Szczupak pospolity (Esox lucius) to legendarny drapieżnik naszych jezior i rzek. Poznaj jego życie, zwyczaje i znaczenie. Ta ryba fascynuje wędkarzy i smakoszy.
Kim jest szczupak pospolity?
Szczupak pospolity to gatunek ryby. Należy do rodziny szczupakowatych (Esocidae). To drapieżnik szeroko rozprzestrzeniony w wodach. Jego łacińska nazwa to Esox lucius. Żyje w wodach słodkich. Spotkasz go także w słonawych wodach Bałtyku. Jego zasięg występowania jest ogromny. Obejmuje trzy kontynenty półkuli północnej. To największy naturalny zasięg ryb wyłącznie słodkowodnych.
Systematyka szczupaka
Szczupak pospolity ma swoje miejsce w świecie przyrody. Oto jego klasyfikacja:
| Domena | eukarionty |
|---|---|
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | promieniopłetwe |
| Rząd | szczupakokształtne |
| Rodzina | szczupakowate |
| Rodzaj | Esox |
| Gatunek | Esox lucius |
Znanych jest kilka synonimów nazwy Esox lucius. Należą do nich Esox boreus i Lucius lucius.
Wygląd i cechy charakterystyczne
Szczupak ma charakterystyczny wygląd. Jego ciało jest spłaszczone. Jest też bardzo opływowe. Pomaga mu to w szybkim pływaniu. Głowa szczupaka jest wydłużona. Szczęki zwężają się ku przodowi. Pysk jest szeroki. Paszcza ma ostre zęby. Szczupak ma od 700 do 900 zębów. Są one skierowane do środka. Dolna szczęka ma kły. Wysokość tułowia jest niewielka. Zwykle nie przekracza 20% długości ciała.
Kolorystyka szczupaka zmienia się z wiekiem. Młode osobniki są jasnozielone. Starsze mają ciemnozielony grzbiet. Boki bywają zielonkawe lub szarooliwkowe. Tułów może być srebrzysty lub złotawy. Mają też jaśniejsze żółte plamy. Brzuch jest biały. Łuski są małe i owalne. Linia boczna jest dobrze rozwinięta. Jest jednak poprzerywana. Płetwy grzbietowa i odbytowa są przesunięte do tyłu. Znajdują się blisko siebie. Pomaga to w nagłych zrywach.
Szczupak osiąga znaczne rozmiary. Średnia długość to 40-70 cm. Masa wynosi 1-4 kg. Duże osobniki przekraczają 1 metr. Mogą ważyć ponad 20 kg. Rekordowa masa szczupaka wynosiła 35 kg. Rekord połowu w Polsce to 128 cm i 24,1 kg.
Środowisko życia i zasięg występowania
Szczupak pospolity preferuje określone środowiska. Żyje w wodach słodkich. Są to zarówno rzeki, jak i jeziora. Spotkasz go także w wodach słonawych. Przybrzeżne wody Bałtyku są przykładem. Szczupak unika szybkich strumieni. Preferuje płytkie i zarośnięte jeziora. Znajdziesz go też na rozlewiskach i brzegach jezior. Potrzebuje kryjówek. Ukrywa się między roślinami wodnymi. Pomaga mu to w polowaniu.
Zasięg występowania szczupaka jest bardzo szeroki. Obejmuje Europę. Wyjątkiem są Półwysep Iberyjski, południowe Włochy i południowa część Bałkanów. Występuje w północnej i środkowej Azji. Spotkasz go również w Ameryce Północnej. Gatunek ten introdukowano w wielu krajach. Przykładem jest Hiszpania.
Dieta i sposoby polowania
Szczupak jest typowym drapieżnikiem. Jego tryb życia jest drapieżny. Czyha w ukryciu między roślinami wodnymi. Aktywnie goni swoje ofiary. Atakuje wszystko, co się porusza. Ekonomia wysiłku nakazuje mu skupić się na obiektach większych. Jego dieta jest zróżnicowana. Składa się głównie z ryb. Preferuje ryby o masie 10-15% własnej masy. Zjada też ptaki wodne. Poluje na drobne zwierzęta lądowe, żaby i gryzonie. Często zjada ryby mało wartościowe. Należą do nich płoć, okoń, karpiowate. Szczupak wykazuje kanibalizm. Może pożerać inne szczupaki. Szczególnie zdarza się to podczas tarła.
Szczupak chwyta więc wszystko, co się porusza, ale ekonomia wysiłku nakazuje mu skupić się na obiektach większych.
Tempo wzrostu szczupaka zależy od pokarmu. Szczupaki mają tendencję do szybszego wzrostu. Dzieje się tak przy obfitym i zróżnicowanym pożywieniu. Na każdy kilogram przyrostu masy ciała, ryba zużywa pokarm. Potrzebuje około 3 kilogramów pożywienia. Niektóre źródła podają 3-4 kg. Inne mówią nawet o 4-6 kg. Starsze osobniki efektywniej wykorzystują pożywienie. Prowadzi to do lepszego stosunku masy ciała do zużytego pokarmu.
Przy dobrych warunkach środowiskowych rośnie bardzo szybko, choć musi zjeść 3-4 kg pożywienia na 1 kg przyrostu masy ciała.
Rozmnażanie i rozwój
Tarło szczupaka odbywa się wczesną wiosną. Zwykle ma miejsce w marcu i kwietniu. Trwa do maja. Ryby wybierają zarośnięte płycizny. Tarło odbywa się też na starorzeczach i zalanych łąkach. Składają ikrę w tych miejscach. Ikra jest drobna. Przytwierdzana jest do roślinności wodnej. Ilość złożonej ikry zależy od wielkości samicy. Może wynosić od kilku tysięcy do 200 tysięcy jaj. Larwy wykluwają się po 12-15 dniach. Niektóre źródła podają, że po miesiącu. Mają wtedy około 7 mm długości. Szczupak szybko osiąga dojrzałość płciową. Dzieje się to w wieku 2-4 lat. Osobniki roczne o długości 30-35 cm mogą już przystępować do tarła.
Szczupak tarło wcześniej niż wiele innych ryb. Pozwala to narybkowi szczupaka. Może on odżywiać się młodym wylęgiem innych gatunków. To daje mu przewagę w rozwoju.
Oto statystyki dotyczące rozrodu:
- Okres tarła: marzec i kwiecień
- Czas wylęgu ikry: 12–15 dni
- Ilość złożonej ikry: od kilku tysięcy do 200 tysięcy (zależnie od wielkości)
- Wiek osiągnięcia dojrzałości płciowej: 2–4 lata
Tempo wzrostu i wiek szczupaka
Szczupak rośnie przez całe życie. Jego wielkość jest jednak ograniczona. Ograniczają ją pewne rozmiary i wiek. Tempo wzrostu zależy od wielu czynników. Kluczowe są dostępność pokarmu i warunki środowiskowe. Wpływ mają też genetyka i gęstość populacji. Długość okresu wegetacyjnego również ma znaczenie. Temperatura otoczenia wpływa na przemianę materii. Ma to wpływ na tempo wzrostu ryb. Jakość wody i dostępność schronień są kluczowe. Mają znaczenie dla zdrowia i wzrostu szczupaków.
Wzrost w warunkach naturalnych
W naturalnym środowisku ryba rośnie co roku. Przyrost roczny wynosi około 10 cm. Przybiera kilkaset gramów masy. U większych sztuk przyrost masy może przekroczyć 1 kg. Wzrost w rzekach jest zwykle wolniejszy. W dużych jeziorach (>100 ha) szczupak rośnie szybciej. Osiąga około 40 cm i 1 kg w ciągu roku. W mniejszych jeziorach (<100 ha) masa może być większa. Może wynosić 1,2-1,4 kg przy podobnej długości.
W pierwszych latach życia wzrost jest intensywny. W pierwszym roku życia szczupaki osiągają 20-30 cm. Mogą ważyć 150-400 gramów. W drugim roku ich długość wzrasta. Osiąga około 40-50 cm. Trzeci rok życia to czas dalszego wzrostu. Szczupaki mogą osiągać długość 60-70 cm.
Wzrost w warunkach hodowlanych (stawy)
Tempo wzrostu szczupaka w stawach jest szybsze. Jest szybsze niż w naturalnych zbiornikach. Wynika to z kontrolowanych warunków hodowlanych. Przy obfitym pokarmie szczupak rośnie bardzo szybko. Osiąga w pierwszym roku 200-400 g. Narybek w chowie 2-letnim uzyskuje masę 0,6-0,8 kg. W sprzyjających warunkach może osiągnąć nawet 1,5 kg. Jeśli ma wystarczającą ilość pokarmu, wzrost jest imponujący. Z 200-400 g narybku w drugim roku może osiągnąć nawet 3 kg.
W rozlewisku o powierzchni około 1 ha wpuszczono szczupaki. Około 6-7 lat temu wpuszczono 25 sztuk. Ważyły wtedy 0,5-1 kg. Dziś w rozlewisku osiągają masę od 0,8 do 1,7 kg. Prawdopodobnie mają 3-4 lata. W rozlewisku jest dużo japońskiego karasia i lina. To obfity pokarm.
Wiek szczupaka
Ryby rosną przez całe życie. Ich wzrost zwalnia z wiekiem. Przyrosty na łuskach są proporcjonalne do przyrostów długości. Jeśli ryba przestaje rosnąć, nie widać kolejnych przyrostów. Najstarszy opisany szczupak miał 34 lata. Miał 128 cm długości. Został złowiony na Syberii. Najstarszy zbadany szczupak miał 25 lat. Złowiono go w Lough Conn. Ważył 40 lbs. Większość badanych szczupaków nie przekraczała wieku 19 lat. W UK szczupaki o masie 30-35 lbs mają 12-18 lat. W Irlandii osiągają tę masę w wieku 8-12 lat.
Przyrosty na łuskach są wprost proporcjonalne do przyrostów długości ryby.
Szczupaki rosną tylko do osiągnięcia pewnych rozmiarów, a potem stop.
Ile kilogramów pokarmu potrzebuje szczupak na kilogram przyrostu masy?
Szczupak musi zjeść 3-4 kg pożywienia, aby przyrosnąć o 1 kg masy ciała. Niektóre źródła podają, że potrzeba od 4 do 6 kg pokarmu.
Czy podane wartości przyrostu dotyczą okresu rocznego?
Przyrosty w naturalnym środowisku są podawane na skalę roku kalendarzowego. Dane z hodowli mogą dotyczyć cyklu produkcyjnego, np. 2 lata chowu.
Jak interpretować dane o przyrostach bez określenia czasu?
Dane bez podanego okresu mogą być mylące. Należy szukać źródeł naukowych lub badań ichtiologicznych. Precyzyjne dane wymagają określenia czasu i warunków środowiskowych.
Znaczenie gospodarcze i wędkarstwo
Mięso szczupaka jest wysoko cenione. Ma jednak dużo ości. Trudno je porcjować bez ości. Szczupak jest bardzo popularny wśród wędkarzy sportowych. Łowiony jest głównie metodą spinningową. Stosuje się przynęty naturalne i sztuczne. Gumy imitujące ryby, woblery są skuteczne. Możliwy jest też połów na trolling. Wędkarstwo szczupakowe rozwija się dynamicznie.
Mięso szczupaka jest wysoko cenione.
W przeszłości szczupak miał większe znaczenie w rybołówstwie komercyjnym. W latach 50. połowy w Polsce wynosiły około 700 ton. Obecnie spadły do około 200 ton. Spadek połowów nastąpił mimo zarybień. Przyczyną jest degradacja przybrzeżnej strefy jezior. Wpływają na to też inne czynniki. Zmniejszanie się populacji szczupaka w Polsce to obserwowany trend.
W wędkarstwie sportowym obowiązują normy medalowe. Złoty medal przyznaje się za rybę o masie 12 kg. Srebrny za 10 kg. Brązowy za 8 kg.
Wartość odżywcza mięsa szczupaka
Mięso szczupaka jest nie tylko smaczne, ale i zdrowe. Jest niskokaloryczne. 100 gramów mięsa dostarcza 82 kcal. Jest bogate w białko. Zawiera 18,4 g białka na 100 g. Ma niską zawartość tłuszczu. Zawiera tylko 0,8 g tłuszczu na 100 g. Mięso dostarcza cenne kwasy tłuszczowe. Są to kwasy nienasycone. W tym omega-3 (0,29 g na 100 g). Szczupak jest źródłem witamin. Dostarcza witaminy C, B1, B2, B3, B6, B12. Znajdziesz w nim też witaminy A, D i E. Mięso szczupaka zawiera makroelementy. Należą do nich fosfor (215 mg), potas (304 mg), magnez (27 mg), wapń (20 mg) i sód (63 mg). Jest też źródłem mikroelementów. Znajduje się w nim żelazo (0,6 mg), cynk (0,66 mg), jod (0,008 mg), miedź (0,06 mg) i mangan (0,04 mg).
Wartość odżywcza szczupaka (100 g) – 82 kcal.
Oto szczegółowy profil odżywczy:
| Składnik | Ilość (na 100g) |
|---|---|
| Energia | 82 kcal |
| Białko | 18,4 g |
| Tłuszcze | 0,8 g |
| Kwasy tłuszczowe nasycone | 0,09 g |
| Kwasy tłuszczowe jednonienasycone | 0,18 g |
| Kwasy tłuszczowe wielonienasycone | 0,37 g |
| Omega-3 | 0,29 g |
| Omega-6 (Linolowy) | 0,03 g |
| Witamina C | 1,3 mg |
| Tiamina (B1) | 0,85 mg |
| Ryboflawina (B2) | 0,07 mg |
| Niacyna (B3) | 3 mg |
| Witamina B6 | 0,15 mg |
| Foliany | 0,009 mg |
| Kobalamina (B12) | 0,024 mg |
| Witamina A | 0,014 mg |
| Witamina D | 0,0009 mg |
| Witamina E | 0,79 mg |
| Fosfor | 215 mg |
| Wapń | 20 mg |
| Magnez | 27 mg |
| Potas | 304 mg |
| Sód | 63 mg |
| Jod | 0,008 mg |
| Żelazo | 0,6 mg |
| Miedź | 0,06 mg |
| Cynk | 0,66 mg |
| Mangan | 0,04 mg |
Ochrona szczupaka w Polsce
Liczebność populacji szczupaka w Polsce zmniejszyła się. Wiele czynników wpłynęło na ten spadek. Należą do nich nieracjonalna gospodarka rybacka. Kłusownictwo stanowi poważny problem. Duża presja wędkarska również ma znaczenie. Niski stan wód w rzekach szkodzi rybom. Brak rozlewisk ogranicza miejsca tarła. Degradacja siedlisk przybrzeżnych jest kolejną przyczyną.
Wprowadzono przepisy chroniące szczupaka. Obowiązuje wymiar ochronny. Zgodnie z RAPR wynosi on 50 cm. Niektóre źródła podają 45 cm. Obowiązuje okres ochronny. W rzekach i zbiornikach zaporowych trwa od 1 stycznia do 30 kwietnia. W pozostałych wodach od 1 marca do 30 kwietnia. Wprowadzono też limit dzienny połowu. Można zabrać 2 sztuki na dobę. Przestrzeganie zasad zrównoważonego rybołówstwa jest kluczowe. Promowanie etycznego podejścia do wędkarstwa jest ważne. Zasada catch and release (łowić i wypuścić) to etyczna metoda ochrony.
Większość użytkowników forów wędkarskich podkreśla konieczność weryfikacji informacji. Dane o dużych przyrostach z internetu mogą być przesadzone. Eksperci podkreślają, że przyrosty zależą od wielu czynników. Należą do nich warunki środowiskowe i temperatura. Konieczne jest krytyczne podejście do źródeł.
- Przestrzegaj zasad zrównoważonego rybołówstwa.
- Propaguj etyczne podejście do wędkarstwa.
- Stosuj minimalne wymiary ochronne.
- W miarę możliwości stosuj zasadę „złów i wypuść”.
Hodowla szczupaka i warunki stawowe
Szczupak jest hodowany w stawach. Tempo wzrostu w warunkach stawowych jest szybsze. Jest znacznie szybsze niż w naturalnych zbiornikach. Wynika to z kontrolowanych warunków hodowlanych. Aby stworzyć odpowiednie warunki, zapewnij właściwe środowisko. Temperatura wody powinna być umiarkowana. Nie może być zbyt zimna ani gorąca. Woda musi być czysta i dobrze natleniona. Osiągniesz to poprzez regularne oczyszczanie i filtrację. Ważna jest odpowiednia ilość kryjówek. Szczupaki muszą mieć gdzie się ukrywać. Zróżnicowany pokarm jest niezbędny. Może być naturalny lub sztuczny. Monitoruj parametry wody. pH i twardość muszą być na odpowiednim poziomie.
W pierwszym roku życia, przy intensywnym karmieniu, szczupak przybiera na wadze. Może to być 200-400 gramów. Na każdy kilogram przyrostu masy ciała ryba zużywa około 3 kilogramów pokarmu. Starsze osobniki efektywniej wykorzystują pożywienie. Tempo wzrostu w stawie jest znacznie szybsze dzięki kontroli. Wzrost popularności hodowli szczupaków w stawach jest obserwowany.
- Regularnie oczyszczaj i filtruj wodę w stawie.
- Monitoruj parametry wody, takie jak pH i natlenienie.
- Zapewnij szczupakom odpowiednią ilość kryjówek.
- Stosuj obfite i zróżnicowane karmienie.
- Utrzymuj kontrolowane warunki środowiskowe w hodowli.
Szczupak w akwarium – wyzwanie dla pasjonatów
Czy szczupak może rosnąć w akwarium? Tak, jest to możliwe. Wymaga to jednak dużej przestrzeni. Potrzebne są też specjalne warunki. Utrzymanie szczupaka w akwarium to wyzwanie. Wynika to z jego aktywności. Jest to też drapieżnik i bywa agresywny. Akwarium musi być odpowiednio duże. Musi naśladować naturalne środowisko. Zapewnij odpowiednią filtrację i natlenienie. Pamiętaj o diecie drapieżnika. Hodowla szczupaka w akwarium jest popularna. Jest to opcja dla zaawansowanych akwarystów.
- Utrzymaj odpowiednie warunki w akwarium dla szczupaka.
- Zapewnij dużą przestrzeń i odpowiednie schronienia.
- Pamiętaj o specyficznej diecie drapieżnika.
Zobacz także:
Dodaj komentarz