Gleby bielicowe to specyficzny typ gleb. Powstają w wyniku złożonego procesu zwanego bielicowaniem. Wyjaśniamy, jak powstają te gleby i jakie mają właściwości. Dowiedz się, gdzie można je spotkać.
Czym jest proces bielicowania?
Bielicowanie to proces glebotwórczy. Dotyczy gleb piaskowych o niskiej aktywności biologicznej. Występuje w klimacie wilgotnym i chłodnym. Proces zachodzi głównie pod lasami iglastymi. Polega na wymywaniu substancji z górnych warstw gleby. Woda opadowa przesącza się przez glebę. Rozpuszcza tlenki glinu i żelaza. Wymywa krzemionkę, fosfor i mangan. Te składniki przemieszczają się w głąb profilu. Wytrącają się w niższych poziomach gleby.
Kwas węglowy wspiera ten proces. Powstaje z dwutlenku węgla i wody. Dwutlenek węgla pochodzi z rozkładu ściółki leśnej. Silne zakwaszenie podłoża jest kluczowe. pH gleby musi być niskie, od 3 do 4,5. Proces bielicowania trwa długo. Może zająć od 300 do nawet 3000 lat. Czas zależy od warunków klimatycznych. Wpływa na niego też rodzaj skały macierzystej.
Proces bielicowania pogarsza właściwości gleby. Wymywa składniki odżywcze poza zasięg korzeni. Prowadzi do silnego zakwaszenia gleby. W górnych warstwach pozostaje biały kwarc. Ten proces i typ gleby nazwano bielicowaniem.
Charakterystyka gleb bielicowych
Gleby bielicowe należą do gleb strefowych. Wytwarzają się na ubogich skałach macierzystych. Głównie powstają z piasków. Mogą to być piaski wydmowe lub piaski zwałowe. Na nizinach są to piaski eoliczne i sandrowe. W górach powstają ze zwietrzeliny granitów czy gnejsów. Gleby te są ubogie w składniki mineralne. Charakteryzują się wysoką kwasowością. Odczyn pH wynosi zazwyczaj od 3,0 do 5,5. Stopień wysycenia kationami zasadowymi jest niski. Zwykle nie przekracza 20%. Gleby bielicowe są mało przydatne rolniczo. Mają niską produktywność. Wymagają intensywnego nawożenia i wapnowania.
Naturalnym typem materii organicznej jest mor lub modermor. Skład humusu wynosi od 1% do 4%. Warstwa próchniczna jest cienka. Ma zazwyczaj od 5 do 15 cm. Gleby mają wyraźną kwasowość. Mają charakterystyczny układ warstw. Poziom B jest bardzo zróżnicowany. Zawiera nagromadzone żelazo i glin. Ma rdzawy lub brunatny kolor. Czasami tworzy zbitą warstwę orsztynu.
Profil gleby bielicowej
Gleby bielicowe mają dobrze wykształcony profil. Składa się z wyraźnych poziomów genetycznych. Typowy profil przedstawia się jako O-A-Es-Bs-C. Poziom O to warstwa organiczna. Składa się ze ściółki leśnej. Poziom A to poziom mineralno-próchniczny. Czasem ten poziom jest słabo rozwinięty lub go brak. Poziom Es to poziom eluwialny. Jest wybielony. Wypłukano z niego wiele substancji. Poziom Bs to poziom iluwialny. Gromadzą się tu związki żelaza i glinu. Nadaje mu rdzawy odcień. C to skała macierzysta. Może to być piasek lub zwietrzelina. Morfologię gleby opisuje się poziomami: O-Of-Oh–AE–Ees–Bhfe–BC–C. Poziomy diagnostyczne to albie (Ees) i spodic (Bhfe). Głębsze poziomy różnią się wilgotnością.
Profil gleby ma specyficzną strukturę. Może być platerowana lub łuskowata. Poziom iluwialny ma orzechową strukturę. Jego gęstość jest wysoka. Warstwa iluwialna może mieć 50 do 500 mm. Warstwa glejowa, jeśli występuje, ma 200 do 500 mm.
Właściwości fizyczne i chemiczne
Gleby bielicowe charakteryzuje duża kwasowość. Mają kwasowość hydrolityczną i wymienną. Zawartość kwasu krzemowego jest wysoka. Może wynosić do 85%. Udział baz w glebie jest niski. Wynosi od 5 do 20%. Stosunek węgla do azotu (C:N) wynosi 20-30. Uziarnienie zależy od geologii terenu. Na nizinach to piaski luźne i żwiry. W górach mogą być gliny lekkie lub średnie. Czasem występują gliny ciężkie. Właściwości biogeochemiczne dzielą gleby na typy. Wyróżnia się gleby dystroficzne i oligotroficzne. Są też gleby mezotroficzne i eutroficzne.
Jakie są główne cechy chemiczne gleb bielicowych?
Główne cechy chemiczne to wysoka kwasowość. Mają niską zawartość kationów zasadowych. Charakteryzuje je wysoka zawartość kwasu krzemowego.
Gdzie występują gleby bielicowe?
Gleby bielicowe występują powszechnie. Dominują w regionach umiarkowanych i borealnych. Zajmują ponad 485 milionów hektarów w Europie. Występują w północno-zachodniej Rosji i Skandynawii. Spotkamy je w Kanadzie i USA. Występują także w Azji i Afryce. Powstają w klimacie chłodnym i umiarkowanym. Roczna suma opadów wynosi od 200 do ponad 1000 mm.
W Polsce gleby bielicowe są istotne. Stanowią około 10% wszystkich gruntów. Niektóre źródła podają nawet 26% powierzchni kraju. Zajmują około 8,2 miliona hektarów. Występują głównie na obszarach piaskowych. Spotkamy je w Polesiu Lubelskim. Występują w Puszczy Sandomierskiej. Znajdziemy je w Borach Tucholskich. Pokrywają wydmy nadmorskie i śródlądowe.
Znaczenie i wykorzystanie gleb bielicowych
Gleby bielicowe mają ograniczone znaczenie gospodarcze. Są mało urodzajne. Ich produktywność rolnicza jest niska. Gleby te są często zalesione. Typową roślinnością są bory sosnowe i świerkowe. Występują tam też jodły i cedry. Można spotkać brzozy i topole. Najuboższe gleby tworzą siedliska borów sosnowych. Oligotroficzne siedliska to bory mieszane. Wymagają zabiegów agrotechnicznych. Konieczne jest wapnowanie. Stosuje się nawozy organiczne i mineralne. Czasem potrzebny jest drenaż. Na południowych obszarach można uprawiać zboża. Uprawia się też ziemniaki i len. Gleby te dostarczają drewna. Są źródłem jagód i orzechów. Znajdujemy na nich rośliny lecznicze. Podkreśla się potrzebę poprawy właściwości tych gleb. Jest to ważne dla ewentualnego wykorzystania rolniczego.
Gleby bielicowe są mało urodajne i rzadko wykorzystywane rolniczo.
- Wapnowanie poprawia odczyn gleby.
- Nawożenie uzupełnia brakujące składniki.
- Drenaż reguluje stosunki wodne.
Czy gleby bielicowe nadają się pod uprawy rolnicze?
Gleby te są mało urodzajne. Ich wykorzystanie w rolnictwie jest ograniczone. Wymagają intensywnych zabiegów. Potrzebne jest wapnowanie i nawożenie.
Klasyfikacja gleb bielicowych
Gleby bielicowe są klasyfikowane różnie. Zależy to od przyjętego systemu. W polskiej systematyce gleb z 2011 roku dzielą się na podtypy. Wyróżnia się sześć głównych podtypów. Należą do nich LWt, LWor, LWgt, LWgor, LWgue, LWgtf. Gleby te są zaliczane do gleb autogenicznych. Czasem powiązane są z glebami glejobielicowymi. W klasyfikacji amerykańskiej USDA odpowiadają rzędom Spodosols lub Entisols. W międzynarodowej klasyfikacji WRB są to Podzols. Wyróżnia się tam hapliczne i orsteinic podzols. Klasyfikacja zależy od szczegółów profilu glebowego.
W jakich międzynarodowych systemach klasyfikowane są gleby bielicowe?
W klasyfikacji USDA odpowiadają rzędom Spodosols. W klasyfikacji WRB są to Podzols.
Ile podtypów gleb bielicowych wyróżnia polska systematyka?
Polska systematyka z 2011 roku wyróżnia sześć podtypów. Są to LWt, LWor, LWgt, LWgor, LWgue, LWgtf.
Zobacz także:
Dodaj komentarz