 kg/ha. Uważaj na nadmiar azotu. Obniża on nektarowanie. Może powodować wyleganie roślin.
- Przygotuj glebę jesienią.
- Dostosuj nawożenie do zasobności gleby.
- Unikaj nadmiernych dawek azotu.
Jak nawozić facelię?
Na glebach uboższych stosuje się nawozy fosforowe i potasowe przed siewem. Azot podaje się w mniejszych dawkach, część przed siewem, część pogłównie. Ważne jest unikanie przenawożenia azotem.
Kiedy i jak siać facelię?
Termin siewu zależy od celu uprawy. Na nasiona lub dla pszczół siej wczesną wiosną. Optymalny czas to III dekada marca do II dekady kwietnia. Można siać już w marcu. Dla poplonu siej od połowy lipca do połowy sierpnia. Wysiew w czerwcu pomaga zapełnić lukę pożytkową. Wysiew w maju/czerwcu nie jest zalecany na nasiona. Może obniżyć plon nawet o 50%.
Nasiona wysiewa się na głębokość 1-2 cm. Optymalny rozstaw rzędów to 20-30 cm. Można użyć siewnika zbożowego. Norma wysiewu zależy od celu i gleby. Na zielony nawóz siej 10-15 kg/ha. Na nasiona wystarczy 8-10 kg/ha. Dla pszczół zaleca się 12-18 kg/ha. W mieszankach poplonowych stosuje się 3-6 kg/ha. Po siewie warto wykonać wałowanie. Poprawia to kontakt nasion z glebą.
- Sieje wczesną wiosną dla miodu/nasion.
- Sieje latem na poplon.
- Używaj siewnika zbożowego lub siej rzutowo.
- Przykryj nasiona warstwą 1-2 cm gleby.
- Wykonaj wałowanie po siewie.
Jaka jest optymalna norma wysiewu facelii na hektar?
Norma wysiewu zależy od celu uprawy. Na zielony nawóz to 10-15 kg/ha. Dla pszczół około 12-18 kg/ha. Przy uprawie na nasiona wystarczy 8-10 kg/ha.
Pielęgnacja i ochrona
Facelia nie jest wymagająca w pielęgnacji. Potrzebuje wilgoci we wczesnych fazach wzrostu. Później dobrze znosi suszę. Jest odporna na chłody. Wytrzymuje przymrozki do -5°C. Wschodzi po 7-8 dniach. Zakwita po około 50 dniach. Okres wegetacji to 90-110 dni. Chwasty mogą być problemem. Facelia sama dobrze zagłusza chwasty. Mechaniczne opielanie jest możliwe. Brak zarejestrowanych środków ochrony roślin do facelii. To utrudnia chemiczną walkę z chwastami. Stosowanie insektycydów szkodzi pszczołom. Zaleca się naturalne metody odchwaszczania.
- Zapewnij wilgoć na początku wzrostu.
- Stosuj naturalne metody walki z chwastami.
- Unikaj stosowania insektycydów.
Zbiór facelii
Zbiór zależy od celu uprawy. Na zielony nawóz ścina się ją po kwitnieniu. Przyorywa się jesienią na głębokość 15-20 cm. Można też zostawić ją jako mulcz na zimę. Zbiór na nasiona przeprowadza się po 120 dniach wegetacji. Najlepiej na przełomie lipca i sierpnia. Zbiera się, gdy nasiona są brunatne. Plon nasion wynosi około 300-500 kg/ha. Facelia łatwo się osypuje po dojrzeniu. Zbiór można wykonać kombajnem. Możliwe jest też skoszenie i suszenie na miejscu. Ważna jest czystość zebranych nasion.
Kiedy zbierać facelię na nasiona?
Zbiór nasion facelii przeprowadza się po około 120 dniach od wysiewu. Optymalny moment to koniec lipca lub początek sierpnia, gdy nasiona nabierają brunatnego koloru.
Odmiany facelii błękitnej
W Polsce zarejestrowano kilka odmian facelii. Są one dostosowane do lokalnych warunków. Charakteryzują się różną wydajnością. Dostępne odmiany to: Anabela, Angelia, Asta, Atara, Lisette, Natra, Stala. Wybór odmiany zależy od przeznaczenia uprawy. Warto wybierać nasiona licencjonowane. Gwarantują one wysoką jakość. Sprzedaż licencjonowanych nasion jest zgodna z prawem.
Dodatkowe zastosowania facelii
Facelia błękitna ma walory dekoracyjne. Może być ozdobą ogrodu. Jej niebiesko-fioletowe kwiaty są bardzo efektowne. Bywa sadzona na rabatach. Sprawdza się w ogrodach skalnych. Można ją uprawiać w doniczkach. Jest często elementem łąk kwietnych. Przyciąga nie tylko pszczoły. Wabi też motyle i inne owady zapylające. Przyciąga pożyteczne drapieżniki. Należą do nich złotooki i bzygi. Pomagają one w walce z mszycami. Facelia jest omijana przez zwierzynę płową. Jest dobrym wyborem do ogrodów narażonych na sarny i jelenie. Może być stosowana w uprawie współrzędnej. Dobrze rośnie obok roślin strączkowych. Pasuje do warzyw. Wzbogaca mieszanki poplonowe. Łączy się ją z gorczycą czy seradelą.
Czy facelia nadaje się do uprawy w ogrodzie?
Tak, facelia błękitna ma walory ozdobne. Jej kwiaty są piękne. Może być sadzona na rabatach lub w doniczkach. Przyciąga owady zapylające do ogrodu.
Czy facelia może być rośliną pastewną?
Facelia stanowi atrakcyjną paszę dla bydła. Jednak jej szorstkie liście są niechętnie zjadane przez zwierzęta. Nie nadają się na siano. Niektóre odmiany mogą być toksyczne dla zwierząt.
Facelia w kontekście ekologii i rolnictwa
Facelia odgrywa rosnącą rolę w rolnictwie. Wspiera ochronę środowiska. Pomaga zwiększać bioróżnorodność. Jest kluczowa dla pszczelarstwa. Wzrost zainteresowania roślinami miododajnymi jest wyraźny. Działania promujące ochronę pszczół są coraz popularniejsze. Rolnictwo ekologiczne ceni facelię. Jest łatwa w uprawie. Nie wymaga intensywnej ochrony chemicznej. Obowiązek zachowania obszarów proekologicznych (EFA) wspiera jej uprawę. Często wchodzi w skład mieszanek poplonowych EFA. Ministerstwo Rolnictwa promuje takie działania. W 2022 roku zapowiedziano dopłaty do ubezpieczenia upraw miododajnych facelii. To pokazuje jej znaczenie. Współpraca rolników i pszczelarzy przy uprawie facelii jest korzystna dla obu stron.
„Roślina ta jest bardzo dobra dla pszczół, ale jest mało popularna wśród rolników.” – Jolanta Szydłowska
Podsumowanie
Facelia błękitna to roślina o wielu zaletach. Jest niezwykle ważna dla pszczół. Zapewnia obfity pożytek miodowy i pyłkowy. Poprawia jakość gleby jako zielony nawóz. Chroni ziemię przed erozją. Ogranicza rozwój chwastów i szkodników. Jest stosunkowo łatwa w uprawie. Ma małe wymagania glebowe. Dobrze znosi suszę i chłody. Jej uprawa wspiera zrównoważone rolnictwo. Pomaga chronić bioróżnorodność. Facelia to inwestycja w przyszłość. Inwestycja w zdrowe środowisko i pszczoły.
Zobacz także:
Dodaj komentarz