Zboża jare to ważny element płodozmianu w Polsce. Wymagają odpowiedniego przygotowania gleby, precyzyjnego siewu i zbilansowanego nawożenia. Poznaj kluczowe aspekty ich uprawy.
Czym są zboża jare i dlaczego są ważne?
Zboża jare to rośliny jednoroczne. Wysiewa się je wczesną wiosną. Ich cykl rozwojowy zamyka się w jednym sezonie wegetacyjnym. Są alternatywą dla ozimin. Odgrywają istotną rolę w płodozmianie. W Polsce najczęściej uprawiane są pszenica jara, jęczmień jary, owies, pszenżyto jare i żyto jare. Powierzchnia ich zasiewów maleje. Owies jest obecnie dominującym zbożem jarym w Polsce. Uprawia się go na około 450 tysiącach hektarów.
Wymagania glebowe i pH dla zbóż jarych
Zboża jare mają specyficzne wymagania glebowe. Gleba powinna być odpowiednio przygotowana. Ważna jest jej struktura i zasobność w wodę. Pszenica jara najlepiej rośnie na glebach klasy I-IVb. Wymaga pH od 6,0 do 6,8. Jęczmień jary jest wrażliwy na zakwaszenie. Potrzebuje gleby o pH nie niższym niż 6,0. Optymalne pH dla jęczmienia na glebach ciężkich to 6,5. Na glebach lekkich wystarczy pH 5,5. Żyto charakteryzuje się najniższymi wymaganiami. Dobrze znosi kwaśny odczyn gleby. Wymaga pH od 4,5 do 7,0. Owies ma niewielkie wymagania glebowe. Jest odporny na niskie pH. Kwaśny odczyn gleby zmniejsza dostępność składników. Toksyczne jony glinu uszkadzają system korzeniowy. Przy pH poniżej 5,5 uprawa jest nieekonomiczna.
Zastanawiasz się, jak sprawdzić pH gleby? Użyj pH-metru do pomiaru odczynu gleby.
- Przeprowadzaj wapnowanie w celu korekty odczynu gleby.
- Badaj glebę przed nawożeniem.
Jakie jest optymalne pH gleby dla jęczmienia jarego?
Optymalne pH dla jęczmienia jarego na glebach ciężkich wynosi 6,5. Na glebach lekkich jest to 5,5. Ogólnie jęczmień jary wymaga pH od 6,0 do 7,0.
Nawożenie zbóż jarych – klucz do wysokich plonów
Nawożenie jest kluczowe dla plonowania zbóż jarych. Potrzeby pokarmowe rośliny są podstawą nawożenia. Przed siewem ważne jest przygotowanie gleby. Obejmuje to nawożenie fosforem i potasem. Nawożenie fosforowo-potasowe najlepiej zastosować jesienią. Można je stosować przed wiosną na glebach lekkich. Dawki fosforu wynoszą od 25 do 70 kg P/ha. Dawki potasu to od 35 do 80 kg K/ha. Jęczmień jary potrzebuje 10-15 kg P2O5 na tonę ziarna. Potrzebuje też 20-30 kg K2O na tonę ziarna. Żyto pobiera 70% fosforu od marca do maja. Pszenica jara potrzebuje 10-15 kg P2O5 i 15-25 kg K2O na tonę. Pszenżyto jare wymaga 15-20 kg P2O5 i 20-25 kg K2O na tonę. Żyto jare potrzebuje 10-20 kg P2O5 i 15-25 kg K2O na tonę. Owies potrzebuje 10-15 kg P2O5 i 20-30 kg K2O na tonę.
Nawożenie azotem
Azot jest podstawowym pierwiastkiem plonotwórczym. Odpowiada za wzrost roślin. Dawki azotu dla jęczmienia wahają się od 40 do 80 kg N/ha. Dla jęczmienia jarego dawka azotu wynosi od 40 do 100 kg na hektar. Dla jęczmienia browarnego dawka powinna wynosić od 40 do 70 kg. Jęczmień browarny wymaga ograniczonego nawożenia azotem. Optymalny stosunek N:P:K to 1:2:3. Orientacyjne zapotrzebowanie na azot w życie to od 120 do 170 kg N/ha. Zapotrzebowanie to pomniejsza się o Nmin. Wysokie dawki azotu zwiększają ryzyko wylegania. Przyjęto, że na tonę ziarna z słomą potrzeba około 25 kg azotu. Pszenica jara potrzebuje 25-30 kg N na tonę. Jęczmień jary potrzebuje 20-30 kg N na tonę. Pszenżyto jare wymaga 20-25 kg N na tonę. Owies potrzebuje 20-30 kg N na tonę. Żyto jare wymaga 15-20 kg N na tonę. Nawożenie dzieli się na dwie dawki. Pierwsza dawka to 60% przedsiewnie. Druga dawka to 40% w fazie strzelania w źdźbło. Dawkę poniżej 50 kg N/ha stosuje się jednorazowo przedsiewnie. Nawozy azotowe dla jęczmienia browarnego stosuje się przedsiewnie. Nawożenia pogłówne na cele pastewne zaleca się saletrę amonową. Można też stosować roztwór mocznika. W nawożeniu pogłównym stosuje się saletrę amonową. Roztwór mocznika i nawozy mikroelementowe są również opcją. Nawożenie na cele pastewne może być sypkie lub płynne. Roztwór saletrzano-mocznikowy (RSM) działa podobnie do formy sypkiej. Niezależnie od formy nawóz powinien zawierać siarkę. Nawożenie siarką powinno wynosić 20-30 kg/ha SO3. Dotyczy to słabo rozwiniętych łanów. Dla magnezu zaleca się dawkę 30-60 kg/ha MgO. Najwięcej magnezu potrzeba w fazach krzewienia i strzelania w źdźbło. Nawożenie miedzią jest wskazane na glebach zasobnych w próchnicę. Stosuje się je jesienią. Podanie boru jest konieczne. Poziom zasobności spada poniżej 0,4 ppm.
Duże potrzeby nawożenia azotem występują na glebach średnich. Dotyczy to obszarów z dużymi opadami zimowymi. Mniejsze potrzeby są na glebach żyznych. Tam opady zimowe są niskie.
- Stosuj nawozy magnezowe przy niskim poziomie magnezu.
- Uwzględniaj rodzaj gleby i przedplon przy ustalaniu dawek.
- Stosuj nawozy azotowe przedsiewnie dla jęczmienia browarnego.
- Unikaj późnych dawek azotu.
- Stosuj nawozy mikroelementowe w nawożeniu pogłównym.
| Składnik | Jęczmień jary (kg/t) | Pszenica jara (kg/t) | Pszenżyto jare (kg/t) | Owies (kg/t) | Żyto jare (kg/t) |
|---|---|---|---|---|---|
| N | 20-30 | 25-30 | 20-25 | 20-30 | 15-20 |
| P2O5 | 10-15 | 10-15 | 15-20 | 10-15 | 10-20 |
| K2O | 20-30 | 15-25 | 20-25 | 20-30 | 15-25 |
| MgO | 2-3 | 2-3 | 2-3 | 2-3 | 2-3 |
| S | 3-4 | 3-4 | 3-4 | 3-4 | 3-4 |
Siew zbóż jarych – terminy i gęstość
Właściwy czas na siew zbóż jarych jest bardzo ważny. Roślina musi prawidłowo się rozwijać. Musi też przystosować się do warunków atmosferycznych. Optymalny czas zależy od klimatu i gleby. Dostępność wody ma również znaczenie. Gleba powinna być rozgrzana i wilgotna. Temperatura gleby powinna wynosić 5-8°C. Unikaj siewu zbyt wcześnie. Gleba może być wtedy zimna lub zbyt sucha.
Termin siewu żyta jarego ma kluczowe znaczenie. Najlepsze okna czasowe to trzecia dekada marca. Pierwsza dekada kwietnia również jest dobra. W sprzyjających warunkach siew można rozpocząć wcześniej. Można to zrobić w styczniu lub lutym. Okno czasowe na siew trwa krótko. Jest to zaledwie 10-15 dni. Wczesne zasiewy sprzyjają lepszemu wzrostowi. Poprawiają jakość ziaren. Zwiększają odporność na choroby. Dotrzymanie optymalnego terminu siewu żyta jest kluczowe. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB w Puławach uważa to za jeden z 7 najważniejszych czynników plonowania. Zbyt wczesny siew może prowadzić do nadmiernej masy liściowej. Zwiększa podatność na pleśń śniegową. Sprzyja chorobom podstawy źdźbła i liści. Rośliny z późnego siewu mają mniejszy system korzeniowy. Mają też słabszy wigor na wiosnę. Jesienna wegetacja żyta trwa 50-60 dni przy optymalnym terminie. Przy opóźnionym siewie trwa 40 dni. Przy późnym siewie trwa 30 dni. Wysiew pszenicy jarej powinien rozpocząć się jak najwcześniej. Pozwoli to rozwinąć silny system korzeniowy.
Głębokość siewu żyta jarego powinna wynosić od 2 do 3 cm. Rozstaw rzędów to 13-15 cm. Orka siewna powinna być wykonana na głębokości 16-20 cm. Słoma powinna być dobrze przykryta. Dla żyta jarego zalecana obsada to od 300 do 350 roślin na m². Norma wysiewu jęczmienia jarego to 280-320 ziaren na m². To około 140-160 kg/ha. Obsada siewu żyta ozimego to 160-180 ziaren/m² dla odmian populacyjnych. Dla odmian mieszańcowych to 120-140 ziaren/m² przy wczesnym siewie. Przy opóźnionym siewie obsada powinna wynosić 200-250 ziaren/m² dla populacyjnych. Dla mieszańcowych to 160-180. Przy późnym siewie (30 dni i mniej) odmiany populacyjne wysiewa się w ilości około 300 ziaren/m². Zalecane wysiewne nasion na m² dla zbóż jarych ogólnie to 350-650. Zalecana dawka siewu żyta jarego w kg/ha to 120-130. Zalecana dawka siewu pszenżyta w kg/ha to 180-220. Zalecana ilość nasion w ziarnach/m² dla pszenżyta to 400-500. Zalecana ilość ziarn/m² dla owsa to 500-650.
- Dostosuj termin siewu do lokalnych warunków.
- Stosuj odpowiednią głębokość siewu.
- Zwiększ normę wysiewu przy opóźnionym terminie.
Kiedy najlepiej siać żyto jare?
Najlepsze okna czasowe na siew żyta jarego przypadają na trzecią dekadę marca oraz pierwszą dekadę kwietnia. W sprzyjających warunkach siew można rozpocząć już w styczniu lub lutym.
Odmiany zbóż jarych i ich wybór
Wybór odpowiedniej odmiany jest ważny. W styczniu 2024 roku wpisano 22 nowe odmiany zbóż jarych do rejestru. W 2023 roku do rejestru wpisano 9 odmian jęczmienia jarego. Wpisano też 3 odmiany owsa. Dodano 6 odmian pszenicy jarej. Rejestr objął 1 odmianę pszenżyta. Wpisano 3 odmiany żyta jarego. Aktualnie w rejestrze znajduje się 84 odmiany jęczmienia jarego. Jest też 38 odmian owsa. Rejestr zawiera 50 odmian pszenicy jarej. Znajduje się tam 16 odmian pszenżyta. Jest też 8 odmian żyta jarego. Odmiana Bojko jest popularna dla żyta jarego. Jest mrozoodporna i wydajna. Odmiany jęczmienia jarego z 2024 roku to Lexy, LG Flamenco, LG Rumba, Sting, Amaretto, Kakadu, KWS Premis, Magnus, Masimo. Nowe odmiany owsa to Dynamit, MHR Samuraj, Motto. Nowe odmiany pszenicy jarej to Klaudyna, Konstancja, Mohican, Pireus, Stachus, Eskapada. Nowe odmiany żyta jarego to KWS Allocator, KWS Osbor, Rolfutter. Najbardziej plonujące odmiany jęczmienia jarego w 2024 roku to Brigitta, Itaka, Dyzma, Namaku.
Uprawa zbóż jarych w sezonie 2024 była badana przez COBORU. Wyniki badań opierają się na danych z PDO. PDO to Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe. Wyniki PDO są dostępne na stronach COBORU. Można je znaleźć w formie bazy danych. Nowa baza danych odmian jest dostępna na topagrar.pl. Znajduje się w zakładce „Narzędzia dla rolnika”. Wyniki PDO i dane COBORU wykorzystuje się do oceny odmian. Wyniki badań obejmują odmiany na dwóch poziomach agrotechniki. Poziom niski to a1. Poziom wysoki to a2. Plon wzorca dla jęczmienia jarego wynosił 54,5 dt z ha na poziomie a1. Na poziomie a2 wynosił 64,2 dt z ha. Średni plon ziarna jęczmienia jarego w doświadczeniach COBORU wahał się od 53 do 68 dt/ha. Różnica plonów między odmianami wzorcowymi COBORU a praktycznymi uprawami wynosi średnio około 38 dt/ha.
Cenne źródło danych, jakim są wyniki PDO, cały czas nie jest w pełni wykorzystywane przez rolników. – topagrar.pl
- Wykorzystaj wyniki PDO i baz danych w wyborze odmian.
- Sortuj i porównuj odmiany według cech.
- Korzystaj z aplikacji do wyboru odmian.
Ochrona zbóż jarych przed chwastami i szkodnikami
Zboża jare narażone są na chwasty i szkodniki. Żyto jare skutecznie tłumi chwasty. Pomaga w tym szybki wzrost rośliny. Gęsty system korzeniowy również wspiera ten proces. Chwasty w zbożach jarych to m.in. komosa biała i rdest powojowaty. Występują też tasznik pospolity i gwiazdnica pospolita. Inne chwasty to chwastnica jednostronna i fiołek polny. Spotyka się też szarłat szorstki i chaber bławatek. Niezapominajka polna i samosiewy rzepaku to również problem. Szkodniki to m.in. skrzypionka zbożowa i mszyce zbożowe. Występuje też ploniarka zbożowa. Najgroźniejsze choroby to mączniak prawdziwy. Inne choroby to septorioza i brunatna plamistość. Zagraża też łamliwość źdźbła. Problemem są rdza żółta i brązowa. Występuje również rynchosporioza. Problemy chorobowe obejmują pleśń śniegową. Dotyczą też zgnilizny korzeni i chorób liści.
Zabiegi fungicydowe wykonuje się w fazach BBCH 37-49. Robi się je też w fazach 32-39. Stosuje się je również po kłoszeniu (T1, T2, T3).
- Stosuj herbicydy selektywne wczesnym etapie wzrostu chwastów.
- Wykonaj opryski insektycydami do zwalczania szkodników.
- Lustruj plantacje w fazie BBCH 37-49.
Zbiór zbóż jarych
Zbiory zbóż jarych rozpoczynają się w sierpniu. Zbiór jęczmienia jarego przypada na koniec lipca. Optymalna wilgotność ziarna to 14%. Terminy zbioru zbóż mogą się różnić. Zależą od regionu i warunków pogodowych. Zboża jare są wysiewane wiosną. Terminy zbioru przypadają na lipiec i sierpień. Dotyczy to poszczególnych gatunków.
Kiedy zbiera się zboża jare?
Zbiory zbóż jarych rozpoczynają się zazwyczaj w sierpniu. Jęczmień jary zbiera się pod koniec lipca.
Koszty uprawy zbóż jarych
Koszty uprawy żyta jarego kształtują się od 1200 do 2500 zł na hektar. Całkowite koszty prowadzenia uprawy 1 ha wahają się od 1000 do 3000 zł. Koszty zależą od wielu czynników. Wpływa na nie nawożenie i ochrona roślin. Koszt zakupu nasion również ma znaczenie.
Żyto jare na poplon – korzyści
Żyto jare na poplon poprawia jakość gleby. Wspiera bioróżnorodność w gospodarstwach. Ma właściwości mrozoodporne. Zatrzymuje wodę w glebie. Jest odporne na szkodliwe jony glinu. Odmiana Bojko jest polecana na poplon. Radzi sobie z niskimi temperaturami. Pozwala siać je wcześniej. Uprawa żyta jarego jako poplon zwiększa plony. Poprawia strukturę gleby. Redukuje erozję. Produkcja kiszonek z żyta jarego wspiera rozwój gleby. Ogranicza potrzebę nawozów sztucznych. Żyto jare używa się w hodowli bydła. Jest paszą bogatą w białko. Wspiera produkcję mleka i mięsa. Uprawa żyta jarego na poplon to krok ku przyszłości. Prowadzi do urodzajnych gleb. Zapewnia zdrowe plony.
Żyto jare na poplon to wszechstronna roślina. Znacząco poprawia jakość gleby. Wspiera bioróżnorodność w gospodarstwach rolnych. – Zgierz.naszemiasto.pl
Uprawa żyta jarego jako poplon to krok w stronę przyszłości urodzajnych gleb. Prowadzi do zdrowych plonów. – Zgierz.naszemiasto.pl
Fazy rozwoju zbóż jarych
Zboża jare przechodzą przez kilka faz rozwoju. Podstawowe fazy to kiełkowanie. Następuje faza wegetatywna. Kolejna to faza generatywna. Ostatnia faza to dojrzewanie. Siew powinien odbywać się w odpowiednim czasie. Roślina musi prawidłowo się rozwijać. Musi dostosować się do warunków. Optymalny czas zależy od klimatu. Zależy też od rodzaju gleby. Dostępność wody ma znaczenie. Roślina najlepiej rośnie w umiarkowanych warunkach termicznych. Wybór odpowiedniej gleby jest kluczowy. Nawodnienie również jest bardzo ważne.
Jakie są podstawowe fazy rozwoju żyta jarego?
Podstawowe fazy rozwoju żyta jarego to kiełkowanie, faza wegetatywna, faza generatywna i dojrzewanie.
Podsumowanie
Uprawa zbóż jarych wymaga starannego planowania. Kluczowe jest odpowiednie przygotowanie gleby. Ważne jest precyzyjne nawożenie. Terminowy siew i ochrona roślin są niezbędne. Wybór właściwej odmiany ma duże znaczenie. Wyniki badań COBORU pomagają w tej decyzji. Zboża jare, choć plonują słabiej niż oziminy, są cennym elementem produkcji roślinnej. Szczególnie żyto jare na poplon przynosi wiele korzyści dla gleby i środowiska.
Zobacz także:
Dodaj komentarz