Szczaw to roślina znana od wieków. Ceniono go za lecznicze właściwości. Dziś jest popularnym składnikiem polskiej kuchni. Warto poznać jego zastosowanie i zasady uprawy.
Czym jest szczaw i gdzie rośnie?
Szczaw to roślina wieloletnia. Należy do rodziny rdestowatych. W Polsce rośnie około 20 gatunków szczawiów. Widujemy je na polach i pastwiskach. Rosną także w rowach i na ugorach. Spotkasz je również na rumowiskach.
Szczaw zwyczajny (Rumex acetosa) jest szeroko rozpowszechniony. Rośnie dziko w wielu częściach świata. Preferuje wilgotne łąki. Znajdziesz go nad brzegami strumieni. Rośnie także w wilgotnych lasach. Szczaw polny (Rumex acetosella) lubi suche środowiska. Można go znaleźć na słabych glebach piaszczystych. Szczaw koński rośnie dziko nad brzegami rzek. Występuje też w lasach i ogrodach. Roślina jest łatwa w uprawie. Warto mieć mały zagonek w ogrodzie.
Ile gatunków szczawiu rośnie w Polsce?
W Polsce występuje około 20 gatunków szczawiu. Mają one różne preferencje siedliskowe.
Jak wygląda szczaw?
Roślina charakteryzuje się kwaśnym smakiem liści. Ma podłużne liście. Dzika odmiana ma mocniejszy posmak. Uprawiana odmiana jest delikatniejsza. Roślina ma drobne czerwone kwiatki. Kwiatostany szczawiu polnego to rozgałęzione wiechy. Osiągają do kilkudziesięciu centymetrów. Pędy szczawiu polnego osiągają do 40 cm. Pędy szczawiu zwyczajnego mogą mieć do 1 m. Szczaw koński to wysoka roślina. Osiąga do półtora metra. Ma szerokie łodygi do 3 cm grubości. Liście podstawowe są sercowate lub jajowate. Starsze liście są grube i włochate. Szczaw jest dwupienny. Kwiaty męskie i żeńskie rozwijają się na różnych osobnikach.
Kiedy i jak zbierać szczaw?
Szczaw to warzywo sezonowe. Pojawia się mniej więcej w maju. Najlepszy czas zbioru to wczesna wiosna. Zbiera się wtedy pierwsze liście. Są one młode i soczyste. Wiosną możemy w pełni cieszyć się smakiem. Później szczaw wypuszcza pędy kwiatostanowe. Liście stają się wtedy twarde i łykowate. Zbieranie można powtórzyć w czerwcu. Należy zbierać tylko młode listki. Unikaj zbierania szczawiu z miejsc zanieczyszczonych. Nie zrywaj go przy ruchliwych drogach. Wybieraj sielskie łąki lub własny ogród. Liście najlepiej zbierać rano. Dobry czas to też godzina po podlaniu.
Liście szczawiu można zbierać stopniowo. Można też odciąć cały krzew. Zbieraj liście, gdy mają ponad 10 cm. Na krzaku powinno być co najmniej 5 liści. Po kwitnieniu nie można liczyć na dobre zbiory. Warto zerwać więcej liści. Przerób je na zimę. Przechowywanie w lodówce pomaga zachować świeżość. Umyj liście dokładnie po zbiorze. Szczaw najlepiej smakuje świeży.
Kiedy jest najlepszy czas na zbieranie szczawiu?
Najlepszy czas na zbieranie szczawiu to wczesna wiosna. Wtedy liście są młode i delikatne. Sezon trwa zazwyczaj w maju.
Właściwości zdrowotne szczawiu
Szczaw jest odżywczą potęgą. Zawiera mnóstwo witamin i minerałów. Jest dobrym źródłem żelaza i witaminy C. 100 g szczawiu zawiera 22 kcal. Zawiera witaminy A, C i K. Ma witaminy z grupy B. Jest bogaty w żelazo i wapń. Dostarcza też magnez, potas i mangan. Znajdziemy w nim miedź, selen i cynk. Wartości odżywcze są imponujące.
Szczaw wspiera produkcję czerwonych krwinek. Może zapobiegać anemii. Witamina C wspiera odporność organizmu. Pomaga przy obrzękach. Spowalnia procesy starzenia. Działa też przeciwbólowo. Witamina A poprawia wzrok. Hamuje zwyrodnienie plamki żółtej. Beta-karoten poprawia kondycję oczu. Witaminy z grupy B wspierają układ nerwowy. Błonnik reguluje trawienie. Wpływa korzystnie na łaknienie. Chroni serce i wątrobę. Szczaw działa moczopędnie i krwiotwórczo. Pobudza apetyt u niejadków. Może pomóc w regulacji cholesterolu. Może obniżyć ciśnienie krwi. Wspiera zdrowie oczu i włosów. Może łagodzić opryszczkę. Wspiera zdrowie kości. Pomaga leczyć skórę. Wspomaga detoksykację organizmu. Może pomóc w zapobieganiu nowotworom.
Szczaw był stosowany w medycynie ludowej. Używano go na niestrawność. Pomagał w schorzeniach żołądkowo-jelitowych. Był remedium na szkorbut. Stosowano go przy biegunce i zastojach żółciowych. Pomagał przy anemii u kobiet. Herbatka z liści pomaga w chorobach nerek. Przemywanie skóry łagodzi podrażnienia. Pomaga przy wysypkach i obrzękach. Stosowano go na stłuczenia. Ma działanie przeciwzapalne i antybakteryjne.
| Składnik | Wartość w 100 g |
|---|---|
| Wartość energetyczna | 22 kcal |
| Białko | 2,00 g |
| Węglowodany | 3,20 g |
| Błonnik | 2,90 g |
| Witamina C | 48,0 mg |
| Żelazo | 2,40 mg |
| Wapń | 44,0 mg |
Zastosowanie szczawiu w kuchni
Liście szczawiu są chętnie wykorzystywane. Dodaje się je do sałatek. Pasują do potraw mięsnych. Można dodawać je do zup. Świetnie sprawdzają się w omletach. Używa się ich do farszów. Są dobrym dodatkiem do kanapek. Szczaw dodaje wyjątkowego aromatu wielu potrawom. Zaleca się krótkie gotowanie szczawiu. Można dodać go na końcu gotowania. Pomaga to zachować wartości odżywcze.
Najbardziej znana jest zupa szczawiowa. Podaje się ją z jajkiem. Dodaje się też ziemniaki lub pieczywo. Szczaw podsmaża się na maśle. Przeciera się go przez sito. Gotuje się z bulionem. Na koniec zabiela się śmietaną. Inne popularne dania to sos szczawiowy. Można zrobić omlet ze szczawiem. Ciekawym pomysłem jest leczo ze szczawiu. Warto spróbować sałatki ze szczawiem.
Według powszechnej wiedzy, zupa szczawiowa jest najczęstszym daniem. Liście szczawiów używanych jako warzywa są bogate w białko. Zawierają dużo żelaza. Mają witaminy A, B i C. Warto włączyć szczaw do codziennej diety.
Na tej stronie powszechnie wiadomo, że szczaw ma jadalne kwaśne liście, z których najczęściej gotuje się zupę szczawiową.
Liście szczawiów używanych jako warzywa zawierają dużo białka, żelaza i witamin A, B i C.
Przeciwwskazania i ostrożność przy spożyciu szczawiu
Szczaw zawiera kwas szczawiowy. W większych ilościach może być szkodliwy. Nadmiar szczawiu może prowadzić do kamicy nerkowej. Szczawiany mogą odkładać się w drogach moczowych. Może to prowadzić do tworzenia się kamieni. Szczaw w dużych ilościach może wypłukiwać wapń. Może wiązać wapń i magnez. Może to prowadzić do dny moczanowej. Może powodować zaburzenia mięśniowe. Kwas szczawiowy zawarty w szczawiu może powodować odwapnienie organizmu. Zbyt duża ilość może podrażnić żołądek. Może powodować problemy nerwowe.
Osoby z kamieniami nerkowymi powinny ograniczyć spożycie. Ostrożność powinny zachować osoby z artretyzmem. Konsultacja z lekarzem jest zalecana. Dotyczy to kobiet w ciąży i karmiących. Ostrożność dotyczy też osób z problemami nerkowymi. Dotyczy również dzieci.
Największym źródłem szczawianów w diecie są inne produkty. Kawa i herbata dostarczają ich najwięcej. Stanowią 85% u kobiet. To 80% u mężczyzn. Tylko 15-20% pochodzi z innych produktów. Kwas szczawiowy jest też w rabarbarze. Znajduje się w łodygach buraczków. Jest obecny w szpinaku.
Czy szczaw może szkodzić?
Tak, nadmierne spożycie szczawiu może być szkodliwe. Zawiera kwas szczawiowy. Może on przyczynić się do powstawania kamieni nerkowych. Może też prowadzić do odwapnienia organizmu.
Jak zneutralizować kwas szczawiowy w szczawiu?
Neutralizacja kwasu szczawiowego jest możliwa. Można dodać mleko do potrawy. Skuteczne jest dodanie śmietany. Pomaga również dodanie jajka. Gotowanie szczawiu w wodzie też zmniejsza szczawiany. Spożywanie szczawiu można łagodzić. Dodawaj składniki zawierające wapń. Witamina D również pomaga. Połączenie szczawiu z nabiałem jest korzystne. Zupa szczawiowa z jajkiem lub śmietaną neutralizuje kwas.
- Dodawaj mleko do potraw ze szczawiem.
- Używaj śmietany w zupach i sosach.
- Dodaj jajko na twardo do zupy szczawiowej.
- Gotuj szczaw w wodzie, aby zredukować szczawiany.
Uprawa szczawiu w ogrodzie
Szczaw polny jest rośliną wieloletnią. Jest łatwy w uprawie. Roślina jest łatwa do uprawy. Preferuje glebę wilgotną i przepuszczalną. Gleba powinna być bogata w składniki odżywcze. Lubi glebę kwaśną. Odpowiednia jest też gleba lekko kwaśna. Lubi stanowiska słoneczne. Lekkie zacienienie jest również dobre. Regularne podlewanie jest ważne. Zapewnia odpowiedni wzrost. Odchwaszczanie jest konieczne. Zapewnia to dobry rozwój rośliny.
Szczaw rozmnaża się z nasion. Można też rozdzielać kępy. Sadzenie z nasion jest popularną metodą. Czas wzrostu zależy od odmiany. Wcześnie dojrzały rośnie 36-40 dni. Średnio wcześnie potrzebuje 40-45 dni. Późno dojrzały rośnie 48-52 dni. Po posadzeniu w maju można zbierać plony. Zbiory są w czerwcu i sierpniu. Regularne zbieranie zapobiega kwitnieniu. Usuń liście, gdy są młode. Stosuj odmiany odporne na strzałki kwiatostanowe.
Jakie warunki lubi szczaw?
Szczaw lubi wilgotną i przepuszczalną glebę. Preferuje glebę kwaśną lub lekko kwaśną. Dobrze rośnie na stanowiskach słonecznych lub lekko zacienionych.
Przechowywanie szczawiu na zimę
Warto zerwać więcej liści. Można je przerobić na zimę. Szczaw w formie przetworów można zawekować. Można go też zamrozić. Szczaw można przechowywać przez tydzień w lodówce. Zamrażanie jest dobrą metodą. Suszenie to kolejna opcja. Można go również solić.
Szczaw w słoiku można przygotować. Należy go umyć i posiekać. Następnie się go dusi. Można go pasteryzować. Można też gotować z solą. Przed suszeniem pokrój szczaw. Można go ciąć na paski lub kwadraty. Unikaj suszenia na słońcu. Zachowasz wtedy kolor. Przed soleniem blanszuj liście.
- Przygotuj szczaw w słoikach na zimę.
- Przygotuj mrożony szczaw do przechowywania.
- Wysusz liście szczawiu na powietrzu lub w suszarce.
- Zasól szczaw w słoikach z solą.
Zobacz także:
Dodaj komentarz