Rdza brunatna to powszechna choroba zbóż. Atakuje pszenicę, żyto i pszenżyto. Poznaj objawy, szkodliwość i metody zwalczania rdzy. Chronisz w ten sposób swoje plony.
Czym jest rdza brunatna zbóż?
Rdza brunatna to choroba grzybowa. Wywołuje ją patogen Puccinia recondita. Należy do grupy chorób zwanych rdzami. Atakuje głównie pszenicę i żyto. Występuje także na pszenżycie i jęczmieniu. Choroba jest rozpowszechniona. Spotyka się ją we wszystkich rejonach uprawy zbóż.
Patogen Puccinia recondita f.sp.tritici dotyczy pszenicy. Grzyb infekuje rośliny przez cały okres wegetacji. Rdza brunatna rozwija się przez cały rok. Wystarczy jej sprzyjająca pogoda. To pasożyt dwudomowy. Cykl rozwojowy odbywa się na różnych żywicielach.
Jak rozpoznać objawy rdzy brunatnej?
Objawy rdzy zbóż są charakterystyczne. Pojawiają się na liściach. Widoczne są na górnej stronie liści. Początkowo to chlorotyczne plamki. Później stają się pomarańczowo rdzawe. Przyjmują formę brodawek. Te brodawki to uredinia. Uredinia pękają. Uwalniają zarodniki. Objawy to skupiska zarodników. Są to uredinospory i teliospory. Mają owalny kształt pęcherzyków.
Na dolnej stronie liści pojawiają się inne skupiska. To czarne telia. Teliospory są czarne i błyszczące. Uredinia są rdzawobrązowe. Ciemnieją w miarę dojrzewania. Porażony liść może żółknąć. Następnie może obumierać. Objawy pojawiają się jesienią. Występują też w maju lub czerwcu. Zależy to od przebiegu zimy.
Gdzie i kiedy występuje rdza brunatna?
Rdza brunatna występuje corocznie. Jej nasilenie jest różne. W Polsce jest najczęściej spotykaną rdzą zbóż. Choroba jest problematyczna. Dotyczy to Ameryki Północnej i Europy. Występuje w rejonach upraw pszenicy, pszenżyta, żyta i jęczmienia.
Masowy pojaw choroby następuje w lipcu. Dzieje się to przed żniwami. Rdza występuje we wszystkich fazach wzrostu roślin. Objawy widać w fazie krzewienia. Pojawiają się też w fazie strzelania w źdźbło. Choroba atakuje również w fazie kłoszenia.
Rozwojowi rdzy sprzyja konkretna pogoda. Potrzebna jest ciepła i wilgotna pogoda. Łagodna zima sprzyja chorobie. Pogodna jesień z opadami deszczu pomaga rdzy. Ciepła i wilgotna wiosna także sprzyja rozwojowi. Rozwój choroby sprzyja gęsty siew. Podatne odmiany zbóż ułatwiają jej szerzenie. Obecność patogenu na opadłych ziarnach jest groźna. Dziko rosnące trawy też są źródłem infekcji. Infekcja rozpoczyna się od rosy na liściach. Rdza nie potrzebuje deszczu do rozwoju. Wystarczy jej rosa.
| Warunki sprzyjające rozwojowi rdzy brunatnej |
|---|
| Temperatura w dzień: 12-24°C |
| Temperatura w nocy: 0-12°C |
| Wilgotność powietrza: 80-100% |
| Łagodna jesień i zima |
| Ciepła i wilgotna wiosna |
| Gęsty siew |
Optymalna temperatura rozwoju to 10–20°C. Cykl rozwojowy trwa krótko. W sprzyjających warunkach to 5–10 dni. Patogen Puccinia recondita jest odporny na skrajne temperatury. Nie szkodzi mu krótkie oziębienie do -23°C. Nie ginie też w temperaturze powyżej +50°C.
W Polsce choroba jest powszechna. Głównym powodem są warunki pogodowe. Trendy klimatyczne wpływają na rozprzestrzenianie się chorób. Zwiększone zagrożenie rdzą występuje w sezonach z łagodną zimą. Wilgotna wiosna również zwiększa ryzyko.
Jakie straty powoduje rdza brunatna?
Rdza brunatna powoduje duże szkody. Dzieje się tak w uprawie zbóż. Szacuje się straty plonów. Mogą wynosić nawet do 50%. Dotyczy to sytuacji bez ochrony. Masowy pojaw zwykle nie powoduje strat powyżej 10%. W latach sprzyjających straty sięgają do 30%. Niektóre źródła podają straty 40-50%. Zarazki mogą zmniejszyć plony. Mogą prowadzić do strat nawet o 50%. Ziarno z porażonej plantacji jest gorszej jakości. Jest mniej dorodne.
Poniżej przedstawiamy szacowane straty plonów:
Jak zapobiegać rdzy brunatnej?
Można zapobiegać rdzy. Stosuje się różne metody. Uprawa odmian odpornych jest kluczowa. Właściwy dobór odmian zmniejsza ryzyko. Zrównoważone nawożenie azotowe pomaga roślinom. Unikanie zbyt wczesnego siewu ozimin jest ważne. Monitorowanie pól pozwala wcześnie wykryć objawy. Ograniczanie źródeł infekcji jest kluczowe. Rozkład resztek pożniwnych pomaga. Głęboka orka ogranicza patogen. Niszczenie samosiewów zbóż jest konieczne. Stosowanie preparatów mikrobiologicznych pomaga. Ograniczają one źródła infekcji. Preparaty przyspieszają mineralizację resztek pożniwnych. Zbilansowane nawożenie NPK wzmacnia rośliny.
Praktyki agrotechniczne mają znaczenie. Zwiększa się ich rola w zapobieganiu chorobom. Wykorzystanie odporności odmian to kluczowy element ochrony. System biologicznej odporności roślin wspomaga zwalczanie chorób. Produkty AgroBiotics działają antagonistycznie. Działają przeciwko sprawcom chorób zbóż.
Kiedy i jak zwalczać rdzę brunatną chemicznie?
Zwalczanie chemiczne jest możliwe. Stosuje się je po przekroczeniu progu szkodliwości. Próg szkodliwości zależy od fazy rozwoju. W fazie krzewienia (BBCH 21-29) to 10-15% liści z objawami. W fazie strzelania w źdźbło (BBCH 30-39) to 10% źdźbeł z objawami. W fazie kłoszenia (BBCH 51-59) objawy na liściu flagowym oznaczają przekroczenie progu.
Zabiegi fungicydowe stosuje się od T1 do T3. T1 to faza krzewienia. T2 to faza liścia flagowego. T3 to faza kłoszenia. Wczesne opryskiwanie fungicydami jest ważne. Zaprawianie nasion środkami systemicznymi chroni młode rośliny. Opryskiwanie fungicydami jest podstawą. Stosuje się środki zawierające strobiluryny lub triazole. Stosowanie środków zgodnie z instrukcją jest kluczowe. Należy przestrzegać ostrzeżeń na etykiecie. Dawka powinna być dostosowana. Zależy od potrzeb i warunków pogodowych.
Skuteczne zwalczanie zarodników jest celem. Wybierz skuteczne opryski na rdzę brunatną. Stosuj opryski nie tylko na pszenicę. Chronisz także inne zboża i rośliny. Wykorzystanie szerokiego spektrum środków zwiększa efektywność. Trendy wskazują na zwiększone stosowanie oprysków o szerokim spektrum. Prewencyjna ochrona roślin zyskuje na znaczeniu. Opiera się na nowoczesnych technologiach. Personalizacja dawek i metod zwalczania jest coraz ważniejsza. Rośnie też znaczenie ekologicznych i biologicznych środków ochrony.
Przykładowe produkty na rdzę brunatną pszenicy obejmują: Daxur®, Revysol®, Tyberius 250 EW, Bounty 430 SC. Inne produkty to: Elatus Plus Zboża, Amistar 250 SC, Delaro Forte, Dobromir Top 250 SC, Duet na Start, Priaxor, Revyflex Plus. Preparaty mikrobiologiczne to np.: Convert WG, Arcton WG, BioRace SL.
Pytania o rdzę brunatną
Kiedy najczęściej pojawia się rdza brunatna?
Rdza brunatna pojawia się co roku. Występuje we wszystkich fazach wzrostu zbóż. Masowy pojaw obserwuje się w lipcu. Dzieje się to przed żniwami. Objawy mogą wystąpić już jesienią. Widać je także wiosną, w maju lub czerwcu.
Jakie warunki sprzyjają rozwojowi rdzy brunatnej?
Choroba lubi ciepło i wilgoć. Optymalna temperatura to 12-24°C w dzień. W nocy wystarczy 0-12°C. Potrzebna jest wysoka wilgotność, 80-100%. Sprzyja jej łagodna jesień i zima. Ciepła i wilgotna wiosna też pomaga. Gęsty siew zwiększa ryzyko. Patogen rozwija się na podatnych odmianach. Obecność go na resztkach pożniwnych i trawach jest źródłem infekcji.
Jakie straty może powodować rdza brunatna?
Rdza brunatna może spowodować znaczne straty. Bez ochrony plony mogą spaść nawet o 50%. Zazwyczaj straty nie przekraczają 10%. W latach bardzo sprzyjających chorobie mogą osiągnąć 30-50%. Porażenie wpływa też na jakość ziarna. Ziarno jest mniej dorodne.
Kiedy stosować chemiczne zwalczanie rdzy brunatnej?
Zwalczanie chemiczne stosuje się, gdy choroba przekroczy próg szkodliwości. Progi są różne dla faz rozwojowych. W fazie krzewienia to 10-15% liści z objawami. Później próg dotyczy źdźbeł i liścia flagowego. Zabiegi fungicydowe wykonuje się zazwyczaj w fazach T1, T2 i T3.
Czy można zapobiegać rdzy brunatnej bez chemii?
Tak, istnieją metody niechemiczne. Uprawa odmian odpornych jest ważna. Pomaga zbilansowane nawożenie. Właściwy termin siewu zmniejsza ryzyko. Niszczenie samosiewów i resztek pożniwnych ogranicza źródła patogenu. Głęboka orka też jest pomocna. Można stosować preparaty mikrobiologiczne.
Zobacz także:
Dodaj komentarz