Poznaj wykę kosmatą (Vicia villosa) – wszechstronną roślinę o znaczeniu rolniczym, ogrodniczym i potencjalnie jadalnym. Dowiedz się, jak ją uprawiać i do czego wykorzystać.
Wyka kosmata to gatunek rośliny zielnej. Należy do rodziny bobowatych. Jej nazwa naukowa to Vicia villosa Roth. Roślina ta ma duże znaczenie gospodarcze. W Polsce jest uprawiana w rolnictwie. W ogrodzie wnosi element naturalnej przyrody.
Charakterystyka botaniczna wyki kosmatej
Wyka kosmata występuje w stanie dzikim. Rośnie na nizinach i w niższych górach. Spotkasz ją od Półwyspu Iberyjskiego po Azję Mniejszą. Występuje także na Wyspach Kanaryjskich. W Polsce jest antropofitem. Oznacza to, że pojawiła się tu dzięki człowiekowi.
Systematyka rośliny
Wyka kosmata ma swoje miejsce w systematyce roślin. Należy do domeny eukarionty. Jest częścią królestwa rośliny. To podkrólestwo rośliny zielone. Nadgromada to rośliny telomowe. Gromada to rośliny naczyniowe. Podgromada to rośliny nasienne. Nadklasa to okrytonasienne. Klasa to Magnoliopsida. Rząd to bobowce. Rodzina to bobowate. Gatunek to Vicia villosa Roth.
Morfologia wyki kosmatej
Wyka kosmata to roślina pokładająca się i wspinająca. Jej pędy osiągają do 150 cm długości. Łodyga jest miękko owłosiona i wiotka. Liście są pierzastozłożone. Mają 8–10 par listków. Liście zakończone są wąsikami. Służą one do czepiania się. Kwiaty zbierają się w gęste groniaste kwiatostany. Osadzone są na długich szypułkach. Każdy kwiatostan ma od 10 do 40 kwiatów. Przed zakwitnięciem są one bardzo kosmate. Kwiaty mają kolor niebieskofioletowy lub czerwonofioletowy. Ich długość wynosi 15–20 mm. Owocem wyki jest nagi strąk. Zawiera on kilkanaście nasion. Liście są zielone i złożone.
Wyka kosmata rośnie od 30 do 120 cm wysokości. Jej szerokość wynosi 20-40 cm. Przyrosty roczne to 30-120 cm. Pierzastozłożone liście są delikatne. Kwiatostany są groniaste. Kwiaty są niebieskofioletowe i motylkowe. Owoce to szerokie strąki. Wypełnione są drobnymi, kulistymi nasionami. Łodyga może osiągać nawet 150 cm wysokości. Parzysto pierzaste liście mają 2-12 par listków. Zakończone są rozgałęzionym wąsem czepnym. Kwiaty są drobne. Mają formę gron. Jedno grono zawiera około 20-30 kwiatów.
Biologia i ekologia
Wyka kosmata jest rośliną jednoroczną lub dwuletnią. Należy do hemikryptofitów. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Liczba chromosomów wynosi 2n=14. W Polsce występuje często. Znajdziesz ją na polach, łąkach i w miejscach ruderalnych. Dobrze znosi spadek temperatury do 15°C. Jest też odporna na chwilowe niedobory wody. Ma dobrze rozwinięty system korzeniowy. Sięga on do 1,5 m głębokości. Zimową porą gromadzi zapasy wilgoci. Wyka kosmata jest bardzo odporna na mróz. Wytrzymuje temperatury do -27°C.
Wymagania i uprawa wyki kosmatej
Wyka kosmata ma określone wymagania glebowe i stanowiskowe. Lubi stanowisko słoneczne. Może rosnąć także w półcieniu. Idealny odczyn gleby jest zasadowy lub obojętny. Preferuje gleby zwięzłe. Gleby te powinny być zasobne w składniki odżywcze. Roślina unika gleb zbyt żyznych. Nie lubi też gleb piaszczystych i lekkich. Na glebach lekkich, piaszczystych i niekwaśnych czuje się dobrze. Ważne, by gleba nie była podmokła.
Sadzenie i siew
Wykę powinno się siać wcześnie. Najlepiej zrobić to na przełomie marca i kwietnia. Sadzenie przypada na marzec i kwiecień. Zalecany rozstaw sadzenia to 15 cm. Możliwy jest także siew we wrześniu. Przed siewem warto zaprawić nasiona. Użyj nawozu grzybobójczego. Siać można w mieszance. Dobrze sprawdza się siew z owsem. Można też siać z innymi roślinami zbożowymi.
Pielęgnacja i nawożenie
Wyka kosmata nie wymaga nawożenia. Nie potrzebuje też cyklicznego przycinania. Nawozy fosforowe wysiewa się jesienią. Robi się to przed orką zimową. Nawożenie potasem stosuje się jesienią. Dotyczy to gleb zwięzłych i średnich. Na lżejszych glebach potas podaje się wiosną. Po wschodzie wyka ma przestój we wzroście. Sprzyja to rozwojowi chwastów. Niszczenie chwastów bronowaniem jest pomocne. Należy unikać stosowania herbicydów.
Kiedy najlepiej siać wykę kosmatą?
Wykę kosmatą najlepiej siać wcześnie wiosną. Optymalny termin to przełom marca i kwietnia. Możliwy jest także siew jesienny we wrześniu.
Jaki odczyn gleby lubi wyka kosmata?
Wyka kosmata najlepiej rośnie na glebach o odczynie zasadowym lub obojętnym.
Wykorzystanie wyki kosmatej w rolnictwie
Wyka kosmata ma duże znaczenie w rolnictwie. Jest cenną rośliną pastewną. Uprawiana jest w celach paszowych. Służy jako siano, zielonka lub zielony nawóz. Zawiera dużo białka. Zwierzęta chętnie ją zjadają. Daje wysokobiałkową paszę zieloną. Dostępna jest wczesną wiosną. Wyka kosmata jest jedyną rośliną strączkową zimującą w Polsce.
Uprawa na nasiona
Wyka kosmata to jeden z zapomnianych roślin pastewnych. Zasługuje na uwagę w Polsce. Ojczyzną wyki kosmatej jest Mała Azja i południowa Europa. W Polsce weszła do uprawy w pierwszym dwudziestoleciu XXI wieku. Uprawa na nasiona jest możliwa. Wymaga odpowiednich warunków. Kluczowe jest dobre ukorzenienie się roślin przed zimą. Można ją uprawiać na glebach mniej żyznych. Należy unikać gleb pszenno-buraczanych. Szczególnie przy uprawie na nasiona. Zaleca się siew w mieszankach z żytem ozimym. Jest to korzystne na glebach lekkich.
Wyka kosmata jest rośliną raczej zdrową, wymagającą odpowiednich warunków do dobrego ukorzenienia się przed zimą. – MODR Warszawa
Plony i wysiew
Średni plon nasion wyki kosmatej wynosi 3-5 dt/ha. Najniższy plon z nieudanej plantacji to 1 dt/ha. Najwyższy plon z udanej plantacji to 8 dt/ha. Wysiew nasion wyki na hektar wynosi 6-15 kg. Wysiew żyta na plantacje nasienne to 100-120 kg/ha. Wysiew wyki na plantacje nasienne to 6-15 kg/ha.
Nawożenie w uprawie na nasiona
W uprawie na nasiona stosuje się odpowiednie dawki nawozów. Przed siewem zaleca się 20-30 kg/ha azotu. Fosforu podaje się 60-80 kg/ha. Potasu należy zastosować 80-120 kg/ha. Po wschodzie można dodać 30-40 kg/ha azotu.
Odmiany w Polsce
W Polsce zarejestrowane są odmiany wyki. Istnieją dwie odmiany wyki: siewna i kosmata. Zarejestrowana jest jedna odmiana wyki kosmatej. Nosi nazwę Rea. Pięć odmian wyki siewnej to: Jaga, Fama, Kwarta, Hanka, Ina. W Polsce uprawiana jest także odmiana Minikowska i Wista.
Zbiór
Zbiór wyki kosmatej na zielonkę odbywa się od połowy kwietnia. Na siano lub w mieszance z owsem zbiór jest od drugiej połowy lipca. W mieszance ze zbożami zbiera się w fazie kłoszenia.
Szkodniki wyki kosmatej i ich zwalczanie
Wyka kosmata jest rośliną raczej zdrową. Ma jednak swoich szkodników. Najważniejsi to oprzędziki, mszyce i pachówka strąkóweczka. Larwy oprzędzików uszkadzają brodawki korzeniowe. Ograniczają w ten sposób wiązanie azotu. Mszyce wysysają soki. Powodują zamieranie roślin. Gąsienice pachówek żerują na strąkach. Zostawiają przędzę i trociny. Do zwalczania szkodników używa się środków ochrony roślin. Dostępne są środki na strąkowca.
Należy unikać stosowania herbicydów w uprawie wyki.
Czy wyka kosmata jest jadalna?
Wyka należy do roślin, których niektóre części są jadalne. W Polsce występuje ponad 20 gatunków tego rodzaju. Różnią się kolorem kwiatów. Mogą być fioletowe, różowe lub kremowe. Różnią się też nasionami i szerokością liści. Jadalne części wyki to wierzchołki młodych pędów, kwiaty i nasiona. Nasiona wyki zawierają oligosacharydy. Mogą one powodować gazy po spożyciu.
Do rodzaju wyka należy bób (Vicia faba). Jest on uprawiany od starożytności. Nasiona bobu i innych wyk są bogate w białko. Choroba zwana fawizmem dotyczy niektórych osób. Nazywana jest chorobą fasolową. Objawia się głównie silną anemią. Wyka ozima jest niejadalna.
Wyki są atrakcyjną ozdobą łąki kwietnej. – Łukasz Łuczaj
Nasiona wyki brudnożółtej są dużo smaczniejsze od gorzkawej wyki ptasiej. – Łukasz Łuczaj
Po odpowiednim przygotowaniu nasiona wyki mogą zastąpić soczewicę we wszystkich potrawach. – Łukasz Łuczaj
Przygotowanie nasion
Nasiona wyki wymagają odpowiedniego przygotowania. Po namoczeniu i dwukrotnym gotowaniu można je stosować. Stosuje się je w potrawach jak soczewicę. Moczenie nasion przed gotowaniem jest kluczowe. Gotuj je dwukrotnie po godzinie. Tak przygotowane nasiona mogą zastąpić soczewicę.
- Namocz nasiona wyki przed gotowaniem.
- Gotuj nasiona dwukrotnie po godzinie.
Wyka kosmata w ogrodzie i na łące kwietnej
Wyka kosmata nadaje się do uprawy w ogrodzie. Możesz ją sadzić w ogrodzie przydomowym. Sprawdzi się na balkonie i tarasie. Pasuje do ogrodu wiejskiego i naturalnego. Jest też idealna na łąkę kwietną. Wyki są atrakcyjną ozdobą łąki kwietnej. Są to krótkowieczne byliny. Większość wyki rośnie jako rośliny jednoroczne. Mogą rosnąć na wieloletniej łące kwietnej. Warunek to brak koszenia przed wydaniem nasion.
Można ją sadzić na różne sposoby. Sadź ją grupowo. Możesz ją umieścić w pojemnikach. Nadaje się na rabaty i obwódki rabatowe. Jeśli wyka wspina się po innych roślinach na łące, skosić łąkę jest dobrym pomysłem.
- Sadź wykę grupowo.
- Wykorzystaj ją w pojemnikach na balkonie.
- Umieść ją na rabatach lub obwódkach.
Podsumowanie
Wyka kosmata to wszechstronna roślina. Ma znaczenie w rolnictwie jako pasza i zielony nawóz. Jest odporna na mróz i suszę. Ma specyficzne wymagania glebowe. Może być uprawiana na nasiona. Wymaga ochrony przed szkodnikami. Niektóre jej części są jadalne po odpowiednim przygotowaniu. Wyka jest też cenną rośliną ozdobną na łąkach kwietnych.
Zobacz także:
Dodaj komentarz