Znajomość faz rozwojowych zbóż według skali BBCH jest kluczowa w rolnictwie. Pozwala precyzyjnie planować zabiegi agrotechniczne. Równie ważny jest wybór odpowiedniego terminu siewu zbóż ozimych. Oba te elementy wpływają na prawidłowy rozwój roślin i wysokość plonów.
Czym jest skala BBCH?
Skala BBCH to uniwersalny system. Jest stosowany do identyfikacji etapów rozwoju roślin. System BBCH opisuje fazy rozwojowe wielu gatunków. Używa do tego systemu dziesiętnego. Skrót BBCH pochodzi od niemieckich instytucji. Nazwy to Biologische Bundesanstalt, Bundessortenamt i Chemische Industrie. Nieoficjalnie reprezentuje też cztery przedsiębiorstwa. To Bayer, BASF, Ciba-Geigy i Hoechst. Skala BBCH jest uniwersalna. Stosuje się ją na całym świecie.
Co oznacza skrót BBCH?
Skrót BBCH pochodzi od niemieckich nazw instytucji. To Biologische Bundesanstalt, Bundessortenamt i Chemische Industrie. Nazwa ta jest międzynarodowa.
Jak działa skala BBCH?
Skala BBCH używa dwucyfrowego kodu. Pierwsza cyfra oznacza główną fazę. Druga cyfra precyzuje szczegółowy etap. W systemie BBCH wyróżnia się 10 faz głównych. Są one ponumerowane od 0 do 9. Liczba dziesiątek określa główną fazę. Liczba jedności wskazuje jej przebieg i zaawansowanie. Skala oparta jest na systemie kodowym Zadoks. Skala Zadoks służyła do oceny rozwoju zbóż. Rozwój roślin w skali BBCH jest płynny. Opisuje się go stanem 10% lub 50% roślin. To rośliny z cechami danej fazy. Pełnia fazy to 50% roślin.
- Przy określaniu faz rozwojowych należy stosować skalę BBCH.
- Ważne jest precyzyjne rozpoznanie fazy rozwojowej dla skuteczności ochrony roślin.
Dlaczego znajomość faz BBCH jest ważna?
Znajomość faz BBCH jest kluczowa. Pomaga precyzyjnie planować zabiegi agrotechniczne. Fazy rozwojowe zbóż są powiązane z metodami ochrony. Dotyczy to odchwaszczania i zapobiegania wyleganiu. Obejmuje też zwalczanie chorób i szkodników. Zabiegi zwalczania agrofaga powinny być przeprowadzane. Należy je wykonać w odpowiednich fazach rozwojowych roślin. Znajomość faz jest przydatna. Ułatwia stosowanie zaleceń agrotechnicznych. Pozwala aplikować środki ochrony roślin. Należy to robić zgodnie z etykietą instrukcją stosowania. Skale BBCH są używane w wielu naukach. To fizjologia, fitopatologia, entomologia i hodowla roślin. Są też niezbędne w rolnictwie. Lepsze zrozumienie zaleceń agrotechnicznych jest możliwe. Porównasz fazy rozwojowe z zapisami na etykiecie. Skale BBCH są wykorzystywane w państwach UE. Służą do identyfikacji faz roślin uprawnych.
- Korzystanie ze skali BBCH zapewnia terminowe stosowanie pestycydów.
- Skala pomaga w terminowym stosowaniu nawozów.
- Umożliwia terminowe wykonanie innych zabiegów agrotechnicznych.
- Przestrzegaj instrukcji na etykietach środków ochrony roślin.
Fazy rozwojowe zbóż w skali BBCH
Skala BBCH obejmuje 10 głównych faz rozwojowych zbóż. Fazy rozwojowe zbóż zaczynają się od kiełkowania (0). Kończą na starzeniu i zamieraniu (9). Skala BBCH jest taka sama. Dotyczy wszystkich gatunków zbóż ozimych i jarych. Długość poszczególnych faz zależy od gatunku. Zależy też od przebiegu pogody. Fazy rozwojowe są oznaczane numerami od 0 do 9. Dodatkowe cyfrowe szczegóły precyzują etapy. Przedstawione fazy obejmują kiełkowanie i rozwój liści. Obejmują też krzewienie i strzelanie w źdźbło. Wskazują rozwój liścia flagowego.
| Faza Główna (Pierwsza cyfra) | Etap rozwoju | Przykładowe kody BBCH |
|---|---|---|
| 0 | Kiełkowanie | 00-09 |
| 1 | Rozwój liści | 10-19 |
| 2 | Krzewienie | 20-29 |
| 3 | Strzelanie w źdźbło | 30-39 |
| 4 | Grubienie pochwy liściowej | 40-49 |
| 5 | Kłoszenie | 50-59 |
| 6 | Kwitnienie | 60-69 |
| 7 | Rozwój ziarniaków (dojrzewanie wodne, mleczne) | 70-79 |
| 8 | Dojrzewanie ziarniaków (woskowe, pełne) | 80-89 |
| 9 | Starzenie i zamieranie | 90-99 |
Szczegółowe fazy BBCH dla zbóż
Fazy od BBCH 00 do 09 obejmują kiełkowanie. Obejmują też rozwój liścieni. Faza 00 to suchy ziarniak. BBCH 01 to początek pęcznienia. Koniec pęcznienia to BBCH 03. Korzeń zarodkowy wydostaje się z ziarniaka w fazie 05. Korzeń zarodkowy wzrasta w fazie 06. Pochewka liściowa wydostaje się z ziarniaka w fazie 07. Pochewka liściowa przebija się na powierzchnię gleby w fazie 09. Kiełkowanie poprzedza pęcznienie nasion. Nasiona pochłaniają 40-50% ciężaru wody. Optymalna temperatura kiełkowania to 12-20°C. Minimalna temperatura to 4°C. Po pojawieniu się pierwszego listka nad ziemią następuje wschód.
Fazy od BBCH 10 do 19 dotyczą rozwoju liści. Fazy od BBCH 10 do 13 obejmują zwalczanie chwastów. BBCH 10 oznacza pierwszy liść. Z pochewki liściowej wydobywa się pierwszy liść. Fazy 11-19 opisują rozwój liści. Może być od 1 do 9 lub więcej liści.
Fazy od BBCH 20 do 29 to krzewienie. Krzewienie zaczyna się po pojawieniu się węzła krzewnego. Powstają pączki boczne. Fazy od BBCH 21 do 28 dotyczą krzewienia. Obejmują monitorowanie szkodników. Zazwyczaj pszenice ozime krzewią się jesienią. Kończą ten proces na wiosnę. Optymalna temperatura krzewienia to 13-18°C. Na południu i w centrum Polski zboża jare krzewią się. Są w fazie pełnia lub koniec krzewienia (BBCH 25-29). Na północy Polski zboża jare są w fazie początku do pełni krzewienia (BBCH 21-25).
Fazy od BBCH 30 do 39 to strzelanie w źdźbło. Obejmuje też rozwój liścia flagowego. Fazy od BBCH 30 do 32 to początek strzelania. Dotyczą rozwoju kolanek. BBCH 31 oznacza pierwsze kolanko. Jest ono nad węzłem krzewienia. BBCH 32 to drugie kolanko. BBCH 33 to trzecie kolanko. Strzelanie w źdźbło rozpoczyna się po wydłużeniu łodygi. Jest związane z fazą generatywną. Wydłużanie międzywęźli trwa kilka dni. Faza BBCH 37 to widoczny liść flagowy. Kłos pęcznieje. BBCH 39 to rozwinięty liść flagowy. Języczek jest widoczny. Faza strzelania w źdźbło (BBCH 30-39) jest ważna. To najlepszy okres na stosowanie azotu. Dotyczy też regulatorów wzrostu i fungicydów. Plantacje pszenic ozimych i pszenżyta są w tej fazie. Są w fazie liścia flagowego (BBCH 37-39) lub na północy (BBCH 35-37). Warunki atmosferyczne sprzyjały wzrostowi. Działo się to na przełomie kwietnia i maja.
Fazy od BBCH 40 do 49 to grubienie pochwy liściowej. Fazy od BBCH 43 do 49 to grubienie pochwy liścia flagowego. Na zachodzie zboża są już w tej fazie.
Fazy od BBCH 50 do 59 to kłoszenie. BBCH 52 to 20% kłosa/wiechy odsłonięte. Po wykłoszeniu rozpoczyna się kwitnienie.
Fazy od BBCH 60 do 69 to kwitnienie. Kwitnienie trwa 2-5 dni. Faza kwitnienia (BBCH 60-69) jest kluczowa. Służy do ochrony przed chorobami i mikroorganizmami. W łanach zbóż ozimych obserwuje się kłoszenie i kwitnienie. Pszenica zaczyna kwitnąć po wysunięciu kłosa. Czasem kwitnie pod koniec kłoszenia. Jęczmień i owies kwitną w trakcie kłoszenia. Często dzieje się to równolegle. Żyto ma opóźnione fazy rozwojowe. Zaczyna kwitnąć kilka dni po wysunięciu kłosa. Pszenica, jęczmień i owies to rośliny samopylne. Zapłodnienie następuje w ciągu 1-1,5 dnia. Dzieje się to od zapylenia. Ochrona fungicydowa w fazie kwitnienia zbóż samopylnych jest możliwa. W gatunkach obcopylnych nie należy jej stosować. W fazie kwitnienia nie stosuj nawozów. Dotyczy to mocznika, siarczanu magnezu i mikroelementów.
Fazy od BBCH 70 do 79 to rozwój ziarniaków. Obejmują dojrzewanie wodne, mleczne i późnomleczne. Fazy od BBCH 71 do 79 to rozwój ziarniaków. Od dojrzałości wodnej do mlecznej i późnomlecznej.
Fazy od BBCH 80 do 89 to dojrzewanie ziarniaków. Obejmują dojrzewanie woskowe i pełne. Fazy od BBCH 81 do 89 obejmują dojrzewanie woskowe i pełne ziarna.
Fazy od BBCH 90 do 99 to starzenie i zamieranie. Fazy od BBCH 91 do 99 dotyczą zamierania ziarna. Obejmują też dojrzałość pełną. Dojrzewanie (BBCH 70-99) obejmuje okres do zbioru. Warunki pogodowe mają istotny wpływ. Wilgotność ziarna do zbioru powinna wynosić 14-15%. Dla jęczmienia browarniczego to 16%. W fazie kwitnienia i dojrzewania zwalczaj choroby i szkodniki.
Fazy BBCH pszenicy ozimej i jarej
Pszenica ozima jest ważnym zbożem w Polsce. Rozwój pszenicy obejmuje okres od kiełkowania. Kończy się na pełnej dojrzałości ziaren. Fazy BBCH pszenicy ozimej obejmują okres od siewu jesiennego. Trwają do wiosennego zamierania ziarna. Pszenica ozima przechodzi jarowizację. To okres zimowego spoczynku. Fazy rozwojowe pszenicy jarej są podobne. Nie przechodzą one okresu zimowego spoczynku. W okresie zimowego spoczynku pszenica ozima wymaga monitorowania.
Czy fazy BBCH są takie same dla pszenicy ozimej i jarej?
Tak, skala BBCH jest taka sama dla obu typów pszenicy. Różnica polega na przechodzeniu przez pszenicę ozimą okresu jarowizacji, czyli zimowego spoczynku.
Optymalne terminy siewu zbóż ozimych
Termin siewu ma duże znaczenie. Wpływa na rozwój roślin i plonowanie. Zboża ozime muszą przejść jarowizację. Jest to proces niezbędny do rozwoju. Zboża ozime wysiewa się jesienią. Mają osiągnąć fazę krzewienia przed zimą. Prawidłowe terminy siewu wpływają na jakość plonu. Wpływają też na rozwój roślin. Optymalny termin siewu zbóż ozimych niemal już minął. W części kraju siew balansuje na krawędzi opóźnienia. Innym zostało jeszcze kilka dni. Susza i ciepły wrzesień nie sprzyjały wczesnym zasiewom. Czas wjazdu siewnika zależy od rodzaju zboża. W różnych regionach Polski kalendarium siewne wygląda inaczej. Warunki klimatyczne i wilgotność gleby decydują o terminach siewu. W 2025 roku klimatyczne zmiany wymuszają elastyczność. Obecnie rolnicy czekają na opady. Chcą poprawić warunki glebowe przed siewem.
Dlaczego termin siewu jest ważny dla zbóż ozimych?
Termin siewu jest ważny, ponieważ zboża ozime muszą przejść jarowizację. Wymaga ona odpowiedniej liczby dni jesiennej wegetacji. Rośliny muszą ukorzenić się i dobrze rozkrzewić przed zimą. Zapewnia to lepsze przezimowanie i wyższy potencjał plonowania.
Terminy siewu pszenicy ozimej
Pszenica ozima najlepiej plonuje. Dzieje się tak siana od końca pierwszej dekady września. Termin trwa do końca września. Opóźnienie siewu pszenicy obniża plon. Nawet kilka dni opóźnienia może zaszkodzić. Może obniżyć plon o kilkanaście procent. W Polsce północno-wschodniej siew może rozpocząć się od 5 do 20 września. W centralnej Polsce siew przypada na okres od 10 do 25 września. Zachodnia Polska rozpoczyna siew od połowy września. Siew trwa do końca miesiąca. Najpóźniejszy termin przypada na Nizinę Śląską. Dotyczy też terenów nadmorskich. Tam siew trwa do 5 października. Pszenica ma największą tolerancję na opóźnienie siewu. Jest najbardziej tolerancyjna spośród zbóż. Przy siewie opóźnionym pszenica ma potencjał. Może osiągnąć ponad 600 kłosów na m². Jednak gorzej zimuje w takich warunkach.
| Region Polski | Optymalny termin siewu pszenicy ozimej |
|---|---|
| Północno-wschodni | 5-20 września |
| Środkowy | 10-25 września |
| Zachodni | Połowa września – koniec września |
| Nizina Śląska, Nadmorski | Do 5 października |
Terminy siewu pszenżyta ozimego
Pszenżyto można siać dłużej. Termin trwa do końca pierwszego tygodnia października. W Polsce zaleca się siew pszenżyta. Dzieje się to od 5 do 20 września. W zachodnich regionach termin trwa do 5 października. Pszenżyto ozime siewa się od 10 do 20 września na północy. Na południu siew trwa do końca września. Optymalne terminy siewu pszenżyta ozimego są różne. W północno-wschodniej Polsce to 5–20 września. W południowo-wschodniej, centralnej i północnej to 10–25 września. W zachodniej Polsce siew trwa od 20 września do 5 października. Pszenżyto ma pośrednie wymagania. Najlepiej plonuje przy siewie we wrześniu. Dotyczy to drugiej i trzeciej dekady.
Terminy siewu jęczmienia ozimego
Jęczmień ozimy jest najdelikatniejszym zbożem. Wymaga ścisłego przestrzegania terminów. Optymalny termin na zasiew jęczmienia ozimego już minął. Jęczmień najczęściej wysiewa się. Dzieje się to od początku do połowy września. Terminy różnią się w regionach. Na północy i w centrum Polski siew przypada od 5 do 18 września. Na zachodzie siew trwa do 20 września. Optymalne terminy siewu jęczmienia ozimego są następujące. W rejonach wschodnich to 10–15 września. W centralnych to 12–18 września. W zachodnich to 16–20 września. W południowo-zachodnich to do 25 września. Dla odmian hybrydowych jęczmienia terminy są dłuższe. Mogą być o kilka dni dłuższe. Siew jęczmienia hybrydowego od 10 do 15 września jest wczesny. Od 16 do 20 września to termin normalny.
Terminy siewu żyta ozimego
Żyto nie toleruje odchyleń w terminie siewu. Wymaga precyzyjnego planowania. Żyto jest odporne na gleby. Jednak źle znosi opóźniony siew. Klasyczna forma żyta powinna być wysiana. Dzieje się to od 5 do 25 września. Termin zależy od regionu. W zachodniej Polsce siew trwa do 30 września. Żyto ozime można siać. Terminy to od 5 września do początku października. Zależą od regionu. Termin siewu żyta w Polsce jest różny. Najwcześniej przypada na okres 5-15 września. Dzieje się to w północno-wschodniej Polsce. W innych regionach siew trwa później. Na południu od 20 września do 5 października. Na zachodzie od 20 do 30 września. Na wschodzie od 10 do 25 września. W centrum od 15 do 25 września. Na Pomorzu Zachodnim siew trwa od 25 września do 5 października. Idealny termin siewu zapewnia 50 do 60 dni jesiennej wegetacji. Żyto ozime charakteryzuje się tolerancją na glebę. Jest też tolerancyjne na warunki atmosferyczne. Posiada najniższe wymagania wodne spośród zbóż ozimych. Uprawa żyta jest możliwa. Można je siać nawet na najsłabszych ziemiach.
Czynniki wpływające na termin siewu i wybór odmiany
Decyzję o terminie siewu podejmuj na podstawie prognoz pogody. Zwróć uwagę na wilgotność gleby. Warunki klimatyczne i wilgotność gleby są kluczowe. Decydują o terminach siewu. Zbyt suche warunki mogą powodować nierównomierne wschody. Ulewne deszcze uniemożliwiają uprawki. Mogą też uniemożliwić siew. Susza jest dużym problemem. Ogranicza przygotowanie stanowiska. Może wymusić zwiększenie normy wysiewu. Zwiększ normę wysiewu o 15%. Dotyczy to siewu w czasie suszy. Ogranicz zabiegi polowe. Wykonuj tylko te niezbędne podczas suszy. Nowe odmiany zbóż odporne na stres wodny zyskują popularność. W 2025 roku zmiany klimatyczne wymuszają elastyczność. Rolnicy powinni być czujni. Istnieją zagrożenia w uprawach. Warto pomyśleć o zabiegach herbicydowych. Dotyczy to też regulujących wzrost na plantacjach zbóż jarych. Zaleca się planowanie zabiegów regulująco-wzrostowych. Mają one zabezpieczyć plantacje przed wyleganiem. Zabezpiecz plantacje przed wyleganiem. Zapobiegniesz łamaniu się dokłosia.
- Monitoruj pogodę. Zrób to szczególnie jesienią. Dostosujesz termin siewu.
- Monitoruj wilgotność gleby przed siewem.
- Wybieraj odmiany odporne na opóźniony siew. Wybieraj też odporne na stres wodny.
- Nie trzymaj się sztywnych terminów. Uwzględniaj warunki pogodowe.
- Dostosuj termin siewu do regionu. Dopasuj go do panujących warunków klimatycznych.
Wybór odmiany: hybrydowa czy populacyjna?
Żyto ozime jest jednym z gatunków zbóż. Masz możliwość wyboru odmiany. Dostępna jest populacyjna lub mieszańcowa. Odmiany mieszańcowe mają wyższy potencjał plonowania. Jest on genetycznie uwarunkowany. Wyższy plon ziarna odzwierciedlają badania COBORU. Doradcy firmy Osadkowski rekomendują odmiany mieszańcowe F1 żyta ozimego. Mają one lepsze cechy użytkowe. Odmiana hybrydowa KWS Identor ma wysoki plon ziarna. Osiąga poziom 127% wzorca. Jest odporna na osypywanie ziarna. Odmiana populacyjna Dańkowskie Turkus charakteryzuje się wysokim potencjałem. Ma dłuższą słomę. Sprawdza się na słabszych glebach. Najczęściej wykorzystywane odmiany to mieszańcowe F1. Używa się też odmiany populacyjne. Norma siewu dla odmian populacyjnych wynosi 230-330 sztuk na m². Dla hybrydowych to 160-220 sztuk na m². Głębokość siewu to 2-3 cm. Rozstaw rzędów to 12 do 14 cm. W gospodarstwach zajmujących się produkcją zwierzęcą ważna jest ilość słomy. Żyto ozime na kiszonkę charakteryzuje się szybkim przyrostem biomasy. Ma wysoką wartość żywieniową.
Jaka jest zalecana norma wysiewu dla żyta hybrydowego?
Zalecana norma wysiewu dla żyta hybrydowego wynosi od 160 do 220 sztuk nasion na 1 m².
Czy opóźniony siew zawsze oznacza mniejszy plon?
Opóźnienie siewu najczęściej oznacza utratę plonu. Może jednak być racjonalne. Pomaga w walce z chwastami odpornymi. Jest skuteczne w ograniczaniu chorób i szkodników. W niektórych przypadkach, przy odpowiednich warunkach i odmianie, siew późny dawał wyższe plony.
Konsekwencje opóźnionego siewu
Opóźnienie siewu o dekadę nie stanowi zagrożenia. Nie wpływa na plony. Dłuższe opóźnienia mogą wpłynąć negatywnie. Dotyczy to fazy krzewienia. Wpływa też na zimotrwałość żyta i pszenżyta. Opóźnienie terminu siewu najczęściej oznacza utratę plonu. Może być jednak racjonalne. Pomaga w walce z chwastami odpornymi. Jest skuteczne w ograniczaniu chorób i szkodników. W efekcie gorzej plonują. Mają słabszy system korzeniowy. Są bardziej podatne na stres. W przypadku opóźnionego siewu stosuj preparaty wspomagające. W przypadku późnego siewu zasiej wcześniej. Nawet kilka dni wcześniej. Dotyczy to odmian hybrydowych. Zapewni to lepszy rozwój. Przy opóźnieniu siewu zwiększ normę wysiewu. Zwiększ ją o 10-20%.
Wysiane w tych warunkach ziarno wschodzi nierównomiernie. Z reguły lepiej jest wtedy siać o kilka dni później. Należy siać w idealnie doprawioną i strukturalną warstwę siewną.
Ziemia jest tak wysuszona że trudno ją uprawić przed siewem.
Czy te zalecane optymalne terminy są nadal optymalne? Mam wrażenie że w miarę postepowania zmian klimatu należy na nowo przygotować zalecenia odnośnie terminu siewu.
Co zrobić w przypadku opóźnionego siewu pszenicy ozimej?
W przypadku opóźnionego siewu pszenicy ozimej zaleca się zwiększenie normy wysiewu o 10-15%. Warto też rozważyć stosowanie preparatów wspomagających rozwój roślin, zwłaszcza przed zimą i na wiosnę.
Podsumowanie
Precyzyjne określanie faz rozwojowych roślin jest ważne. Używaj do tego skali BBCH. Fazy rozwojowe są powiązane z zabiegami agronomicznymi. Dostosuj terminy nawożenia i ochrony. Zrób to do faz BBCH. Znajomość faz BBCH to kompetencja. To cecha nowoczesnego rolnika. Optymalny termin siewu ma kluczowe znaczenie. Wpływa na plonowanie zbóż ozimych. Terminy siewu różnią się regionalnie. Zależą od gatunku zboża. Warunki klimatyczne wymuszają elastyczność. Monitoruj warunki pogodowe. Dostosuj siew do wilgotności gleby. Opóźniony siew niesie ryzyko. Może obniżyć plon. Czasem jest racjonalny. Pomaga w walce z agrofagami. Wybieraj odmiany odpowiednie do warunków. Zwiększ normę wysiewu przy opóźnieniu. Stosuj preparaty wspomagające rośliny. Znajomość faz BBCH i optymalnych terminów siewu jest fundamentem. To podstawa skutecznej uprawy zbóż.
Zobacz także:
Dodaj komentarz