Skrzypionka zbożowa – zagrożenie dla zbóż i metody zwalczania

Skrzypionka zbożowa to groźny szkodnik zbóż. Właściwe rozpoznanie i zwalczanie chroni plony. Dowiedz się, jak skutecznie walczyć ze skrzypionką.

Jak rozpoznać skrzypionkę zbożową?

Skrzypionki zbożowe stanowią coraz większy problem. W Polsce występują dwa gatunki. To skrzypionka zbożowa (Oulema melanopa) i skrzypionka błękitek (O. cyjanella). Oba gatunki to niewielkie chrząszcze.

Dorosła skrzypionka zbożowa ma 4-6 mm długości. Jej pokrywy skrzydeł są zielononiebieskie. Mają metaliczny połysk. Przedplecze i nogi są rdzawoczerwone. Głowa i stopy chrząszcza są czarne. Skrzypionka błękitek jest nieco mniejsza. Jej ciało nie przekracza 4 mm. Ma czarne przedplecze. Pokrywy skrzydeł są ciemnogranatowe.

Samica skrzypionki składa jaja na liściach zbóż. Jaja mają około 1 mm długości. Mają miodowożółtą barwę. Larwy wylęgają się po około dwóch tygodniach. Larwy skrzypionek przypominają małe ślimaki. Są wrzecionowate. Pokrywa je lepka, jasnobrunatna ciecz. Składa się ze śluzu i odchodów. Larwy skrzypionki błękitek są bardzo podobne. Ich brunatnożółty kolor pochodzi od odchodów.

Cykl życiowy i szkodliwość skrzypionki

Chrząszcze skrzypionek zimują. Ukrywają się w ściółce. Znajdują schronienie w rowach, trawach i pastwiskach. Opuszczają miejsca zimowania wiosną. Dzieje się to, gdy temperatura powietrza wynosi co najmniej 10°C przez kilka dni. Wiosną chrząszcze pojawiają się na plantacjach zbóż. Rozpoczynają żerowanie uzupełniające. Następnie samice składają jaja. Mogą złożyć do 300 jaj na górnej stronie liści.

Larwy wylęgają się pod koniec maja lub na początku czerwca. Stanowią one największe zagrożenie dla zbóż. Larwy żerują na liściach. Zaczynają od dolnych partii rośliny. Następnie przenoszą się na liść flagowy. Wygryzają tkankę miękiszową liścia. Zostawiają jedynie dolną warstwę. Tworzą jasne, podłużne przebarwienia. Objawy żerowania to białe plamy na liściach. Jedna larwa może zniszczyć około 10% liścia flagowego. Larwy zanieczyszczają liście kałem i lepką wydzieliną. Może to sprzyjać rozwojowi patogenów grzybowych. Chrząszcze również żerują, ale ich wpływ na plon jest mniejszy.

Wpływ skrzypionki na plon ziarna

Skrzypionka zbożowa to jeden z najgroźniejszych szkodników zbóż. Szkodnik powoduje duże straty. Występuje najliczniej na pszenicy ozimej i jęczmieniu jarym. Larwy skrzypionki wyrządzają największe szkody. Żerują na liściach aż do dojrzałości mlecznej ziarna. Mogą oskórować do 3,5 cm² powierzchni liścia. Przy dużej presji szkodnika, larwy mogą zniszczyć znaczną część powierzchni asymilacyjnej. Dotyczy to liścia flagowego i podflagowego. Liść flagowy odpowiada za 40-50% masy ziarna. Jego uszkodzenie ma bezpośredni wpływ na plon.

Niezwalczone skrzypionki mogą spowodować znaczne straty w plonie. Spadek plonu ziarna może wynieść od 15% do 20%. W najgorszym przypadku straty sięgają 30-40%. Masowe pojawienie się larw może obniżyć plon nawet o kilkadziesiąt procent. Straty są szczególnie dotkliwe w warunkach suszy.

Monitoring plantacji i progi szkodliwości

Regularna obserwacja plantacji jest kluczowa. Pozwala zdiagnozować zagrożenie. Pierwsze skrzypionki można zauważyć już podczas kwietniowych lustracji. Larwy pojawiają się później, zwykle pod koniec maja lub na początku czerwca. Monitoruj liście, zwłaszcza liść flagowy.

Decyzję o zwalczaniu podejmuje się po przekroczeniu progów szkodliwości. Progi te określone są przez Instytut Ochrony Roślin – PIB. Dla pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego i żyta próg wynosi 1-2 larwy na 1 źdźbło. Dla jęczmienia ozimego i jarego, pszenicy jarej, pszenżyta jarego oraz owsa próg to 1 larwa na 2-3 źdźbła. Próg ekonomicznej szkodliwości dla larw skrzypionki wynosi 1 larwa na 1 źdźbło w fazie wyrzucania liścia flagowego. Nie zwlekaj z zabiegiem, gdy znajdziesz larwę. Szybkie działanie zapobiega trudnościom w zwalczaniu.

Metody zwalczania skrzypionki zbożowej

Walka ze skrzypionką wymaga zintegrowanego podejścia. Obejmuje ono metody agrotechniczne i chemiczne.

Agrotechniczne metody ograniczania

Właściwy płodozmian pomaga ograniczyć populację skrzypionek. Ograniczanie udziału zbóż w strukturze zasiewów jest korzystne. Wykonywanie podorywek po zbiorze ogranicza miejsca zimowania. Orka zimowa również zmniejsza liczebność szkodnika. Zrównoważone nawożenie wpływa na kondycję roślin. Silne rośliny lepiej znoszą żerowanie. Dbanie o naturalnych drapieżców skrzypionek wspiera kontrolę. Obfity deszcz w maju może spłukać jaja i larwy. To naturalnie ogranicza ich liczebność.

Zwalczanie chemiczne – insektycydy

Chemiczne zwalczanie przeprowadza się przy masowym wylęgu larw. Wykonuje się je, gdy larwy osiągną wielkość około 4 mm. Termin oprysków przypada na przełom maja i czerwca. Zabieg chemiczny zaleca się po oblocie owadów zapylających.

Plantatorzy mają do dyspozycji różne insektycydy. Wiele preparatów opiera się na pyretroidach. Są to substancje takie jak lambda-cyhalotryna, deltametryna czy cypermetryna. Pyretroidy działają kontaktowo i żołądkowo. Są skuteczne w temperaturze poniżej 20°C. Wyższe temperatury mogą obniżać ich skuteczność. Inne substancje czynne to acetamipryd (neonikotynoid) lub flupyradifuron w połączeniu z deltametryną. Acetamipryd działa powierzchniowo i systemicznie. Jego skuteczność nie zależy od temperatury powietrza. Przykładem preparatu z deltametryną jest Delmetros 100 SC. Środek ten działa kontaktowo i żołądkowo. Jest zarejestrowany do stosowania w pszenicy ozimej i jęczmieniu jarym. Stosuje się go od początku wylęgania larw. Dawka wynosi 0,05 l/ha. Przykładem preparatu z acetamiprydem jest Mospilan Mizu.

Stosuj środki ochrony roślin zgodnie z instrukcją. Zawsze zapoznaj się z etykietą produktu. Zachowaj środki bezpieczeństwa. Rotuj grupy chemiczne insektycydów. Zapobiega to uodpornieniu się szkodników.

• Zwalczanie larw skrzypionek od początku wylęgania.
• Stosowanie insektycydów w odpowiednich terminach i dawkach.
• Przestrzeganie instrukcji bezpieczeństwa podczas stosowania środków.

Inne szkodniki zbóż – krótki przegląd

Na plantacjach zbóż występują też inne groźne szkodniki. Do najbardziej inwazyjnych zalicza się mszyce zbożowe. Mszyce wysysają sok komórkowy. Skutkuje to mniejszym plonem i niższą zawartością białka. Mszyce przenoszą choroby, np. żółtą karłowatość jęczmienia. Przy intensywnym nawożeniu azotem rośnie liczba mszyc.

Innym szkodnikiem jest ploniarka zbożówka. Żeruje na zbożach i trawach. Larwy ploniarki powodują żółknięcie liści sercowych. Uszkodzony liść można łatwo wyjąć. W roku występują trzy pokolenia ploniarki. Na kłosach żerować mogą wciornastki. Są trudne do zauważenia bez lupy. Powodują srebrzyste przebarwienia i zdeformowane ziarno. Obecnie brak zarejestrowanych preparatów chemicznych na wciornastki. Stosuje się produkty biologiczne. Mogą pojawić się także pryszczarki, nałanek kłosiec czy skoczek sześciorek.

Podsumowanie

Skrzypionka zbożowa jest poważnym zagrożeniem dla plonów zbóż. Największe szkody powodują larwy. Kluczowe jest wczesne wykrycie szkodnika. Regularny monitoring plantacji jest niezbędny. Decyzję o zwalczaniu podejmujemy po przekroczeniu progów szkodliwości. Skuteczne metody obejmują działania agrotechniczne i chemiczne. Stosowanie insektycydów wymaga przestrzegania zasad. Wybieraj środki odpowiednie do fazy rozwoju szkodnika i warunków pogodowych. Pamiętaj o bezpieczeństwie i rotacji substancji czynnych.

Zobacz także:

• Skrzypionka zbożowa – zagrożenie i zwalczanie w zbożach
• Skrzypionka w zbożu – jak skutecznie zwalczać szkodnika?
• Stonka ziemniaczana – jak rozpoznać, zwalczać i chronić uprawy?
• Ogrodnica niszczylistka – jak rozpoznać i skutecznie zwalczać szkodnika w ogrodzie?
• Chowacz czterozębny – charakterystyka, szkodliwość i zwalczanie w rzepaku