Mak to roślina o wielu twarzach. Doceniamy jej piękno w ogrodach. Wykorzystujemy nasiona w kuchni. Mak lekarski służy farmacji. Uprawa maku w Polsce podlega ścisłym regulacjom. Poznaj zasady legalnej uprawy i bezpiecznego stosowania.
Regulacje prawne dotyczące uprawy maku
Uprawa maku w Polsce jest ściśle regulowana. Chroni to przed nielegalnym wykorzystaniem. Przepisy zawiera ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Od 7 maja 2022 r. obowiązują nowe zasady.
Zmiany w przepisach uprawy maku od 2022 roku
Nowe przepisy wprowadziły istotne zmiany. Monitorowanie upraw przejął Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR). Wcześniej zajmowali się tym wójtowie. Wprowadzono rejestr podmiotów. Rejestr prowadzą dyrektorzy oddziałów KOWR. Wpis do rejestru można uzyskać szybciej. Nie trzeba już czekać na zezwolenie. Zniesiono obowiązek corocznego zezwolenia. Zniesiono też rejonizację upraw. Wcześniej określały ją uchwały sejmików województw.
Kiedy zaszły zmiany w przepisach?
Nowe przepisy dotyczące uprawy i skupu maku obowiązują od 7 maja 2022 r.
Legalna uprawa maku w Polsce
W Polsce legalna jest uprawa dwóch typów maku. Pierwszy to mak niskomorfinowy. Drugi to mak inny niż niskomorfinowy. Uprawa maku innego niż niskomorfinowy służy tylko przemysłowi farmaceutycznemu. Jest też prowadzona na potrzeby nasiennictwa. Uprawa maku niskomorfinowego ma szersze zastosowanie. Może być prowadzona na cele spożywcze. Obejmuje to także potrzeby własne. Służy również nasiennictwu.
Jaki mak można uprawiać na własne potrzeby?
Na własne potrzeby można uprawiać mak niskomorfinowy.
Wpis do rejestru podmiotów uprawiających mak
Uprawy maku prowadzą osoby fizyczne lub przedsiębiorcy. Muszą mieć wpis do rejestru maku. Rejestr prowadzi KOWR. Wniosek o wpis należy złożyć przed siewem maku. Jest to wymóg prawny. Opłata skarbowa za wpis wynosi 30 zł. Opłata za pełnomocnictwo to 17 zł. Wpis dokonywany jest w ciągu 14 dni. Czas liczy się od złożenia kompletnego wniosku.
Dokumenty wymagane do wpisu:
- Wniosek o wpis producenta do rejestru maku.
- Faktura zakupu materiału siewnego. Nasiona muszą być kategorii elitarny lub kwalifikowany.
- Kopia etykiety z opakowania materiału siewnego.
- Potwierdzenie uiszczenia opłaty skarbowej.
Wniosek można złożyć przez platformę eRolnik. Można też udać się do oddziału KOWR.
Ile kosztuje wpis do rejestru maku?
Opłata skarbowa za wpis do rejestru maku wynosi 30 zł.
Kontrola upraw i kary
Dyrektor oddziału KOWR kontroluje uprawy maku. Sprawdza zgodność z przepisami. Nielegalne uprawy maku podlegają karom. Przepisy wprowadzają sankcje za ich nieprzestrzeganie.
Kto kontroluje uprawy maku?
Kontrolę upraw maku prowadzi dyrektor oddziału KOWR.
Areał upraw i wyzwania dla rolników
Powierzchnia uprawy maku w Polsce jest niewielka. Od kilku lat nie przekracza 2000 hektarów. W 2006 roku planowano 3742 ha. Faktycznie obsiano 1510 ha. Najwięcej maku uprawiano w woj. lubelskim (649 ha) i kujawsko-pomorskim (489 ha).
Polscy rolnicy napotykają wyzwania. Jednym z nich jest konkurencja. Importowany mak z Czech i Słowacji jest tańszy. Często bywa zanieczyszczony i gorzki. Polskie uprawy maku mogą być konkurencyjne. Wymagają jednak uproszczenia przepisów. Obecne regulacje są skomplikowane. Wydłużają drogę decyzyjną. Prośby o uproszczenie były odrzucane. Wynikało to z obaw o wzrost produkcji narkotyków.
„W tej ustawie chodzi tylko o to by zapewnić monopol organizacjom przestępczym i mafii narkotykowej. Alternatywą jest to, że nasi rządzący to debile.” – Yut
„Niestety również nie można. nasze dzieci nie beda juz wiedzialy jak to jest jesc mak z pola..” – Nanana
Uprawa i pielęgnacja maku
Mak to roślina jednoroczna. Wytwarza piękne, kolorowe kwiaty. Uprawa maku nie jest skomplikowana. Wymaga jednak odpowiednich warunków.
Wymagania glebowe i stanowisko
Mak potrzebuje słonecznego stanowiska. Gleba powinna być żyzna i przepuszczalna. Idealne pH gleby to 6.5-8. Gleba musi być umiarkowanie sucha i wapienna. Najlepsze gleby to czarnoziemy, mady, lessy, rędziny. Mak nie powinien być uprawiany po ziemniakach. Dobrym przedplonem są burak cukrowy, kukurydza, rzepak, rośliny strączkowe.
Jakie gleby są najlepsze do uprawy maku?
Mak najlepiej rośnie na glebach żyznych, przepuszczalnych, wapiennych, takich jak czarnoziemy, mady, lessy, rędziny.
Siew maku – kiedy i jak?
Optymalny czas siewu maku to wczesna wiosna. Zazwyczaj od końca marca do połowy maja. Termin zależy od warunków glebowych. Siew można przeprowadzić 10-14 dni po siewie zbóż jarych. Optymalna temperatura gleby wynosi 10-15°C. W cieplejszych klimatach możliwy jest siew jesienny.
Siew maku wykonuje się płytko. Głębokość siewu to około 0,5-1 cm. Nasiona można delikatnie przykryć ziemią lub piaskiem. Można je namoczyć na kilka godzin. Przyspiesza to kiełkowanie.
Kiedy siać mak ogrodowy?
Najlepszy czas na siew maku ogrodowego to wczesna wiosna, od końca marca do połowy maja.
Pielęgnacja w trakcie wzrostu
Pielęgnacja maku obejmuje kilka czynności. Ważne jest umiarkowane podlewanie. Młode rośliny potrzebują więcej wody w suszy. Należy usuwać chwasty. Konieczne jest przerzedzanie roślin. Zagęszczenie powinno wynosić 25-45 roślin na metr kwadratowy. Wzruszanie gleby między rzędami (1-3 razy) poprawia jej strukturę.
Nawożenie maku jest ważne. Nawożenie fosforowo-potasowe: 30-80 kg P2O5 i 60-100 kg K2O. Odpowiednia ilość boru to 0,5-1 kg B/ha. Nawożenie azotem: 20-40 kg N/ha przedsiewnie. Po przerywce dodaje się 40-50 kg N/ha.
Choroby i szkodniki maku
Maki są stosunkowo odporne. Mogą być atakowane przez choroby. Występuje czarna zgorzel (Helminthosporium papaveris). Pojawia się też mączniak rzekomy (Peronospora arborescens). Mak porażają patogeny bakteryjne, grzybowe i wirusowe. Choroby obejmują też bakteriozy, plamistości, fuzariozę, żółtaczkę, mozaikę.
Szkodniki maku to mszyca trzmielinowo-burakowa (Aphis fabae). Zagraża też chrząszcz Tuszel makowiec (Stenocarus fuliginosus). Atakować może osa Izraelita luteipes. Lenie ogrodowe i miniarki również szkodzą.
Zwalczanie chorób wymaga zaprawiania nasion. Stosuje się też środki ochrony roślin. Przykłady to Dithane M-45, Cynkotox. Szkodniki zwalcza się środkami takimi jak Basudin, Antio, Bi-58 EC, Sadofos, Fekama-dichlorfos.
Uprawa maku w doniczkach
Mak ogrodowy można uprawiać w doniczkach. Wymaga to odpowiedniego doboru pojemnika. Maki w doniczkach lubią słoneczne stanowiska. Dobrze rosną na nasłonecznionych balkonach lub tarasach. Regularne podlewanie i nawożenie wspiera wzrost. Pomaga to także w kwitnieniu.
Zbiór i przechowywanie nasion maku
Zbiór maku odbywa się, gdy nasiona są dojrzałe. Można to poznać po szeleszczeniu nasion w makówkach. Zbiór wykonuje się ręcznie lub mechanicznie. Możliwy jest zbiór kombajnem zbożowym. Warunkiem jest brak zachwaszczenia łanu.
Wilgotność świeżo zebranych nasion waha się od 12% do 50%. Do przechowywania nasion konieczna jest niska wilgotność. Powinna być poniżej 6%. Właściwe przechowywanie nasion jest kluczowe. Zapewnia ich przydatność do siewu. W warunkach amatorskich wystarczy chłodne i suche pomieszczenie.
Nasiona z oznaczeniem F1 są droższe. Mają wyższe wymagania jakościowe. Naturalne strategie kiełkowania to spoczynek względny i bezwzględny. Spoczynek bezwzględny wymaga metod takich jak stratyfikacja i skaryfikacja. Nasiona wielu roślin potrzebują chłodzenia (stratyfikacji). Proces ten pobudza je do kiełkowania.
Mak w kuchni i bezpieczeństwo spożycia
Nasiona maku są popularnym składnikiem potraw. Używa się ich do ciast, bułek, farszów. Mak wykorzystywany jest w przemyśle spożywczym.
Bezpieczeństwo maku spożywczego
Główny Inspektor Sanitarny (GIS) wydaje informacje o maku spożywczym. Przypomina o zasadach bezpieczeństwa. Nasiona maku pochodzą z maku lekarskiego (Papaver somniferum L.). Roślina ta zawiera naturalne alkaloidy opium. Nasiona maku same nie zawierają alkaloidów. Mogą jednak zostać zanieczyszczone. Dzieje się tak podczas zbioru lub przechowywania.
Przepisy prawa żywnościowego określają dopuszczalne poziomy alkaloidów. Są one wyższe dla przemysłu. Niższe są dla konsumentów indywidualnych. Mak do gospodarstw domowych musi być bezpieczny. Powinien pochodzić od sprawdzonych sprzedawców. Należy kupować mak w oryginalnych opakowaniach. Oznakowanie musi być zgodne z przepisami.
Nie należy kupować maku przeznaczonego do przetwórstwa spożywczego do wyrobów domowych.
Państwowa Inspekcja Sanitarna kontroluje mak przed świętami. Akcja weryfikuje jakość maku w sprzedaży detalicznej.
Problem z importowanym makiem
Mak do makowców sprowadzany jest głównie z Czech i Słowacji. Ten mak bywa zanieczyszczony. Często ma gorzki smak. Zawiera dużo nasion chwastów. Jakościowo jest gorszy od polskiego maku. Polskie uprawy dają mak słodki i czysty.
Właściwości i zastosowanie maku
Mak lekarski zawiera alkaloidy opium. Są to morfina, kodeina, papaweryna. Związki te mają działanie fizjologiczne. Wykorzystuje się je do produkcji leków. Istnieją odmiany maku o różnej zawartości alkaloidów. W krajach azjatyckich mak uprawia się dla opium. W Europie głównie dla nasion. Alkaloidy pozyskuje się z dojrzałych makówek.
Cała roślina maku posiada rurki mleczne. Zawierają one biały, kleisty płyn. Płyn ten zawiera alkaloidy. Nasiona maku zawierają tłuszcz (40-50%). Mają też białko (18-25%), witaminy i minerały.
Mak ma zastosowanie w medycynie i kuchni. Jest też cenioną rośliną ozdobną. Symbolizuje spokój, wygodę, odpoczynek. Kojarzy się również z marzeniami.
Czy mak jest rośliną trującą?
Niektóre części maku, w tym sok mleczny, zawierają substancje psychoaktywne i trujące.
Zobacz także:
Dodaj komentarz