Mady to specyficzne gleby powstające w dolinach rzek. Charakteryzuje je warstwowa budowa. Odgrywają ważną rolę w polskim rolnictwie i ekosystemach. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze wybrało mady jako gleby roku 2022.
Czym są mady i jak powstają?
Mady to gleby napływowe. Powstają przez nagromadzenie materiału niesionego przez wody. Materiał ten akumuluje się w wyniku wytracania energii wody. Zasadniczą cechą mad jest ich warstwowy profil. Zawiera naprzemianległe warstwy o różnym składzie granulometrycznym. Warstwowanie profili jest wyraźne. Powoduje je nanoszenie kolejnych warstw aluwiów. Akumulacja warstw może być przerwana. Przerwanie następuje przez zerwanie i przeniesienie aluwiów. Warstwy próchniczne powstają z zalanych mułem darni. Warstwowane gleby aluwialne zawierają pogrzebane poziomy próchniczne. Mady rzeczne to gleby położone we współczesnej dolinie rzeki. Są związane z działalnością wód płynących. Mady powstały z aluwiów rzecznych ziemistych i szkieletowych. Żwir i kamienie w madach są wyraźnie obtoczone. Szkieletowość mad zależy od charakteru rzeki. Najbardziej szkieletowe są mady górskie. Proces glebotwórczy jest zjawiskiem naturalnym. Obejmuje skały i minerały poddane działaniu atmosfery, hydrosfery i biosfery. Powstawanie mad jest związane z prędkością przepływu rzeki. Zależy też od wielkości transportowanego materiału. Tereny zalewowe i terasy zalewowe to miejsca akumulacji mad rzecznych.
Gdzie w Polsce znajdziemy mady?
Mady występują w Polsce w dolinach dużych rzek. Znajdziemy je w dolinach Wisły, Odry i Warty. Występują też w dolinach Noteci, Bugu, Wieprza i Sanu. Największy obszar mad w Polsce to Żuławy Wiślane. Tam są szczególnie żyzne. Mady rzeczne pokrywają około 5% powierzchni Polski. Fluwisole zajmują mniej niż ¼ powierzchni kraju. Mają jednak duże znaczenie dla różnorodności pokrywy glebowej. Na 92% powierzchni Polski profil glebowy jest dobrze wykształcony. Na obszarach górskich cechuje się niewielką miąższością. Mady tworzą się wzdłuż dolin rzecznych. Występują też wzdłuż wybrzeży morskich. Marsze to specyficzny typ mad morskich. Cechują się kawałkami muszli. Mają też duże wysycenie solami. Marsze tworzą się wzdłuż wybrzeży morskich. W skali świata największe obszary mad leżą w Egipcie, Mezopotamii i Indiach. Duże obszary mad są też na Nizinie Chińskiej.
Klasyfikacja mad: systemy polskie i międzynarodowe
Istnieje wiele typów gleb. Tworzą one urozmaiconą mozaikę w Polsce. Podział gleb w Polsce obejmuje różne grupy. Są to gleby strefowe, śródstrefowe, pozastrefowe i niestrefowe. Mady rzeczne należą do gleb śródstrefowych. Wyróżniono podtypy mad rzecznych. Są to mady inicjalne, właściwe, próchniczne i brunatne. Mady inicjalne występują w terenach przyległych do rzek. Są narażone na działalność wód płynących. Mady brunatne występują w najbardziej stabilnej części doliny. Zbudowane są z aluwiów. Powstają różne rodzaje mad. Zależą od częstości napływu wód. Wyróżniamy mady rzeczne właściwe, glejowe, próchniczne, brunatne. Międzynarodowe systemy klasyfikacji również opisują mady. Należą do nich WRB (World Reference Base) i Soil Taxonomy. Według klasyfikacji WRB istnieje osiem poziomów diagnostycznych dla fluwisoli. Artykuł prezentuje koncepcję mad i ich klasyfikację.
Znaczenie mad dla rolnictwa i środowiska
Mady są zazwyczaj bardzo żyzne. Są intensywnie wykorzystywane rolniczo. Mad rzeczne są bardzo urodzajne. Są chętnie wykorzystywane w rolnictwie. Mady mają duże znaczenie dla rolnictwa i leśnictwa. Często wymagają regulacji stosunków wodnych. Mady mogą wymagać regulacji stosunków wodnych. Jest to związane z ich żyznością. Udział mad w rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 7,9%. Udział mad właściwych w madach to 96,1%. Procent mad użytkowanych rolniczo w dorzeczu Wisły to 63,5%. Poza dorzeczem Wisły to 35,8%. Ponad 25% mad na terenach nizinnych i wyżynnych zaliczono do gruntów ornych. Dotyczy to kompleksu gleb 1 i 2. 10,8% mad na terenach górskich zaliczono do kompleksu 10. Ponad 13% mad tworzy siedliska bardzo dobre i dobre (1z) dla łąk trwałych i pastwisk. Odczyn pH mad na gruntach ornych i TUZ waha się od 3,8 do 8,0. Zawartość przyswajalnych form fosforu (P) na gruntach ornych jest bardzo wysoka. Zawartość potasu (K) i magnezu (Mg) na gruntach ornych jest średnia. Na TUZ zawartość P jest bardzo wysoka, Mg wysoka, a K niska. Bób lubi gleby ciężkie. Preferuje dużą pojemność wodną. Wymaga uregulowanej gospodarki powietrzno-wodnej. Dobrze rośnie na madach. Wymaga odczynu gleby lekko kwaśnego lub obojętnego (pH 6,5-7,0). Mady odgrywają specjalną rolę w chronionych siedliskach. Są to siedliska naturalne i półnaturalne. Mad rzeczne stanowią siedlisko dla zbiorowisk roślinnych. Należą do nich lasy łęgowe. W Polsce mady tworzą siedliska lasów łęgowych. Są to łęg jesionowy i łęg wiązowo-jesionowy. Ponad 80% mad rzecznych to potencjalne siedliska łęgów topolowo-wierzbowych. Dotyczy to też nadrzecznej olszyny górskiej. Inicjalne mady porastają łozy. Są to często bardzo młody materiał. Został odłożony przez rzekę. Mady są istotne dla zmian klimatycznych i hydrologicznych. Wzrost temperatury może zaburzyć powstawanie próchnicy. Może też wpłynąć na aktywność organizmów w glebie.
Mady jako Gleba Roku 2022
Polskie Towarzystwo Gleboznawcze wybrało mady jako gleby roku 2022.
Ta decyzja podkreśla znaczenie mad. Doceniono ich rolę w polskim krajobrazie. Wyróżnienie zwraca uwagę na ich właściwości. Podkreśla też ich wartość użytkową i ekologiczną. Wybór ten promuje wiedzę o madach. Zwiększa zainteresowanie ich badaniami. Jest to ważny krok dla gleboznawstwa w Polsce.
Badania nad madami
Artykuł prezentuje koncepcję mad. Opisuje ich klasyfikację i funkcje. Badania nad madami są prowadzone przez różne instytucje. Należą do nich Zakład Gleboznawstwa, Erozji i Ochrony Gruntów. Badania prowadzi też Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Polsce. Polskie Stowarzyszenie Klasyfikatorów Gruntów również uczestniczy w badaniach. Przykładem jest artykuł opublikowany w Soil Sci. Ann., 2024, vol. 75(2)189472. Jego autorami są Bożena Smreczak, Jan Jadczyszyn, Aleksandra Ukalska-Jaruga, Jacek Niedźwiecki, Sylwia Pindral, Dariusz Gregoliński, Magdalena Łysiak. Inny artykuł, autorstwa Cezarego Kabały, opublikowano w Soil Sci. Ann., 2022, 73(3)156043. Liczba referencji w tym artykule wynosi 161. Słowa kluczowe obejmują mady właściwe, brunatne i czarnoziemne. Badania obejmują analizę właściwości fizyczno-chemicznych mad. Dotyczą one podziału na kategorie agronomiczne i użytki gruntowe. Wykorzystuje się mapy cyfrowe glebowo-rolnicze. Stosuje się systemy klasyfikacji gleb. Należą do nich WRB i Polska klasyfikacja gleb. Badania dotyczą też genezy, ewolucji i właściwości gleb dolin rzek źródłowych. Analizuje się wpływ człowieka i dynamikę dolin rzecznych. Porównuje się międzynarodowe systemy klasyfikacji (WRB i Soil Taxonomy). Bada się użyteczność mad dla rolnictwa i leśnictwa. Możliwe zastosowania badawcze to rekonstrukcja zmian środowiska. Analizuje się wpływ człowieka na środowisko.
Jakie rośliny uprawne rosną na madach?
Na madach rosną różne rośliny uprawne. Mady są zazwyczaj żyzne. Dobrze nadają się pod uprawy. Przykłady to zboża i warzywa. Bób dobrze rośnie na madach.
Czy jęczmień rośnie na madach?
Jęczmień może rosnąć na madach. Mady są żyznymi glebami. Nadają się do uprawy zbóż, w tym jęczmienia. Wiele roślin uprawnych dobrze plonuje na madach.
Szukasz szybszego sposobu na zapamiętywanie? Fiszki pomogą! Zbliża się sprawdzian? Testy pomogą się przygotować! Pogłębiaj wiedzę w temacie: Rozmieszczenie upraw roślinnych na świecie.
Mady rzeczne to gleby dolin rzecznych. Powstają z aluwiów. Charakteryzują się warstwową budową. Są żyzne i ważne dla rolnictwa. Wymagają często regulacji wodnych. Stanowią siedliska dla lasów łęgowych.
- Wskazanie na właściwości fizykochemiczne mad.
- Wskazanie na reżim wodny mad dla rolnictwa i leśnictwa.
- Rekonstrukcja zmian środowiska przy użyciu mad.
- Analiza wpływu człowieka na środowisko z użyciem mad.
- Wykorzystanie danych z map cyfrowych do analizy zasięgów mad.
- Analiza właściwości fizyczno-chemicznych mad.
- Analiza w podziale na kategorie agronomiczne.
- Analiza w podziale na użytki gruntowe.
- Włączenie mad do sieci Natura 2000.
- Uzasadnienie włączenia funkcjami siedliskowymi.
- Uzasadnienie włączenia funkcjami retencyjnymi.
- Unikanie sadzenia bobu obok grochu.
- Unikanie sadzenia bobu obok fasoli.
- Uzasadnienie unikania ryzykiem chorób i szkodników.
- Stosowanie osłon do wcześniejszego siewu bobu.
- Regularne odchwaszczanie w początkowym okresie uprawy bobu.
- Regularne nawadnianie w początkowym okresie uprawy bobu.
- Utrzymanie odpowiedniego odczynu gleby dla bobu.
Zobacz także:
Dodaj komentarz