Gorczyca to roślina o wielu zastosowaniach w rolnictwie. Uprawia się ją na nasiona lub jako cenny poplon. Dowiedz się, jak prawidłowo uprawiać gorczycę, aby cieszyć się obfitymi plonami i zdrową glebą.
Czym jest gorczyca? Rodzaje i charakterystyka
Gorczyca należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Jest rośliną jednoroczną. Osiąga wysokość od 40 cm do 1,5 metra. Kwitnie na żółto od maja do sierpnia. Nasiona mogą mieć różne kolory. W Polsce uprawiamy głównie gorczycę białą. Gorczyca polna rośnie u nas jako chwast. Na świecie uprawia się cztery gatunki gorczycy. Są to gorczyca biała, polna, czarna i sarepska.
Gorczyca biała (Sinapis alba) osiąga do 80 cm wysokości. Ma jasnożółte nasiona. Jest najczęściej stosowana w Polsce na poplon. Gorczyca czarna (Brassica nigra) dorasta do 1,5 metra. Posiada ciemne nasiona. Gorczyca sarepska (Brassica juncea) jest odporna na trudne warunki. Ma również ciemne nasiona. Gorczyca sarepska jest ważną rośliną oleistą. Uprawia się ją we wschodniej Europie i Azji. Gorczyca biała pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. Gorczyca czarna występuje w Europie, Azji i Afryce Wschodniej. Gorczyce dobrze znoszą przymrozki. Wytrzymują nawet -6°C podczas wschodów. Są wrażliwe na susze. Szczególnie dotyczy to okresu kwitnienia i dojrzewania nasion.
Uprawa gorczycy na ziarno i poplon – kluczowe etapy
Uprawa gorczycy wymaga spełnienia kilku warunków. Zapewnij roślinie odpowiednie stanowisko. Przygotuj glebę przed siewem. Stosuj właściwe nawożenie i pielęgnację. Wybór odmiany gorczycy jest ważny. Dostosuj odmianę do warunków klimatycznych. Zwiększa to szanse na obfite plony.
Wymagania glebowe i stanowisko
Gorczyca biała ma mniejsze wymagania niż rzepak. Najlepiej rośnie na glebach lekkich i średnich. Dobrze radzi sobie na glebach cięższych. Odpowiednie są gleby gliniaste i piaszczysto-gliniaste. Gorczyca preferuje gleby ciepłe, próchnicze i dobrze przepuszczalne. Powinna być uprawiana na glebach kompleksu pszennego i żytniego. Nie udaje się na glebach kwaśnych. Nie toleruje gleb nieprzepuszczalnych i podmokłych. Optymalny odczyn gleby wynosi 5,8 – 7,5 pH. Gorczyca wymaga gleby zasobnej w wapń. Może rosnąć na zmeliorowanych murszach i glebach torfowych. Gorczyca wymaga pełnego nasłonecznienia.
Wybór przedplonu jest istotny. Najlepszymi przedplonami są rośliny okopowe. Szczególnie te na oborniku. Dobre są też rośliny motylkowate. Mieszanki zbożowo-motylkowe również się nadają. Zboża są dobrym przedplonem. Nie wolno uprawiać gorczycy po roślinach kapustnych. Chodzi o rzepak czy kalafior. Jest to ryzyko ataku pchełek i kiły kapuścianej.
Przygotowanie gleby
Przygotowanie pola jest kluczowe. Zaoraj pole na głębokość 20-25 cm. Orka przedzimowa jest zalecana. Po ziemniakach można spłycić orkę. Wtedy wystarczy 15 cm głębokości. Najlepszy czas na przygotowanie grządki to kilka tygodni przed siewem. Gleba powinna być luźna i przepuszczalna. Wapno jest zalecane przy zbyt kwasowej glebie.
Siew gorczycy – terminy i technika
Termin siewu zależy od celu uprawy. Zależy też od warunków klimatycznych. Optymalny czas siewu na wiosnę to przełom marca i kwietnia. Gorczyca biała siana jest wczesną wiosną. Gorczyca czarna i sarepska siane są we wczesnym terminie. Można siać je pod koniec siewu zbóż jarych. Na poplon siew gorczycy przypada na koniec sierpnia. Optymalny termin to koniec sierpnia lub początek września. Gorczycę na poplon wysiewa się też od 10 do 20 sierpnia. Gorczycę na poplon najlepiej siać, gdy gleba jest sucha.
Głębokość siewu powinna wynosić 1-2 cm. Na przesuszonych stanowiskach siej głębiej. Wtedy głębokość wynosi 2-3 cm. Głębokość wsadzenia nasion wynosi około 1-2 cm. Rozstawa rzędów zależy od celu. Dla gorczycy na ziarno wynosi 25-40 cm. Dla gorczycy czarnej i sarepskiej to 12-15 cm. W przypadku poplonów rozstawa to 12-15 cm. Norma wysiewu wynosi 20-25 kg nasion na hektar. Dla gorczycy białej na ziarno to 5-9 kg/ha. Dla sarepskiej i czarnej to 4,5-6 kg/ha. Obsada po wschodach powinna wynosić 100-120 roślin/m². Technika siewu zależy od powierzchni. Na dużych polach użyj siewnika. Na mniejszych powierzchniach siej ręcznie. Siewnik zapewnia odpowiednią głębokość. Zapewnia też właściwą gęstość siewu. Unikaj zbyt gęstego nasiewu.
Poniższa tabela przedstawia normy wysiewu dla różnych gatunków gorczycy:
| Gatunek gorczycy | Norma wysiewu (kg/ha) |
|---|---|
| Gorczyca biała (ogólnie/poplon) | 20-25 |
| Gorczyca biała (na ziarno) | 5-9 |
| Gorczyca sarepska | 4-6 |
| Gorczyca czarna | 3-5 |
Nawożenie gorczycy
Nawożenie jest kluczowe dla wzrostu. Nawozy zawierające azot, fosfor i potas są ważne. Gorczyca wymaga nawożenia azotem. Zaleca się 30-50 kg N/ha. Po okopowych i motylkowych stosuj 60-80 kg N/ha. Po zbożach dawka wynosi 80-120 kg N/ha. Nawożenie azotowe 80-120 kg/ha podaje się w 2 dawkach. Dodatkowo można użyć obornika. Zaleca się 20 ton na hektar. Nawożenie potasowe wynosi 60-100 kg K2O/ha. Nawożenie fosforowe to 30-60 kg P2O5/ha. Po zbożach dawki są wyższe. Fosfor: 50-70 kg P2O5/ha. Potas: 70-120 kg K2O/ha. Gorczyca biała potrzebuje siarki, magnezu, boru. Stosuj nawozy o wysokiej zawartości azotu. Kontroluj glebę pod kątem składu mineralnego. Nawożenie powinno być zrównoważone.
Pielęgnacja i ochrona roślin
Pielęgnacja po wschodach jest ważna. Gorczyca dobrze rozwija się w umiarkowanie wilgotnych warunkach. Po siewie ważne jest regularne podlewanie. Szczególnie w okresie kiełkowania i wzrostu. Zwalczanie chwastów jest konieczne. Gorczyca hamuje niektóre chwasty. Gorczyca polna to uciążliwy chwast. Zwalczanie chwastów może być mechaniczne. Można używać herbicydów. Zabieg oprysku wykonaj przed zawiązaniem nasion. Stosuj odpowiednie metody ochrony młodych siewek. Chwasty w gorczycy to komosa biała, maruna bezwonna, przytulia czepna. Występują też rumianek, perz, chaber, jasnota. Stosuj środki ochrony roślin w razie potrzeby. Zwalczaj chwasty naturalnymi metodami. Używaj nawozów organicznych bez zanieczyszczeń nasionami chwastów.
Gorczycę atakują różne choroby. Należą do nich kiła kapusty. Występuje też czerń krzyżowych. Zagrożeniem jest zgorzel siewek. Szkodniki to pchełki ziemne. Atakują też rolnice, pędraki, drutowce, mszyce. Inne szkodniki to ślimaki. Groźne są chowacz podobnik, pryszczarek kapustnik, słodyszek rzepakowy. Stosuj odpowiednie metody ochrony. Zalecenia znajdziesz w metodykach ochrony roślin.
Zastosowanie gorczycy
Gorczyca ma wszechstronne wykorzystanie. Służy jako przyprawa. Ma zastosowanie lecznicze. Używana jest do produkcji musztardy. Stanowi zielony nawóz. Jest też paszą dla zwierząt.
Gorczyca jako poplon i zielony nawóz
Gorczyca jest jednym z najpopularniejszych roślin poplonowych. Uprawa gorczycy wspiera zrównoważone rolnictwo. Zastosowanie poplonów poprawia zdrowie gleby. System korzeniowy gorczycy jest gęsty. Utrudnia wzrost chwastów. Gorczyca wiąże azot. Poprawia żyzność gleby. Uprawa gorczycy chroni glebę przed erozją. Zapobiega wymywaniu składników pokarmowych. Gorczyca ma właściwości fitosanitarne. Działa mątwikobójczo. Związki chemiczne, jak glukozynolany, działają biobójczo. Działają jako naturalne pestycydy. Gorczyca hamuje wzrost chwastów jednoliściennych. Można ją uprawiać na poplon. Jest dobrym przedplonem. Szczególnie poprawia strukturę gleby.
Przyoranie gorczycy to ważny zabieg. Wykonaj je, gdy roślina jest zielona. Zapewnia to lepsze efekty nawozowe. Głębokość przyorania wynosi 20-25 cm. Zalecany odstęp czasowy od uprawy gorczycy na tym samym polu to 3-4 lata. Uprawa w mieszankach może zwiększyć plony. Można ją siać z facelią lub gryką.
- Przyoranie gorczycy, gdy jest zielona, zapewnia lepsze efekty nawozowe.
- Uprawa w mieszankach z innymi roślinami, np. facelią, gryką, zbożami, może zwiększyć plony.
Gorczyca na nasiona – zastosowania kulinarne i lecznicze
Po zbiorze nasion gorczycy można je wykorzystać. Służą do produkcji gorczycy kulinarnej. Nasiona wykorzystuje się do wyrobu musztardy. Są popularną przyprawą. Dodaje się je do mięs, sosów, marynat. Ziarno gorczycy ma działanie lecznicze. Działa przeciwzapalnie. Ma działanie łagodzące na błony śluzowe. Może działać przeczyszczająco. Stosuj z umiarem. Szczególnie dotyczy to kobiet w ciąży. Roślina zawiera olejek gorczyczny. Może powodować zapalenie błon śluzowych. Spożycie nadmierne może podrażnić układ pokarmowy.
Gorczyca jest rośliną miododajną. Kwitnie od maja do sierpnia. Wzrost plonów o 30-40% jest możliwy. Wystarczy obecność pszczół w pobliżu. Gorczyca sarepska jest ważną rośliną oleistą. Brassica carinata (gorczyca abisyńska) jest rozwijana. Służy jako surowiec na biopaliwa. Ma zastosowanie w przemyśle chemicznym. Oleje z gorczycy abisyńskiej mogą ograniczyć emisję z lotnictwa. Mowa o prawie 70%.
Zbiór gorczycy
Czas zbioru zależy od zastosowania. Dla paszy zbieraj w pełnym kwitnieniu. Dla zbioru nasion czekaj na brązowe łuszczyny. Zbiór nasion przeprowadza się, gdy wilgotność wynosi poniżej 12%. Nasiona nie mogą zamoknąć po wysuszeniu. Wilgotność nasion do przechowywania to 6-7%. Maksymalna wilgotność to 10%. Zbiór odbywa się jedno- lub dwuetapowo. Używa się kombajnu. Możliwa jest desykacja przed zbiorem. Stosuje się środki desykujące. Użyj ich, gdy połowa nasion jest wykształcona i żółta. Nasiona gorczycy ważą od 3 do 10 g na 1000 nasion.
Gorczyca polna – uciążliwy chwast
Gorczyca polna (Sinapis arvensis) to pospolity chwast. Nazywana jest ognichą lub świerzopem. Stanowi poważne zagrożenie dla upraw. Pojawia się na polach, łąkach, nieużytkach. Preferuje gleby żyzne, gliniaste, próchnicze. Optymalnie rośnie na glebach obojętnych i zasadowych. Rzadko występuje na glebach lekkich. Dorasta do 100 cm wysokości. Kwitnie od maja do października. Ma żółte kwiaty. Owoce to długie łuszczyny z nasionami. Wytwarza mocny korzeń palowy.
Gorczyca polna jest bardzo szkodliwa. Konkuruje z uprawami o wodę i składniki odżywcze. Zabiera roślinom dostęp do światła. Rozprzestrzenia się bardzo szybko. Jedna roślina wyprodukuje do 10 000 nasion. Nasiona zachowują żywotność przez wiele lat. Mogą kiełkować nawet po kilkudziesięciu latach. Nasiona mogą przetrwać przejście przez układ pokarmowy zwierząt. Gorczyca polna obniża plony. Szacuje się, że 2 rośliny na 1 m² zmniejszają plon buraka o 5%. Rozsiewa choroby i szkodniki. Należą do nich kiła kapusty, śmietka kapuściana. Jest też mątwik burakowy. Może utrudnić zbiór. Zwalczanie jest trudniejsze od zapobiegania.
Skuteczna profilaktyka jest ważna. Usuwaj rośliny z miedz i rowów. Stosuj wysokiej jakości materiał siewny. Przefiltruj obornik przed nawożeniem. Zwalczanie może być mechaniczne. Obejmuje pielenie i kultywację. Zwalczanie chemiczne wymaga herbicydów. Stosuj środki zarejestrowane w MRiRW. Zabieg oprysku wykonaj przed zawiązaniem nasion. Wybieraj herbicydy odpowiednie do fazy wzrostu.
Poniżej przedstawiamy dane dotyczące gorczycy polnej:
Często zadawane pytania (FAQ)
Kiedy jest najlepszy czas na siew gorczycy na wiosnę?
Optymalny czas siewu gorczycy na wiosnę przypada na przełom marca i kwietnia. Gorczyca preferuje chłodniejsze temperatury.
Jakie są optymalne warunki glebowe dla uprawy gorczycy?
Gorczyca najlepiej rośnie na glebach lekkich i średnich, dobrze przepuszczalnych i żyznych. Gleba powinna mieć odczyn pH około 6,5-7,5. Nie udaje się na glebach kwaśnych, nieprzepuszczalnych i podmokłych.
Czy gorczyca może być uprawiana na większych obszarach?
Tak, gorczyca jest szeroko uprawiana w rolnictwie na większych obszarach. Stosuje się wtedy mechaniczne metody siewu i zbioru.
Czy gorczyca może być stosowana jako roślina poplonowa?
Tak, gorczyca jest jednym z najpopularniejszych roślin poplonowych. Poprawia strukturę gleby, wzbogaca ją w azot i chroni przed erozją.
Jakie są korzyści z uprawy gorczycy?
Korzyści to poprawa żyzności i struktury gleby, ochrona przed erozją, właściwości fitosanitarne, wykorzystanie jako zielony nawóz, pasza, surowiec kulinarny i leczniczy.
Czy gorczyca ma zastosowanie w kuchni?
Tak, nasiona gorczycy są szeroko stosowane w kuchni. Używa się ich do produkcji musztardy, jako przyprawę do mięs i marynat.
Czy gorczyca może być uprawiana ekologicznie?
Tak, gorczyca może być uprawiana ekologicznie. Jest ceniona w rolnictwie ekologicznym jako zielony nawóz i roślina fitosanitarna. Można ją uprawiać bez chemicznych środków ochrony.
Podsumowanie
Uprawa gorczycy oferuje wiele korzyści. Poprawia jakość gleby jako poplon. Dostarcza cennych nasion. Nasiona mają zastosowania kulinarne i lecznicze. Kluczem do sukcesu jest odpowiednie przygotowanie stanowiska. Ważny jest właściwy termin siewu. Zapewnij roślinie optymalne nawożenie. Skuteczna ochrona przed chwastami, chorobami i szkodnikami jest konieczna. Pamiętaj o gorczycy polnej. To uciążliwy chwast. Stosuj profilaktykę i zwalczanie. Gorczyca wspiera zrównoważone rolnictwo. Jest cennym elementem płodozmianu.
Zobacz także:
Dodaj komentarz