Gil zwyczajny to niewielki ptak o charakterystycznym wyglądzie. Wyróżnia go jaskrawoczerwony brzuszek u samca. Zamieszkuje lasy i parki w Europie oraz Azji. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Poznaj bliżej tego kolorowego mieszkańca naszych zadrzewień.
Wygląd i opis gila zwyczajnego
Gil zwyczajny to ptak nieco większy od wróbla. Ma krępą sylwetkę i dużą głowę. Długość jego ciała wynosi od 15,5 do 18 centymetrów. Przeciętna waga dorosłego ptaka to około 25 gramów. Rozpiętość skrzydeł sięga do 29 centymetrów.
Ptak ten ma krótki, gruby dziób w kolorze czarnym. Jego oczy są brązowe, a nogi brązowe. Głowa jest pokryta czarnymi piórami tworzącymi czapeczkę. Skrzydła są czarne z wyraźną białą pręgą. Ogon jest długi i niebieskoczarny. Kuper gila jest biały.
Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec ma policzki, pierś i brzuch w kolorze malinowoczerwonym. Samica jest mniej barwna. Jej pierś jest szarobeżowa z różowym odcieniem. Młode osobniki przypominają samice. Nie mają jeszcze czarnej czapeczki. Ich brzuch jest szarobrązowy z beżową pręgą na skrzydle.
Gil jest większym osobnikiem niż wróbel, jego ciało od czubka dzioba po kraniec ogona mierzy około 17 cm.
Samiec ma także jaskrawoczerwone poliki, czego nie dostrzeżesz u samicy.
Ubarwienie dorosłe gile uzyskują po pierzeniu. Odbywa się ono we wrześniu lub październiku.
Systematyka i podgatunki gila
Gil zwyczajny należy do rzędu wróblowatych. W obrębie tego rzędu zalicza się go do rodziny łuszczakowatych. Jego podrodzina to łuskacze. Naukowa nazwa gatunku to Pyrrhula pyrrhula.
Na świecie występuje od 9 do 10 podgatunków gila. Różnią się one głównie ubarwieniem i zasięgiem występowania. Znane podgatunki to gil siwy i gil czerwonolicy. Inne to między innymi Pyrrhula pyrrhula pyrrhula i Pyrrhula pyrrhula europaea.
- Rząd: wróblowate
- Rodzina: łuszczakowate (Fringillidae)
- Podrodzina: łuskacze (Carduelinae)
- Gatunek: gil zwyczajny (Pyrrhula pyrrhula)
Gil zwyczajny – systematyka gatunku
Występowanie i środowisko życia gila
Gil zwyczajny zamieszkuje rozległe obszary Eurazji. Spotkasz go w Europie i Azji. Jego zasięg rozciąga się od Irlandii i Portugalii. Sięga aż po Japonię i Kamczatkę. Zimowiska znajdują się między innymi w Turcji i Iranie. Unika Islandii i krajów śródziemnomorskich.
W Polsce gil występuje przez cały rok. Jest ptakiem częściowo osiadłym. Część populacji migruje zimą w poszukiwaniu pokarmu. Zimowiska znajdują się m.in. w Polsce. Ptak ten jest liczniejszy zimą. Latem trudniej go zaobserwować. W Polsce gnieździ się od dawna na terenach górskich. Od początku XX wieku rozszerzył zasięg na niziny. Jest nielicznym ptakiem lęgowym w naszym kraju. Populacja lęgowa w latach 2013–2018 wynosiła 64–91 tysięcy par. Szacuje się ją na około 75 tysięcy par.
Gil preferuje wilgotne lasy iglaste i mieszane. Chętnie wybiera bory świerkowe i jodłowe. Spotkasz go także w gęstych zadrzewieniach. Zasiedla sady, parki i cmentarze. Unika otwartych przestrzeni i bezdrzewnych pól. Zimą pojawia się bliżej ludzi. W okresie lęgowym przenosi się w pobliże wody. Buduje gniazda na drzewach iglastych.
- Najłatwiej spotkać gila zimą.
- Wtedy przylatują do karmników.
- Szukają tam pożywienia.
- Gil preferuje drzewostany świerkowe.
- Zamieszkuje też lasy iglaste i mieszane.
- Spotkasz go w parkach, dużych ogrodach i na cmentarzach.
Dieta gila zwyczajnego
Dieta gila zwyczajnego jest różnorodna. Żywi się głównie nasionami drzew i krzewów. Zjada pąki i młode pędy. Chętnie korzysta z nasion jarzębiny, głogu, dzikiej róży. Lubi nasiona czereśni, brzozy, olchy. Zjada też nasiona dębu i klonu. W jego diecie znajdziesz nasiona pokrzyw i mniszka lekarskiego. Zjada jagody i owoce leśne.
Gil ma mocny dziób. Używa go do oddzielania mięsistych części owoców od nasion. Jest ważny dla ekosystemu. Kontroluje liczebność chwastów i młodych pędów. W okresie lęgowym dieta się zmienia. Pisklęta są karmione owadami. Zjadają też larwy, pająki i ślimaki. Dorosłe ptaki dostarczają ten pokarm młodym.
Głos gila
Głos gila zwyczajnego jest cichy i melancholijny. Ptak pogwizduje cicho. Wydaje dźwięki takie jak „phiu”. Usłyszysz też „diu, diu, diu”. Czasem wyćwierkuje „dy, ryr”. Samice również potrafią śpiewać. Głos kontaktowy to spokojne pogwizdywanie. Często po głosie rozpoznaje się tego płochliwego ptaka. Jest trudny do dostrzeżenia latem.
Rozmnażanie i lęgi gila
Gile tworzą monogamiczne pary. Zazwyczaj pozostają razem przez wiele lat. Okres lęgowy trwa od maja do lipca. Ptaki wyprowadzają zazwyczaj dwa lęgi w sezonie. Składają 4-5 jaj w jednym lęgu.
Gniazda są dobrze ukryte. Budują je na drzewach iglastych. Wybierają świerki, jałowce, jodły. Gniazdo umieszczają na wysokości 1,5 do 6 metrów nad ziemią. Ma formę półotwartą. Budują je z suchych gałęzi i łodyg. Wykorzystują korzonki, mchy i liście. Gniazdo wyścielają sierścią i puchem.
Gniazda gila zwyczajnego są bardzo dobrze ukryte. Umieszczone są od 1,5 do 6 m nad ziemią i przybierają formę półotwartą.
Wysiadywanie jaj trwa 12-16 dni. Jaja wysiaduje tylko samica. Pisklęta wykluwają się po około dwóch tygodniach. Pozostają w gnieździe przez kolejne dwa tygodnie. Opiekę nad nimi sprawują oboje rodzice. Głównie samiec karmi pisklęta w gnieździe. Po opuszczeniu gniazda młode nadal są pod opieką rodziców.
| Etap | Czas/Liczba | Kto? |
|---|---|---|
| Liczba lęgów rocznie | Do 2 | Para |
| Liczba jaj w lęgu | 4-5 | Samica składa |
| Czas wysiadywania | 12-16 dni | Tylko samica |
| Czas w gnieździe (pisklęta) | Około 14-18 dni | Oboje rodzice opiekują |
Ile żyje gil zwyczajny?
Gil zwyczajny może dożyć sędziwego wieku. Długość życia w niewoli wynosi od 15 do 17 lat. W środowisku naturalnym żyje nieco krócej. Na wolności gile dożywają nawet 15 lat. Zanotowano przypadki dłuższego życia, do 17 lat.
Status ochronny i zagrożenia
Gil zwyczajny jest sklasyfikowany przez IUCN jako gatunek najmniejszej troski (LC). Oznacza to, że globalnie nie jest zagrożony wyginięciem. Liczebność światowa wynosi 35–70 milionów dorosłych osobników. Niestety, globalny trend liczebności jest spadkowy.
W Polsce gil zwyczajny jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Figuruje na Czerwonej Liście jako LC. Ochrona gatunkowa w Polsce jest bardzo ważna. Zakazane jest zabijanie tych ptaków. Nie wolno ich okaleczać ani przetrzymywać. Niszczenie ich siedlisk również jest zabronione. Populacja w Polsce jest stabilna, ale w Europie odnotowano spadki. Na przykład w Wielkiej Brytanii spadła o 65% na początku XXI wieku. Populacja na Wyspach ucierpiała z powodu pestycydów. Stosowano je w lasach. Monitorowanie liczebności jest niezbędne dla ochrony.
- Ograniczaj korzystanie z pestycydów.
- Dbaj o środowisko naturalne ptaków.
- Chronić dojrzałe lasy iglaste i mieszane.
- Nie zbliżaj się do miejsc gniazdowania gili.
- Nie płosz ptaków.
- Dokarmiaj gile zimą nasionami słonecznika i konopi.
- Sadź drzewa i krzewy dostarczające pokarm.
Ciekawostki o gilu
Gile to ptaki o wyrazistych kolorach. Zachwycają miłośników przyrody. Są popularne wśród ornitologów. Ich melancholijny śpiew jest rozpoznawalny. Zimą gile są bardziej widoczne. Pojawiają się bliżej ludzkich siedlisk. Ich czerwony brzuszek wyróżnia się na śniegu.
Ptaki te żerują na drzewach, krzewach i ziemi. Ich zachowanie zmienia się z porami roku. Wiosną i latem są bardzo skryte. Zaszywają się w leśnych lęgowiskach. Trudno je wtedy dostrzec. Można je obserwować z bliska. Pomaga w tym lornetka ornitologiczna. Fotografowanie gili wymaga odpowiedniego sprzętu. Potrzebujesz specjalnego aparatu i obiektywu.
Gile żyją obok nas przez cały rok, ale wiosną i latem, gdy zaszywają się w swoich leśnych lęgowiskach, stają się tak skryte, że praktycznie znikają z pola widzenia – zupełnie jakby zapadły się pod ziemię.
Gil zwyczajny bywa hodowany w wolierach. Jest jednak delikatnym ptakiem. Jest podatny na choroby. Warto wspierać ochronę gili. Dbaj o ich naturalne siedliska. Ptaki w ogrodzie są ważne dla ekosystemu. Pomagają zjadać szkodniki.
Jak wygląda gil zwyczajny?
Gil zwyczajny to ptak nieco większy od wróbla. Ma krępą sylwetkę i dużą głowę. Samiec ma jaskrawoczerwony brzuch i czarną czapeczkę. Samica jest szarobeżowa z różowym odcieniem.
Co je gil zwyczajny?
Gil zwyczajny żywi się głównie nasionami i pąkami drzew oraz krzewów. W okresie lęgowym zjada owady, ślimaki i pająki.
Gdzie w Polsce występuje gil zwyczajny?
W Polsce gil występuje przez cały rok. Spotkasz go w lasach iglastych i mieszanych. Pojawia się też w parkach, ogrodach i na cmentarzach.
Ile żyje gil zwyczajny?
Gil zwyczajny może żyć od 15 do 17 lat. W środowisku naturalnym długość życia jest zazwyczaj krótsza.
Czy gil zwyczajny jest pod ochroną w Polsce?
Tak, gil zwyczajny jest objęty ścisłą ochroną gatunkową w Polsce. Nie wolno go zabijać ani niszczyć jego siedlisk.
Zobacz także:
Dodaj komentarz