Uprawa rzepaku na słabych glebach to duże wyzwanie. Zastosuj odpowiednią agrotechnikę i wybierz odmiany tolerujące trudne warunki. Dowiedz się, jak uzyskać zadowalające plony nawet na mniej żyznych stanowiskach.
Dlaczego uprawa rzepaku na słabych glebach jest trudna?
Polskie gleby lekkie stanowią ponad jedną trzecią gruntów ornych. Gleby lekkie charakteryzuje słaba żyzność. Mają też niską zasobność w składniki pokarmowe. Często są zakwaszone. Plony z takich stanowisk bywają niskie.
W Polsce występuje deficyt opadów. Pogarszają się klimatyczne bilanse wodne. Susza wiosną i latem decyduje o wielkości plonów. Obszary narażone na suszę to Wielkopolska i Kujawy. Część Podlasia również cierpi na niedobory wody.
Jakie gleby są uważane za słabe?
Słabe gleby to zazwyczaj gleby klasy V i VI. Są lekkie i ubogie w próchnicę. Charakteryzuje je niska zasobność w składniki pokarmowe. Mogą być zbyt suche lub zbyt mokre.
Jakie cechy powinna mieć odmiana rzepaku na słabe gleby?
Wybór odmiany ma kluczowe znaczenie. Dotyczy to szczególnie słabszych stanowisk. Odmiana musi tolerować zakwaszenie gleby. Powinna też dobrze radzić sobie w trudnych warunkach. Głęboki system korzeniowy jest bardzo ważny. Decyduje on o pobieraniu wody i składników. Odmiany o wczesnym typie rozwoju sprawdzają się lepiej.
Wysoki wigor jesienny pomaga roślinie przygotować się do zimy. Silny wigor wiosenny zapewnia szybki start. Odmiana powinna być elastyczna. Musi łatwo przystosowywać się do różnych warunków. Ważna jest też odporność na choroby. Sucha zgnilizna kapustnych i cylindrosporioza mogą obniżyć plony.
Pamiętaj, że nawet najlepsza odmiana wymaga odpowiedniej agrotechniki.
Odmiany mieszańcowe czy populacyjne?
Na glebach mozaikowatych korzystniejsze są odmiany mieszańcowe. Charakteryzuje je wczesny typ rozwoju. Mają wysokie zdolności adaptacyjne. Odmiany hybrydowe wykazują wyższą odporność na choroby. Mogą być siane nieco później. Odmiany populacyjne dobrze radzą sobie na glebach klasy IVb-V. Są zazwyczaj tańsze. Rekomenduje się je do siewu w przyspieszonym i optymalnym terminie. Odmiany liniowe wybiera się na słabsze stanowiska.
Czy odmiany hybrydowe zawsze lepiej plonują na słabych glebach?
Odmiany hybrydowe mają wysokie zdolności adaptacyjne. Mogą lepiej radzić sobie w trudniejszych warunkach. Jednak na glebach klasy V i VI nawet hybryda nie osiągnie pełnego potencjału. Koszt zakupu nasion jest wyższy. Nie ma gwarancji wyższych plonów na bardzo słabych glebach. Odmiany populacyjne mogą być lepszym wyborem na takie stanowiska. Odmiana ONCA to nowej generacji liniówka. Zapewnia wysokie plony na słabszych stanowiskach.
Polecane odmiany rzepaku na słabe stanowiska
W Polsce dominują odmiany z Krajowego Rejestru (KR). Popularne są też odmiany ze Wspólnotowego Katalogu Odmian (CCA). Dane z badań COBORU są pomocne przy wyborze. Warto korzystać z wyników regionalnych doświadczeń. Nie wszystkie odmiany COBORU obejmują gleby klasy V i VI. Dostępne są jednak wyniki dla klasy IVb.
Na rynku dostępnych jest wiele odmian. Różnią się one odpornością i tolerancją na słabsze stanowiska. Firmy takie jak Limagrain, Rapool, Lidea oferują szeroki wybór.
Przykłady odmian sprawdzających się na słabszych glebach:
- ONCA: Niezawodna odmiana populacyjna. Wykazuje odporność na osypywanie nasion. Dobrze radzi sobie z suchą zgnilizną kapustnych. Plonowała na poziomie lub powyżej wzorca w badaniach porejestrowych. Średni plon ONCA wyniósł 5 t/ha (108% wzorca).
- Zodiak: Odmiana populacyjna zarejestrowana w 2025 roku. Była najlepszą odmianą populacyjną w COBORU przez dwa lata. Sprawdza się na słabszych glebach. Nie przemarza nawet przy -10°C. Została wyhodowana na glebach IV i V klasy.
- LID Amoroso: Cechuje ją wyjątkowa odporność na choroby. Jest też odporna na pękanie łuszczyn. Daje dobre plony nawet na słabych glebach.
- Janosh: Odmiana z wysoką tolerancją na niedobory wody. Jest też odporna na przymrozki. Efektywnie wykorzystuje azot.
- DESPINA: Hybrydowa odmiana od Agrii Polska. Charakteryzuje ją wysoka odporność na choroby. Jest też bardzo zimotrwała. Dobrze radzi sobie z suszą i deficytem składników.
- Texas, DK Excentric, Tom: TOP 3 odmian Agrolok na 2024 rok. Texas stabilnie plonuje i jest odporny na choroby. DK Excentric efektywnie wykorzystuje azot. Tom to najlepiej plonująca odmiana populacyjna Agrolok. Jest odporna na wyleganie i dobrze zimuje.
- Monolit, Chrobry, Mars, Kwazar: Wymieniane jako odmiany dostosowane do słabych i mozaikowych gleb. Chrobry ma silny wigor jesienny i wiosenny.
Hodowla Lidea zarejestrowała w 2025 roku cztery nowe odmiany. To LID HELLO, LID MAESTRO, LID TEBO, LID CABERO. Wyróżniają się wysokim plonem i zawartością tłuszczu. Odmiany Lid Invicto, Lid Caliento, Lid Sandro, Amoroso, Lid Hello, Lid Maestro, Lid Tebo są odporne na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV). Wykazują też wysoką zimotrwałość. Rejonizacja odgrywa kluczową rolę w doborze odmian. Różne odmiany lepiej sprawdzają się w różnych regionach Polski.
Gdzie szukać informacji o plonowaniu odmian?
Warto korzystać z danych COBORU. Dostępne są też materiały hodowli i dystrybutorów. Regionalne doświadczenia odmianowe również dostarczają cennych informacji. Analizuj wyniki plonowania na stanowiskach zbliżonych do swoich. Pamiętaj, że COBORU nie bada wszystkich odmian na glebach klasy V i VI.
Agrotechnika kluczem na słabych stanowiskach
Uzyskanie zadowalających plonów na glebach lekkich wymaga starannej agrotechniki. Trzeba przestrzegać odpowiednich zasad. Zmianowanie z małym udziałem zbóż zmniejsza choroby podstawy źdźbła. W zmianowaniu warto uwzględnić rośliny okopowe i bobowate.
Optymalny termin siewu sprzyja wysokim plonom. Opóźnienia siewu zmniejszają plony. Na słabszych glebach i w lata suche trzeba zwiększyć normę siewu. Normy wysiewu różnią się w zależności od terminu i odmiany. Na przykład, dla odmiany DESPINA zaleca się 35-40 nasion/m2 przy wczesnym siewie. Przy lekko opóźnionym siewie jest to 45-50 nasion/m2.
Przed zimą rzepak powinien wytworzyć rozetę 10-12 liści. Ważny jest też dobrze rozwinięty system korzeniowy. Prawidłowo rozwinięty rzepak jesienią ma grubą szyjkę korzeniową. Jego system korzeniowy może sięgać 50 cm lub głębiej. System korzeniowy rzepaku może sięgać nawet 1,8 metra. Przygotowanie gleby i zabiegi uprawowe pomagają zatrzymać wilgoć.
„Uzyskanie zadowalających plonów zbóż na glebach lekkich to nie lada wyczyn.”
„Decydując się na taki krok, trzeba przede wszystkim przestrzegać odpowiednich zasad.”
Nawożenie rzepaku na słabych glebach
Rzepak ozimy ma bardzo wysokie wymagania pokarmowe. Potrzebuje dużo azotu, siarki, potasu i boru. Jest w stanie pobrać nawet trzy razy więcej składników niż inne zboża. Nawożenie to jeden z podstawowych elementów plonotwórczych. Optymalne nawożenie jest kluczowe dla prawidłowego wzrostu. Na lżejszych glebach nawozy mineralne stosuje się w mniejszych dawkach. Podziel je na kilka aplikacji.
Azot
Azot wpływa na plonotwórczy potencjał roślin. Największe pobieranie azotu przypada na okres intensywnego wzrostu. Dotyczy to pędów i formowania łuszczyn. Zawartość azotu w glebie jest różna. Zależy od wcześniejszych upraw i pogody. Zapotrzebowanie na azot wynosi 100 kg na hektar przy wysokim plonie. Nawożenie azotem jesienią: 60-80 kg N/ha. W przypadku nawożenia azotem można stosować nawozy Polifoska 21 i Lubofos. Nawozy mineralne powinny być stosowane w mniejszych dawkach na lżejszych glebach. Podziel je na kilka aplikacji.
„Im wcześniej azot trafi do gleby, tym większa szansa, że zostanie przetransportowany w głąb systemu korzeniowego i efektywnie wykorzystany przez rośliny.” – Prof. Szczepaniak
„Rzepak szczególnie korzystnie reaguje na formę azotanową (NO3-), ponieważ przyspiesza regenerację po zimie, stymuluje rozwój rozety wiosennej i zwiększa plonotwórczy efekt nawożenia.” – Prof. Szczepaniak
Prof. dr hab. Witold Szczepaniak bada efektywność nawożenia azotem. Zaleca wczesną aplikację azotu. Pomaga to lepiej wykorzystać wilgoć po zimie. W warunkach suszy skuteczne są nawozy granulowane. W warunkach niedoboru wody azot z gleby jest trudniej dostępny. Wtedy pomocny jest azotowy nawóz dolistny INFOLEN z siarką i magnezem.
Fosfor i Potas
Zapotrzebowanie na fosfor to 23 kg P2O5 na tonę nasion. Zalecana dawka startowa fosforu wynosi 20-30 kg P2O5 na hektar. Niedobór fosforu jest widoczny na starszych liściach. Objawy ujawniają się w okresie spoczynku i wiosną. Zapotrzebowanie na potas wynosi 45 kg K2O na tonę nasion przy plonie 4 t/ha. Na plon 4 t/ha rośliny pobierają około 180 kg K2O. Potas wpływa na wielkość biomasy. Pomaga też przygotować rośliny do zimy. Zasoby K2O w słomie zbożowej (60-100 kg/ha) uwalniają się wiosną.
Wymagania glebowe to min. 14 mg P2O5/100 g gleby i min. 18-20 mg K2O/100 g gleby przed siewem. Dawki nawozów (kg/ha) to 80-110 P2O5 i 140-180 K2O. Zależą one od zasobności gleby. Przed uprawą warto przeprowadzić korekty pH i zasobności. Wapniowanie najlepiej wykonać przedplon.
Siarka i Magnez
Siarka jest niezbędnym partnerem azotu. Rzepak potrzebuje 15 do 20 kg siarki (S) na tonę nasion. Stosunek N do S powinien wynosić 4:1. Na glebach bogatych w próchnicę potrzeba ok. 100 kg SO₃ na 4,5 t plonu. Na glebach lekkich, ubogich, potrzeba 125 kg SO₃. Nawożenie siarką (15-20 kg/ha) wykonuje się przedsiewnie. Nawożenie magnezem (15-25 kg MgO/ha) stosuje się jesienią na glebach o niskiej zasobności. Dawki magnezu można podzielić na dwie części: jesienią i wiosną.
Mikroelementy
Mikroelementy są bardzo ważne dla rzepaku. Bor odgrywa kluczową rolę w rozwoju. Zmniejsza pękanie łodyg. Poprawia przezimowanie. Bor pobierany jest od jesieni. Żelazo, mangan, cynk, miedź pobierane są od wiosny. Mikroelementy kontrolują gospodarkę azotową i hormonalną. Stosuje się je dolistnie w różnych fazach. W okresach niedoboru warto wykonać oprysk dolistny. Polecane produkty zawierające bor to FERTIACTYL RADICAL i SEACTIV GOLD. RADICAL pobudza system korzeniowy. Zwiększa odporność roślin. SEACTIV GOLD poprawia transport składników. Zalecany jest przed kwitnieniem.
Nowoczesne technologie wspierające uprawę
Współczesna uprawa rzepaku wymaga precyzji. Pomagają w tym nowoczesne technologie. Systemy precyzyjnego rolnictwa są coraz popularniejsze. Wykorzystują GPS i czujniki gleby. SkySystem to system oferowany przez firmę Wasat i ProCam. Wspiera zarządzanie azotem. Optymalizuje nawożenie. Dostarcza informacji o pobieraniu azotu przez rośliny. Wykorzystuje zdjęcia satelitarne i modele agronomiczne. Modele kalibrowane są w Polsce.
Rekomendacje nawożenia są wypracowywane na podstawie danych. Uwzględniają dane o glebie i roślinach. Optymalizacja nawożenia azotem przynosi oszczędności. Mogą one sięgać 150-200 zł na hektarze. System SkySystem dostępny jest w ofercie pakietowej ProCam. Technologie hybrydowe, jak BOOST&GO od Lidea, łączą ochronę i biostymulację. Biologiczne preparaty zawierające bakterie wiążące azot również zyskują na znaczeniu.
Co to jest biostymulator VitalFit?
VitalFit to nowość od Timac Agro Polska na 2025 rok. Jest to biostymulator. Zwiększa odporność i kondycję roślin. Działa jak „eliksir młodości”. Pobudza produkcję hormonów i metabolitów. Poprawia współpracę z mikroorganizmami glebowymi.
Podsumowanie i kluczowe wnioski
Uprawa rzepaku na słabych glebach jest możliwa. Wymaga jednak starannego planowania. Kluczowy jest dobór odpowiedniej odmiany. Wybieraj odmiany o silnym systemie korzeniowym. Ważny jest też wysoki wigor jesienny i wiosenny. Stawiaj na odmiany odporne na suszę i choroby. Odmiany mieszańcowe i populacyjne mogą dobrze radzić sobie nawet na glebach klasy IVb-V.
Niezbędna jest wysoka kultura agrotechniczna. Przestrzegaj zasad zmianowania. Dostosuj normy i terminy siewu. Optymalne nawożenie ma ogromne znaczenie. Rzepak potrzebuje dużo składników. Szczególnie ważne są azot, siarka, potas i bor. Stosuj nawożenie w dawkach dzielonych. Wykorzystuj nowoczesne technologie. Rolnictwo precyzyjne i systemy monitorowania pomagają optymalizować zabiegi. Indywidualne doradztwo jest kluczem do sukcesu. Specjaliści pomogą dostosować technologię do warunków glebowych.
Przy wyborze odmiany uwzględnij warunki regionalne. Zwróć uwagę na prognozy pogody.
- Wybieraj odmiany tolerujące słabsze gleby.
- Stosuj zmianowanie z roślinami bobowatymi.
- Dostosuj normy siewu do jakości gleby.
- Dziel dawki nawozów na kilka aplikacji.
- Monitoruj stan plantacji.
- Korzystaj z danych COBORU i doradztwa.
Zobacz także:
Dodaj komentarz