Zbiór rzepaku to kluczowy moment w uprawie tej rośliny. Właściwy termin i odpowiednie przygotowanie maszyny pozwalają znacząco ograniczyć straty i zapewnić wysoką jakość plonu. Dowiedz się, kiedy najlepiej kosić rzepak i jak zoptymalizować ten proces.
Znaczenie właściwego terminu zbioru rzepaku
Nadchodzi czas zbioru rzepaku w Polsce. Rzepak jest bardzo wrażliwy na termin zbioru. Niewskazane jest jego przyspieszanie. Jakość i wysokość plonu zależą od wielu czynników. Te czynniki to pogoda, odmiana i stan plantacji. Rzepak dojrzewa nierównomiernie. Przedwczesny zbiór narazi na duże straty. Niedojrzałe nasiona zawierają mniej oleju. Mają też więcej chlorofilu. Niejednolite dojrzenie łanu zwiększa podatność na samozagrzanie. Rośnie też ryzyko pleśnienia. Dzienny przyrost plonu nasion wynosi od 30 do 50 kg na hektar. Zbiór zbyt wcześnie skutkuje niższym plonem. Prowadzi też do niższego dochodu. Zbyt długie opóźnienie zbioru powoduje straty plonu. Łuszczyny mogą pękać. Straty związane z pękaniem łuszczyn sięgają średnio 5-10%. Przy niekorzystnych warunkach pogodowych mogą być większe. Opóźniony zbiór prowadzi do strat nasion. Ryzyko utraty plonu rośnie. Optymalny termin zbioru zapewnia najlepsze wyniki.
Kiedy zbierać rzepak?
Optymalny termin zbioru rzepaku zależy od wielu czynników. Decydują dojrzałość nasion i łuszczyn. Ważna jest wilgotność nasion. Pogoda i metoda zbioru też mają znaczenie. Zbiór zwykle przypada na początek lipca. Nasiona powinny osiągnąć odpowiednią wilgotność. Kolor łanu też jest wskaźnikiem dojrzałości.
Jak ocenić dojrzałość rzepaku?
Odpowiednia ocena plantacji wpływa na jakość plonów. Ocenia się stan plantacji rzepaku. Obejmuje to pochylenie łanu i dojrzałość nasion. Optymalna wilgotność nasion do zbioru wynosi 8-10%. Wilgotność nasion w skupie to 13%. Nasiona do długiego przechowywania powinny mieć 5-7% wilgotności. Wilgotność powyżej 9% powoduje potrącenia w cenie. Przy wilgotności poniżej 7% można spodziewać się strat w masie. Rośnie też zanieczyszczenie. Kolor łanu wskazuje na dojrzałość. Seledynowo-żółty kolor oznacza 40-55% wilgotności. Brunatno-czarny kolor łanu to około 16% wilgotności. Wyznaczanie optymalnego terminu zbioru opiera się na dojrzałości dolnych łuszczyn. Test elastyczności łuszczyn pomaga określić dojrzałość. Pełna dojrzałość zbiorcza to faza BBCH 89. Osiągana jest około 120-130 dni od rozpoczęcia wegetacji.
- Regularnie lustruj plantację.
- Obserwuj poziom wilgotności łuszczyn i nasion.
- Wykonaj test elastyczności łuszczyn.
Metody zbioru rzepaku: jedno- czy dwuetapowy?
Zbiór rzepaku można przeprowadzić dwiema metodami. Stosuje się metodę jednoetapową lub dwuetapową. Metoda zbioru dwuetapowego była powszechna w XX wieku. Obecnie coraz częściej stosuje się zbiór jednoetapowy. Metoda dwuetapowa jest rzadziej stosowana. Jest rekomendowana przy zróżnicowanym stopniu dojrzałości łanu. Zbiór dwuetapowy wykonuje się przy wilgotności nasion 40-45%. Łan przyjmuje kolor seledynowo-żółty. Zbiór jednoetapowy wykonuje się przy wilgotności nasion 16-20%. Kolor łanu jest wtedy brunatno-czarny. W Polsce najczęściej stosuje się zbiór jednoetapowy. Często odbywa się bez chemicznych przyspieszaczy. Optymalny czas zbioru metodą jednofazową to 4-5 dni. W odmianach Limagrain może trwać nawet 7-9 dni. Straty plonu przy metodzie dwuetapowej wynoszą około 9%. Przy przedłużeniu zbiorów mogą sięgać nawet 40%. Zbiór dwuetapowy opóźnia żniwa o 7-10 dni. Koszenie odbywa się na wysokości 30 cm od podłoża. Straty plonu są większe. Rosną wraz z liczbą zabiegów podczas zbioru.
Czym różni się zbiór jednoetapowy od dwuetapowego?
Zbiór jednoetapowy polega na jednorazowym skoszeniu dojrzałej plantacji. Wykonuje się go kombajnem. Nasiona mają wtedy wilgotność około 16-20%. Zbiór dwuetapowy obejmuje dwa etapy. Najpierw kosi się rzepak w pokosy. Następnie zbiera się wysuszone pokosy. Stosuje się go przy nierównomiernym dojrzewaniu. Wilgotność nasion jest wtedy wyższa (40-55%). Zbiór jednoetapowy jest szybszy. Zbiór dwuetapowy może generować większe straty.
| Metoda zbioru | Wilgotność nasion | Kolor łanu | Czas trwania | Straty |
|---|---|---|---|---|
| Jednoetapowa | 16-20% | Brunatno-czarny | 4-5 dni (7-9 dni w spec. odmianach) | Zależą od ustawień kombajnu i odmiany |
| Dwuetapowa | 40-55% | Seledynowo-żółty | Opóźnienie o 7-10 dni | Około 9% (do 40% przy opóźnieniu) |
Minimalizacja strat podczas zbioru
Zbiór rzepaku nie jest możliwy bez strat. Straty podczas zbiorów wpisane są w uprawę rzepaku. Można jednak starać się je ograniczać. Przyczyny strat obejmują niejednorodne dojrzewanie. Uszkodzenia roślin też powodują straty. Osypywanie się nasion i pękanie łuszczyn to główne problemy. Nierównomierne dojrzewanie i pękanie łuszczyn powoduje osypywanie się ziarna. Straty mogą osiągać nawet 10% potencjalnego plonu. Podczas niekorzystnych warunków atmosferycznych straty mogą być większe. Odpowiednia odmiana pozwala na opóźnienie zbioru bez ryzyka strat. Odporność odmian Limagrain na osypywanie się nasion jest wysoka. Są też odporne na pękanie łuszczyn. Coraz więcej odmian hybrydowych jest mniej podatnych na osypywanie się łuszczyn. Wybór odmian rzepaku wpływa na podatność na wyleganie. Ważna jest też dojrzałość i wytrzymałość łuszczyn. Wyleganie rzepaku może być spowodowane silnym wiatrem. Przyczyną bywa też deszcz lub nieodpowiednie nawożenie. Wyległy rzepak jest trudniejszy do zbioru. Może prowadzić do strat. Wybór odmian odpornych na wyleganie zmniejsza ryzyko strat. Kiła kapusty to groźna choroba. Praktycznie eliminuje pole z uprawy na kilka lat. Wymaga profilaktyki.
Sklejanie łuszczyn
Zastosowanie preparatów sklejających ogranicza osypywanie się nasion. Sklejacz do rzepaku nanosi się na łuszczyny. Stosuje się go na dwa lub trzy tygodnie przed żniwami. Optymalnie 20-25 dni przed żniwami. Zabieg wykonuje się w fazie BBCH 81-83. Łuszczyny są wtedy jeszcze elastyczne. Sklejanie łuszczyn zapobiega osypywaniu. Ogranicza też pękanie łuszczyn. Może ograniczyć straty związane z pękaniem i osypywaniem się nasion. Preparaty te ograniczają wchłanianie wody. Zapobiegają też wysychaniu nasion. Pozwalają na opóźnienie zbioru. Pomagają wyrównać dojrzałość. Zmniejszają straty. Zastosowanie preparatu może zwiększyć zbiory. Można zyskać nawet 0,5 tony/ha. W przeliczeniu daje to około 500 zł zysku na hektar. Do sklejania używa się dawki 250-300 l/ha cieczy użytkowej.
- Stosuj sklejacze co najmniej 2-3 tygodnie przed zbiorem.
- Wykonaj test elastyczności łuszczyn przed aplikacją.
- Wybieraj odmiany o niskiej podatności na wyleganie.
- Stosuj praktyki agrotechniczne zapobiegające wyleganiu.
- Rozważ stosowanie preparatów sklejających.
Przygotowanie i ustawienie kombajnu do zbioru rzepaku
Rzepak różni się od popularnych zbóż. Zbieramy go kombajnami zbożowymi. Zbiór rzepaku wymaga odpowiedniego przygotowania kombajnu. Poprawne ustawienie kombajnu ma kluczowe znaczenie. Pozwala osiągnąć optymalne wyniki. Niskie koszenie pogarsza wydajność. Obniża też czystość zebranego rzepaku. Podczas koszenia ziarna rzepaku łatwo się osypują. Brak wysunięcia kosy do przodu powoduje straty. Ziarna spadają bezpośrednio na glebę. Zastosowanie stołu do rzepaku ogranicza straty plonu. Nowoczesne kombajny mają heder zintegrowany ze stołem. Ogranicza to straty. Redukcja strat dzięki nowoczesnym hederom wynosi 200-300 kg. Przy zbiorze rzepaku na etapie młocarni wiele ziaren jest już wymłóconych. Nawet 60-70% ziaren jest wymłóconych. Ustawienia klepiska młocarni mają kluczowe znaczenie. Czystość podsiewacza jest bardziej istotna niż przy zbożach. Ustawienie sit i strumienia powietrza wpływa na czyszczenie rzepaku. Odpowiednie ciśnienie powietrza wspomaga oddzielanie ziarna. Prędkość posuwu kombajnu wpływa na równomierne dostarczanie rzepaku. Wysokość stołu tnącego dopasuj do warunków terenowych. Dostosuj ją też do wysokości rzepaku. Regularne monitorowanie ustawień pozwala utrzymać optymalne parametry. Regularne konserwacje wpływają na skuteczność maszyny.
- Dostosuj noże tnące tak, aby były ostre.
- Ustawiaj wysokość stołu tnącego zgodnie z warunkami.
- Kontroluj prędkość posuwu dla równomiernego dostarczania materiału.
- Regularnie monitoruj ustawienia i przeprowadzaj korekty.
- Dostosuj sita do specyfiki rzepaku.
- Utrzymuj odpowiednie ciśnienie powietrza.
- Przeprowadź testy po zmianach ustawień.
- Regularnie czyść podsiewacz.
Jakie ustawienia kombajnu są kluczowe przy zbiorze rzepaku?
Kluczowe jest odpowiednie ustawienie hedera, młocarni i układu czyszczącego. Heder ze stołem ogranicza straty. Ustawienie wysokości koszenia jest ważne. Niskie koszenie zwiększa zanieczyszczenia. Klepisko młocarni musi być odpowiednio ustawione. Sit i strumienia powietrza używa się do czyszczenia ziarna. Prędkość posuwu też ma znaczenie. Wpływa na równomierne podawanie materiału do maszyny.
Przechowywanie zebranego rzepaku
Przechowywanie rzepaku wymaga odpowiednich warunków. Ziarno musi być suche i czyste. Wilgotność nasion do długiego przechowywania to 5-7%. Nasiona o wilgotności powyżej 7% są narażone na spadek jakości. Mogą też tracić zdolność kiełkowania. Nasiona o wilgotności 9% mogą być przechowywane ponad 1.5 roku. Warunki przechowywania muszą być optymalne. Nasiona o wilgotności 10% mogą być przechowywane około roku. Nasiona przechowuje się w suchych magazynach. Magazyny powinny być wentylowane. Wilgotność powietrza w magazynach nie powinna przekraczać 70%.
- Przechowuj ziarno w suchych, wentylowanych magazynach.
- Monitoruj wilgotność i temperaturę przechowywanego rzepaku.
- Upewnij się, że wilgotność nasion jest odpowiednia do planowanego czasu przechowywania.
Czynniki wpływające na uprawę i zbiór rzepaku
Uprawa rzepaku ozimego jest wymagająca. Trwa blisko rok. Od siewu do zimy rzepak rośnie 60-80 dni. W drugim roku wegetacji osiąga dojrzałość. Trwa to około 120-130 dni. Staranność siewu wpływa na równomierność rozwoju. Wpływa też na dojrzewanie nasion. Optymalny termin siewu rzepaku ozimego w Polsce to 15 sierpnia do 5 września. Wcześniejszy siew może prowadzić do przerastania roślin. Zbyt późny siew skutkuje słabym ukorzenieniem. Rośliny mogą wymarzać. Siew nasion rzepaku jarego przeprowadza się na wiosnę. Zwykle jest to kwiecień. Temperatura gleby powinna wynosić 5-8°C. Nasiona sadzimy na głębokości do 2 cm. W sprzyjających warunkach rzepak wschodzi do około 7 dni. Okres kwitnienia rzepaku przypada na połowę kwietnia do połowy maja. Trwa około 3 tygodni. Jest to czas rozwoju chorób. Występuje zgnilizna twardzikowa. Pojawia się czerń krzyżowych. Grozi szara pleśń. Termin kwitnienia jest optymalny do stosowania fungicydów. Areał uprawy rzepaku w Polsce wynosi około 1.1 mln ha. Ceny rzepaku na giełdach spadają. Spadek wynosi blisko 3%. Firmy skupowe stosują potrącenia. Dotyczą wilgotności powyżej 9%. Potrącenia wynoszą 10-25 zł za procent. Przy wilgotności 12% straty finansowe to 30-75 zł/t. Potrącenia dotyczą też zaolejenia poniżej 40%. Bazowa wartość zanieczyszczeń to 2%. Powyżej tej wartości też są potrącenia.
Aby ułatwić zbiory stosuje się zabiegi. Należą do nich desykacja i sklejanie łuszczyn. Desykacja pozwala przyspieszyć zbiór. Wiąże się jednak z ryzykiem strat. Główną substancją do desykacji był dikwat. Obecnie stosuje się glifosat. Nie wolno go już używać w tym celu. Nowy środek z pyraflufen etylowym rozszerzono. Dotyczy upraw rzepaku ozimego i jarego. Obejmuje też słonecznik i gorczycę. Przebieg pogody wiosną wpływa na plony. Susza jest potężna. Łuszczyny nie są jeszcze gotowe do zbioru. Wysokie temperatury mogą przyspieszyć żniwa. Pogoda na plantacjach się zmienia. Prognozy ostrzegają przed gradem.
Co wpływa na opóźnienie dojrzewania rzepaku?
Warunki pogodowe mogą opóźniać dojrzewanie rzepaku. Długotrwałe opady lub chłodna wiosna mają wpływ. Zastosowanie fungicydów w późnych fazach też może opóźniać dojrzewanie. Nierównomierne dojrzewanie wynika z mozaikowatości gleb. Odnawianie plantacji po deszczach też jest przyczyną. Wtórne zachwaszczenie także wpływa na nierównomierność.
Zobacz także:
Dodaj komentarz