Burak ćwikłowy to popularne warzywo o wielu prozdrowotnych właściwościach. Dowiedz się, jak prawidłowo go uprawiać w ogrodzie lub na działce, aby cieszyć się obfitymi zbiorami. Poznaj kluczowe zasady siewu, nawożenia i ochrony przed chorobami.
Pochodzenie i charakterystyka buraka ćwikłowego
Burak ćwikłowy (Beta vulgaris) należy do rodziny szarłatowatych. Jest rośliną dwuletnią. Pochodzi od buraka nadmorskiego (Beta martima L.). Pierwsze wzmianki o buraku pojawiają się w XIV wieku. Uprawa stała się popularna w XVI wieku.
W Polsce burak ćwikłowy zajmuje szóste miejsce. Stanowi 1,4% powierzchni upraw warzyw. Jadalny jest czerwony korzeń spichrzowy. Można też jeść młode liście, zwane botwiną. Korzeń buraka sięga głęboko. Może mieć do 330 cm.
Burak ćwikłowy ma wysoką wartość odżywczą. Zawiera witaminy C, A, E, K oraz B (szczególnie B1). Dostarcza minerały: potas, wapń, fosfor. Znajdziemy w nim też magnez, sód, żelazo, jod, mangan i cynk. Buraki zawierają kwasy organiczne i kwas foliowy. Są źródłem białka, błonnika i cukrów.
Betanina odpowiada za czerwono-fioletowy kolor buraków. Betacyjany mają działanie profilaktyczne. Obniżają ryzyko chorób nowotworowych. Pektyny regulują krzepnięcie krwi. Obniżają poziom cholesterolu. Przeciwdziałają miażdżycy. Składniki mineralne buraka odkwaszają organizm. Prozdrowotne właściwości buraków ćwikłowych są liczne. Poprawiają działanie układu krążenia. Wpływają na prawidłową pracę serca. Obniżają ciśnienie krwi.
Wymagania uprawowe buraka ćwikłowego
Uprawa buraków ćwikłowych wymaga odpowiednich warunków. Kluczowe są stanowisko i gleba.
Stanowisko i gleba
Buraki najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych. Potrzebują miejsca ciepłego i przewiewnego. Unikaj miejsc zacienionych. Ziemia powinna być żyzna i próchniczna. Gleba musi być dobrze uprawiona i przepuszczalna. Idealna jest gleba piaszczysto-gliniasta. Potrzebuje dużo wapnia.
Burak jest wrażliwy na zakwaszenie gleby. Preferuje odczyn obojętny lub lekko zasadowy. Optymalne pH gleby to 6,0-7,5. Ziemia odpowiednia do uprawy ma pH powyżej 6,0. Przed siewem warto przeprowadzić analizę gleby.
Wymagania termiczne
Nasiona buraka kiełkują przy temperaturze około 8°C. Efekty uzyskujemy powyżej 10°C. Optymalna temperatura wzrostu to 15-18°C. Młode siewki są wrażliwe na przymrozki. Wiosenne przymrozki mogą je zniszczyć. Starsze buraki wytrzymują jesienią. Tolerują przymrozki do minus 3-4 stopni Celsjusza.
Przy uprawie na wczesny zbiór stosuj osłony. Agrowłóknina przyspiesza plony. Wybieraj odmiany odporne na niskie temperatury.
Planowanie uprawy i siew
Prawidłowe planowanie uprawy zapewnia dobre plony. Ważne jest zmianowanie i termin siewu.
Zmianowanie i przedplon
Zmianowanie ma duże znaczenie dla zdrowia roślin. Nie wolno uprawiać buraków po sobie. Zachowaj przerwę 4 lat. Unikaj upraw po roślinach korzeniowych. Nie siej buraków po kapustnych. Szpinak, rzepak i ziemniaki są złym przedplonem. Również pora i fasola tyczna nie są dobrym wyborem. Dobrym sąsiedztwem dla buraków są ogórki, pomidory, cebula. Zboża i rośliny motylkowe wieloletnie również dobrze wpływają. Można siać po warzywach dyniowatych.
Terminy i sposób siewu
Buraki sieje się bezpośrednio do gruntu. Siew zaczyna się w połowie kwietnia. Kończy się na początku lipca. Najwcześniejszy siew jest w kwietniu. Można siać w pierwszych dniach maja. Termin siewu zależy od przeznaczenia. Wcześniejszy siew daje botwinkę. Późniejszy siew (maj-lipiec) daje plony na lato i jesień. Zbiory do przechowywania uzyskasz z siewu czerwcowego lub lipcowego.
Nasiona buraków są dość duże. Mają wielkość ziaren pieprzu. Zachowują zdolność kiełkowania 3-4 lata. Siew buraka ćwikłowego ma niebagatelne znaczenie. Zapewnia zdrowy wzrost i duży plon. Zbyt gęsty siew daje niewielkie warzywa. Mogą wyrosnąć głównie przerośnięte liście.
Siew buraka ćwikłowego powinien odbywać się w rzędach. Rzędy oddalone są o 20-50 cm. Głębokość siewu to 2-3 cm. W lekkiej glebie siej na głębokość do 3-4 cm. Nasiona wysiewa się w rzędach. Zachowaj odpowiednie odległości. Zostaw trochę nasion na dosiew. Przyda się w razie strat.
Kiedy siać buraki ćwikłowe?
Buraki ćwikłowe sieje się bezpośrednio do gruntu. Optymalny termin to od połowy kwietnia do lipca. Wybór terminu zależy od tego, czy chcesz zbierać botwinkę, czy korzenie do przechowywania.
Jak głęboko siać nasiona buraka?
Nasiona buraka ćwikłowego sieje się na głębokość 2-3 cm. W glebie lekkiej możesz siać nieco głębiej, do 3-4 cm.
Pielęgnacja buraka ćwikłowego
Prawidłowa pielęgnacja zapewnia zdrowe i obfite zbiory. Obejmuje nawadnianie, nawożenie, odchwaszczanie i przerzedzanie.
Nawadnianie
Buraki potrzebują regularnego nawadniania. Nie znoszą suszy. Po rozwinięciu silnego systemu korzennego. Roślina toleruje umiarkowane susze. Podlewanie powinno odbywać się rano. Woda ma wtedy czas wsiąknąć. Unikaj podlewania liści. Mokre liście sprzyjają chorobom grzybowym.
Nawożenie
Buraki dobrze reagują na nawożenie. Stosuj nawozy mineralne i organiczne. Szczególnie kompost jest polecany. Buraki mają duże zapotrzebowanie na potas i fosfor. Zużywają też dużo azotu. Nawożenie azotem musi być ostrożne. Nadmiar azotu powoduje gromadzenie azotanów. Zalecane dawki to 80-100 kg/ha N, 80-100 kg/ha P2O5. Potas stosuj w ilości 200-250 kg/ha K2O. Do nawożenia buraków stosuje się fosfor i bor. Bor znajdziesz w superfosfacie borowanym. Azot podaj w podziale na dwie części (pogłównie). Przed siewem wzbogać glebę kompostem lub obornikiem. Najlepiej zastosować obornik rok wcześniej. Obornik koński jest polecany. Unikaj obornika od zwierząt karmionych burakami. Nawozy bogate w wapń są korzystne. Ograniczają pobieranie metali ciężkich. Kontroluj zawartość azotu w glebie. Zapobiega to nadmiernej akumulacji azotanów.
Jaka gleba jest najlepsza dla buraków?
Buraki najlepiej rosną w glebie żyznej, próchnicznej i przepuszczalnej. Idealne jest podłoże piaszczysto-gliniaste. Gleba powinna mieć odczyn obojętny lub lekko zasadowy. Optymalne pH to 6,0-7,5.
Czym nawozić buraki ćwikłowe?
Buraki dobrze reagują na nawożenie organiczne (kompost, obornik) i mineralne. Potrzebują potasu, fosforu i boru. Azot stosuj ostrożnie i w umiarkowanych ilościach, najlepiej pogłównie.
Kiedy i jak podlewać buraki?
Buraki wymagają regularnego nawadniania, zwłaszcza w okresach suszy. Podlewaj rośliny rano. Unikaj moczenia liści, aby zapobiec chorobom grzybowym.
Odchwaszczanie i spulchnianie
Podczas uprawy konieczne jest odchwaszczanie. Usuwaj chwasty systematycznie. Spulchniaj glebę wokół roślin. Odchwaszczanie można przeprowadzić ręcznie. Na dużych plantacjach stosuje się metody chemiczne. Ściółkowanie pomaga ograniczyć wzrost chwastów.
Przerzedzanie
Siewki buraka wymagają przerzedzenia. Zrób to, gdy mają 2-4 liście. Przerzedzanie polega na wyrwaniu nadmiarowych roślin. Zostaw silniejsze siewki. Przy przerywce odległość między roślinami wynosi do 10 cm. Zapewnij burakom odpowiednio dużo miejsca do wzrostu.
Uprawa współrzędna
Uprawa współrzędna buraków ćwikłowych jest korzystna. Pomaga uzyskać zdrowe i urodzajne plony. Buraki ćwikłowe warto sadzić w towarzystwie. Dobre sąsiedztwo to cebula i rzodkiewka. Marchew również pasuje. Kwiaty nagietków i aksamitków są polecane. Sadź obok zioła takie jak kminek, kolendra, majeranek. Mięta, fasola karłowa i groch to też dobry wybór. Roszponka, ogórek, kapusty i kalarepa sprzyjają burakom. Sałaty, pasternak, truskawki i seler również dobrze rosną obok buraków. Unikaj sadzenia buraków obok roślin. Nie powinny to być warzywa wymagające dużej ilości wody. Rośliny rzucające cień też są złym sąsiedztwem. Złe sąsiedztwo to fasola tyczna, ziemniaki i czosnek. Szpinak, pomidor i kukurydza cukrowa też nie są wskazane.
Choroby i szkodniki buraka ćwikłowego
Buraki mogą być atakowane przez choroby i szkodniki. Choroby mogą mieć przyczyny grzybowe, wirusowe, bakteryjne lub fizjologiczne. Najczęstsze choroby to mączniak prawdziwy i zgnilizna twardzikowa. Występuje też brunatna plamistość liści. Parch zwykły buraka i chwościk buraka są również problemem.
Główni szkodnicy to mątwik burakowy i pchełka burakowa. Uciążliwa bywa mszyca burakowa i śmietka ćwiklanka. Chrabąszcz majowy może uszkadzać korzenie. Zwalczaj szkodniki i choroby. Stosuj metody naturalne i chemiczne. Sadzenie roślin odstraszających pomaga. Zioła i kwiaty mogą chronić buraki. Stosuj preparaty zwiększające odporność roślin.
Jakie są najczęstsze choroby i szkodniki buraka?
Najczęstsze choroby to mączniak prawdziwy, zgnilizna twardzikowa, brunatna plamistość liści i chwościk buraka. Szkodniki to mątwik burakowy, pchełka burakowa, mszyca burakowa i śmietka ćwiklanka.
Jakie rośliny sadzić obok buraków?
Buraki dobrze rosną w towarzystwie cebuli, marchwi, rzodkiewki, sałaty, fasoli karłowej, grochu oraz ziół (kminek, kolendra, majeranek, mięta). Nagietki i aksamitki również są dobrym sąsiedztwem.
Odmiany buraka ćwikłowego
Odmiany buraka ćwikłowego są zróżnicowane. Różnią się kształtem korzenia. Mają różną długość okresu wegetacyjnego (90-130 dni). Odmiany mają różne przeznaczenie. Mogą różnić się barwą skórki i miąższu. Odmiany mają różną zawartość cukrów. Różnią się odpornością na choroby i metale ciężkie. Odmiany buraków ćwikłowych mają różną przydatność do spożycia. Niektóre lepiej nadają się do przechowywania.
Popularne odmiany to Czerwona Kula. Jest bardzo plenna, słodka i soczysta. Ma delikatny smak. Burak ćwikłowy Opolski jest odporny na pękanie. Dobrze przechowuje się zimą. Detroit to wczesna odmiana. Daje wysoki plon w krótkim czasie. Burak ćwikłowy Boldor ma jasnożółty kolor. Jest plenny i odporny na choroby. Chioggia ma biało-czerwony miąższ. Charakteryzuje się łagodnym, soczystym i słodkim smakiem. Burak Forono daje bardzo obfite plony. Nadaje się do przechowywania na zimę. Warto znać odmiany takie jak Okrągły Ciemnoczerwony czy Monorubra. Monorubra ma okres wegetacji 130 dni. Śnieżna Kula to odmiana o białym korzeniu. Wybór odmian zależy od Twoich potrzeb.
Zbiór i przechowywanie buraka ćwikłowego
Zbiór buraków ćwikłowych odbywa się ręcznie. Termin zbioru zależy od terminu siewu. Zbiór pęczkowy można przeprowadzić w czerwcu-lipcu. Następuje po około 2 miesiącach od siewu. Buraki do spożycia latem i jesienią zbiera się w lipcu-sierpniu. Buraki przeznaczone do dłuższego przechowywania zbieraj później. Optymalny czas to koniec września lub początek października. Zbiór na poplon planuj na ten okres. Pełna dojrzałość korzeni następuje po 90-120 dniach od siewu. Plon z 1 ha wynosi zwykle 40-80 ton.
Buraki można przechowywać przez zimę. Wymagają odpowiednich warunków. Temperatura przechowywania to 1-2°C. Wilgotność powinna wynosić 95-98%. Przechowuj buraki w skrzynkach. Skrzynki wypełnij wilgotnym piaskiem, torfem lub trocinami.
Właściwości i zastosowanie buraka ćwikłowego
Burak ćwikłowy to nie tylko smaczne warzywo. Ma też liczne właściwości prozdrowotne. Działa odkwaszająco na organizm. Poprawia funkcjonowanie układu krążenia. Obniża ciśnienie krwi. Pektyny w burakach regulują krzepnięcie krwi. Obniżają poziom cholesterolu. Przeciwdziałają miażdżycy. Betacyjany mają działanie antynowotworowe. Buraki zawierają dużo witamin i minerałów. Młode liście (botwina) są szczególnie cenne. Zawierają więcej białka i składników mineralnych niż korzenie.
Buraki znajdują szerokie zastosowanie w kuchni. Czerwony korzeń jest używany do barszczu. Świetnie nadaje się na sałatki i surówki. Można robić z niego soki. Liście buraka są jadalne. Używa się ich do sałatek i zup (botwina). Własnoręczna uprawa buraków jest coraz popularniejsza. Wpisuje się w trend zdrowej diety. Coraz więcej osób uprawia warzywa na balkonach i tarasach. Buraki ćwikłowe nadają się do uprawy w donicach. Wybierz donice o pojemności 15-20 L.
Czym różni się burak ćwikłowy od buraka liściowego?
Burak ćwikłowy uprawiany jest głównie dla korzenia. Burak liściowy (boćwina) uprawiany jest dla jadalnych liści i ogonków. Burak liściowy jest bardziej odporny na chłody. Ma krótszy okres wegetacji (około 2 miesięcy). Jest mniej wymagający co do gleby.
Czy buraki można uprawiać w donicach?
Tak, buraki ćwikłowe można uprawiać w donicach i pojemnikach. Potrzebują donic o odpowiedniej wielkości, najlepiej 15-20 litrów. Zapewnij im słoneczne stanowisko i żyzną glebę.
Jakie są prozdrowotne właściwości buraków?
Buraki ćwikłowe wpływają korzystnie na zdrowie. Poprawiają funkcjonowanie układu krążenia. Obniżają ciśnienie krwi. Mają działanie odkwaszające. Zawierają związki o działaniu antynowotworowym.
Zobacz także:
Dodaj komentarz