Borowik szlachetny to kulinarny skarb polskich lasów. Niestety, ma niebezpiecznych sobowtórów. Naucz się rozpoznawać trującego borowika szatańskiego i niejadalnego goryczaka żółciowego. Pomyłka może kosztować zdrowie.
Borowik szlachetny – król lasu
Borowik szlachetny to jeden z najsmaczniejszych grzybów. Nazywamy go potocznie prawdziwkiem. Występuje w polskich lasach od lata do jesieni. Preferuje lasy iglaste, ale znajdziesz go też w mieszanych. Rośnie najczęściej pod świerkami, sosnami i brzozami. Sezon na prawdziwki trwa od czerwca do listopada. Najwięcej zbierzesz we wrześniu i październiku. Borowik szlachetny osiąga duże rozmiary. Niektóre okazy mają kapelusz do 30 cm średnicy. Grzyb ten jest bardzo ceniony za swój smak. Można go smażyć, marynować lub suszyć. Suszone prawdziwki mają intensywny aromat. 100 gramów borowików to około 35 kalorii. Zawierają witaminy z grupy B oraz minerały. Znajdziesz w nich żelazo i magnez. Są bezpieczne dla osób z cukrzycą. Mają niski indeks glikemiczny. Borowik należy do najulubieńszych grzybów jadalnych – podają historyczne zapiski. Prawdziwek nie czernieje podczas obróbki termicznej.
Niebezpieczni sobowtóry prawdziwka
W lesie na grzybiarzy czeka pułapka. Borowik szlachetny ma trującego kuzyna. To borowik szatański, zwany diablikem lub szatanem. Jest silnie trujący i może wywołać poważne zatrucia. W Polsce jest bardzo rzadki. Występuje głównie na terenach wapiennych. Spotkasz go na przykład w Górach Kaczawskich. Rośnie też na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Sezon na szatana trwa od lipca do października. Drugi problem to goryczak żółciowy. Ten grzyb jest niejadalny. Wywołuje silne dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Goryczak występuje licznie w polskich lasach iglastych. Spotkasz go od czerwca do października. Często rośnie pod sosnami i świerkami.
Jak odróżnić prawdziwka od szatana?
Rozpoznanie borowika szatańskiego wymaga uwagi. Jego kapelusz ma jasny kolor. Może być kremowy lub szarawy. Czasem jest czerwonobrązowy lub ciemnobrązowy. Powierzchnia kapelusza bywa marmurkowana. Trzon szatana jest intensywnie czerwony. Może być też bordowy lub jasny z plamami. Pokrywa go wyraźna, ciemna siateczka. Rurki pod kapeluszem są żółte. Potem zmieniają kolor na czerwony. Kluczowa jest zmiana koloru miąższu. Po przecięciu miąższ szatana staje się niebieskawy. Może też zrobić się zielonkawy lub czarnoniebieski. Zapach bywa ziemisty lub gnijący. Czasem ma przyjemny zapach, ale jest gorzki.
- Obserwuj kolor rurki pod kapeluszem: różowe – szatan, biało-żółte – prawdziwek.
- Siateczka na trzonie: ciemna i duże oczka – szatan, biała i delikatna – prawdziwek.
- Spróbuj odłam kawałek kapelusza i ocenić smak: gorzkie – szatan, łagodne – prawdziwek.
Pamiętaj, że gorycz szatana może nie być wyczuwalna u młodych okazów. Zmiana koloru miąższu jest ważniejszym sygnałem.
Jak odróżnić prawdziwka od goryczaka żółciowego?
Goryczak żółciowy jest często mylony z prawdziwkiem. Jego kapelusz jest jasnobrązowy. Może być oliwkowobrązowy lub szarobrązowy. U młodych grzybów jest zamszowaty. U starszych staje się gładki. Trzon goryczaka jest pełny i zgrubiały u dołu. Jest jaśniejszy od kapelusza. Ma wyraźną brązowawą siateczkę. Rurki goryczaka są początkowo białawe. Po dotknięciu zmieniają kolor na różowy. Stają się różowobrązowe. Miąższ goryczaka jest biały. Nie zmienia koloru po przecięciu. Ma bardzo gorzki smak. Ten smak nie znika po gotowaniu. Goryczak ma jednak przyjemny zapach. Mylony z goryczakiem żółciowym – to częsty problem grzybiarzy. Goryczak żółciowy ma silny, piekący smak – podają źródła. Ta cecha odróżnia go od prawdziwka.
- Sprawdź smak miąższu: gorzki – goryczak, łagodny – prawdziwek.
- Obserwuj kolor rurek/porów: różowe/różowobrązowe po dotknięciu – goryczak, białe/żółtawe (nie zmieniają koloru) – prawdziwek.
- Zwróć uwagę na siateczkę na trzonie: brązowawa – goryczak, biała – prawdziwek.
Czy borowik szatański występuje w Polsce?
Borowik szatański jest bardzo rzadki w Polsce. Spotyka się go głównie na terenach wapiennych. Występuje między innymi w Górach Kaczawskich i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
Czy goryczak żółciowy jest jadalny?
Goryczak żółciowy jest niejadalny. Powoduje silne zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Ma bardzo gorzki smak.
Inne rodzaje borowików w Polsce
W Polsce rośnie wiele gatunków borowików. Znajdziesz ich ponad 20 odmian. Większość jest jadalna i smaczna. Niektóre są jednak trujące lub niejadalne. Warto znać popularne gatunki. Borowik usiatkowany to odmiana prawdziwka. Ma zamszowy kapelusz i siateczkę na trzonie. Rośnie w lasach bukowych i dębowych. Borowik sosnowy ma ciemny kapelusz. Rośnie w lasach iglastych. Borowik brzozowy występuje przy brzozach. Jest rzadki, ale smaczny. Borowik ceglastopory sinieje po nacięciu. Lubi kwaśne gleby w górach. Borowik królewski ma różowy kapelusz i żółty trzon. Jest jadalny. Borowik żółtobrązowy ma żółtoczerwony kapelusz. Rośnie w lasach liściastych. Pamiętaj o trujących odmianach. Należą do nich borowik korzeniasty i purpurowy. Mają czerwone elementy na trzonkach. Wśród borowików są również trujące i niejadalne odmiany – podkreślają eksperci.
Porównanie kluczowych cech borowików i ich sobowtórów:
| Cecha | Borowik szlachetny (Prawdziwek) | Borowik szatański (Szatan) | Goryczak żółciowy |
|---|---|---|---|
| Kapelusz | Brązowy/oliwkowy, siateczkowy wzór, matowy | Jasny/kremowy/szarawy/czerwonobrązowy, marmurkowany | Jasnobrązowy/oliwkowobrązowy, zamszowaty/gładki |
| Trzon | Jasny/biały, masywny, delikatna biała siateczka | Intensywnie czerwony/bordowy/jasny z plamami, ciemna siateczka | Jasny, pełny, zgrubiały u dołu, brązowawa siateczka |
| Rurki/Pory | Białe/żółtawe, nie zmieniają koloru | Żółte, potem czerwone | Białawe, potem różowe/różowobrązowe (po dotknięciu) |
| Miąższ po przecięciu | Biały, nie zmienia koloru | Niebieskawy/zielonkawy/czarnoniebieski | Biały, nie zmienia koloru |
| Smak | Łagodny, orzechowy | Gorzki | Bardzo gorzki |
| Jadalność | Jadalny, bardzo smaczny | Trujący | Niejadalny |
Bezpieczne grzybobranie to podstawa
Zbieranie grzybów wymaga ostrożności. Zawsze bądź pewien swojego znaleziska. Pomyłka może mieć poważne konsekwencje. Prawidłowe rozpoznanie borowika jest kluczowe dla bezpieczeństwa – ostrzegają specjaliści. Unikaj zbierania grzybów, których nie znasz. Nie zbieraj też okazów robaczywych. Zbieraj grzyby z dala od dróg. Grzyby kumulują metale ciężkie. Używaj noża do odcinania grzybów. Nie wyrywaj ich z grzybni. Uszkodzisz w ten sposób podłoże. W razie wątpliwości nie ryzykuj. Zostaw grzyba w lesie. Możesz też skonsultować się z ekspertem. W niektórych miejscach Sanepid oferuje bezpłatną weryfikację grzybów. Zabierz ze sobą atlas grzybów. Pomoże ci w identyfikacji. Może być w formie papierowej lub elektronicznej. Wzrost świadomości dotyczącej rozpoznawania i bezpieczeństwa podczas zbierania grzybów to pozytywny trend.
- Unikaj zbiorów grzybów nieznanych lub podejrzanych.
- Prawidłowo rozpoznawać odmiany borowików.
- Konsultować się z ekspertem w przypadku wątpliwości.
Borowiki w kuchni – smacznie i zdrowo
Borowik szlachetny to prawdziwy rarytas w kuchni. Jest bardzo popularny w Polsce. Można go przygotować na wiele sposobów. Borowiki można dusić na patelni. Świetnie smakują smażone. Są idealne do zup i sosów. Borowiki (prawdziwki) najczęściej spotykane w polskiej kuchni – to fakt. Można je też marynować na zimę. Suszenie to tradycyjna metoda przechowywania. Suszone borowiki dodają smaku wielu potrawom. Możesz z nich zrobić aromatyczną zupę krem. Spaghetti z borowikami to pyszne danie. Szybką przekąską jest bruschetta z borowikami. Borowiki nadają się też do risotto. Można je dodać do lasagne. Przed gotowaniem oczyść grzyby pędzelkiem. Użyj wilgotnego ręcznika. Unikaj moczenia grzybów w wodzie. Tracą wtedy aromat i konsystencję. Borowiki w kuchni polskiej są uznawane za prawdziwy przysmak – podkreślają kulinarni eksperci.
- Przygotuj zupę krem z borowików.
- Zrób spaghetti z borowikami.
- Przygotuj bruschettę z borowikami.
Nie susz goryczaka żółciowego ani szatana – są niejadalne lub trujące.
Zobacz także:
Dodaj komentarz