Lilak pospolity, powszechnie znany jako bez, to uwielbiany krzew. Zachwyca zapachem i pięknymi kwiatami. Dowiedz się, jak o niego zadbać. Poznaj wymagania lilaka i sposoby pielęgnacji.
Czym jest lilak pospolity i czy to na pewno bez?
Lilak pospolity (Syringa vulgaris) to znany kwitnący krzew. Może też być małym drzewem. Należy do rodziny oliwkowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Europy. W naturze rośnie na Bałkanach i Bliskim Wschodzie. Spotkasz go w lasach liściastych. Lubi też zarośla i górskie zbocza. Do Europy Środkowej trafił w XVI wieku. W Polsce zadomowił się dobrze. Jest ozdobą wielu ogrodów. Osiąga wysokość od 2 do 5 metrów. Może dorastać nawet do 10 metrów. Krzewy osiągają zwykle do 6 metrów. Ich szerokość to 2 do 3 metrów. Lilak pospolity może żyć nawet 100 lat. Rozrasta się przez odrosty korzeniowe.
Kora lilaka jest szarobrunatna. Stare pędy mają spękania. Liście są sercowate u nasady. Mają spiczaste wierzchołki. Ustawione są naprzeciwlegle na pędach. Są zielone lub dwubarwne.
Kwiaty lilaka są rurkowe. Zebrane są w wiechy. Kwiatostany mają do 20 cm długości. Mogą osiągać nawet 25 cm. Kwiaty kwitną w maju w Polsce. Kwitnienie trwa około dwóch tygodni. Niektóre odmiany kwitną wcześniej. Inne zakwitają później. Kwiaty mają silny, przyjemny zapach. Pachną dzięki olejkom eterycznym. Kolory kwiatów są różnorodne. Znajdziesz białe, ecru i żółte. Są też różowe i niebiesko-lawendowe. Występują również ciemnofioletowe i purpurowe. Kwiaty mogą być pojedyncze lub pełne.
Czy bez i lilak to ta sama roślina?
Tak, w potocznej mowie lilak pospolity jest często nazywany bzem. Nazwy te używane są zamiennie. Botanicznie „bez” to także nazwa rodzaju Sambucus, czyli czarnego bzu. Lilak (Syringa) i bez czarny (Sambucus) to różne rośliny. Należą do innych rodzin. Lilak pospolity nie wydaje jadalnych owoców. Czarny bez kwitnie białymi baldachami. Zbiera się jego czarne owoce na sok. Kwitnienie czarnego bzu jest późną wiosną.
Idealne stanowisko i gleba dla lilaka
Lilak pospolity lubi słońce. Potrzebuje co najmniej sześciu godzin słońca dziennie. Dobrze rośnie też w lekkim półcieniu. Zbyt ciemne miejsce hamuje kwitnienie. Unikaj sadzenia w cieniu budynków. Nie sadź go pod wysokimi drzewami. Stanowisko powinno być osłonięte od silnego wiatru. Silne podmuchy mogą uszkodzić pędy. Mogą też zniszczyć kwiaty.
Gleba dla lilaka jest ważna. Powinna być żyzna i próchniczna. Gleba musi być dobrze przepuszczalna. Lilak nie znosi zastoju wody. Unikaj gleby gliniastej. Lilak preferuje gleby o pH od 6,5 do 7,5. Lubi gleby lekko zasadowe do obojętnych. Nie odpowiadają mu kwaśne gleby. Możesz poprawić glebę przed sadzeniem. Dodaj kompost lub obornik. Zapewnij mu odpowiednie warunki glebowe.
Sadzenie i przesadzanie lilaka – kiedy i jak?
Sadzenie lilaka najlepiej planować wiosną lub jesienią. Wiosna i jesień to optymalne pory. Temperatura powinna być łagodna. Sprzyja to rozwojowi korzeni. Unikaj sadzenia w upały. Możesz sadzić sadzonki z odrostów korzeniowych. Nadają się też sadzonki z doniczek. Te ostatnie sadź przez cały sezon.
Przygotuj odpowiedni dołek. Powinien być głębszy niż bryła korzeniowa. Możesz dodać kompost do dołka. Dodaj też obornik. Korzenie muszą znaleźć się kilka centymetrów pod ziemią. Sadź lilaki w odległości od 2 do 4 metrów. Odległość zależy od odmiany. Młode rośliny podlewaj regularnie. Usuwaj chwasty wokół krzewu. Młode sadzonki mogą wymagać ochrony zimą. Większość odmian lilaka jest mrozoodporna. Mimo to, młode rośliny są wrażliwe.
Przesadzanie lilaków najlepiej wykonać jesienią. Wybierz rośliny z bryłą korzeniową. Możesz użyć hydrożelu TerraCottem. Wspomoże to ukorzenienie. Hydrożel magazynuje wodę. Zapewnia optymalne nawodnienie.
Pielęgnacja lilaka – podlewanie, nawożenie i ściółkowanie
Pielęgnacja lilaka nie jest skomplikowana. Dbanie o niego jest proste. Regularne podlewanie jest ważne. Dotyczy to zwłaszcza młodych roślin. Unikaj podlewania w pełnym słońcu. Może to sparzyć kwiaty. Starsze krzewy są odporne na suszę. Podlewaj je w okresach długotrwałej suszy.
Nawożenie lilaka jest umiarkowane. Możesz stosować nawozy wieloskładnikowe. Nawoź krzewy na wiosnę. Unikaj nadmiaru azotu w glebie. Nadmiar azotu sprzyja liściom. Może ograniczać kwitnienie. Stosuj nawozy z fosforem i potasem. Odżywiaj ziemię obornikiem co 2 lata. Ściółkuj glebę wokół krzewu. Użyj organicznej warstwy ściółki. Ściółka utrzymuje wilgoć. Poprawia strukturę gleby.
Cięcie lilaka – klucz do obfitego kwitnienia
Cięcie to ważny zabieg pielęgnacyjny. Regularne cięcie zapewnia obfite kwitnienie. Zapewnia też zdrowy wygląd krzewu. Lilak kwitnie na pędach dwuletnich. Pędy kwiatowe powstają w poprzednim roku. Przycinaj lilak po kwitnieniu. Najlepszy czas to czerwiec. Przycinanie w maju lub na początku czerwca jest dobre. Pozwala to roślinie kwitnąć w kolejnym roku. Usuń przekwitnięte kwiatostany. Zapobiega to tworzeniu się nasion. Roślina nie traci energii. Cięcie stymuluje rozwój nowych pędów. Na nich pojawią się kwiaty. Unikaj przycinania jesienią. Nie przycinaj też wczesną wiosną. Może to ograniczyć kwitnienie. Może osłabić roślinę przed zimą.
Wczesną wiosną usuń słabe pędy. Usuń też chore i uszkodzone gałęzie. Wytnij pędy krzyżujące się. Stare, zdrewniałe pędy usuń. Poprawi to dostęp światła i powietrza. Przycinanie skraca pędy. Skróć je o jedną trzecią długości. Możesz formować kształt krzewu. Używaj ostrych narzędzi do cięcia. Stosuj maść ogrodniczą na większe rany. Unikaj zbyt radykalnego cięcia co roku.
Starsze lilaki możesz odmłodzić. Odmładzanie polega na usunięciu starych pędów. Usuń część najstarszych pędów tuż przy ziemi. Rób to wczesną wiosną. Radykalne cięcie odmładzające jest możliwe. Przytnij stare pędy na 30-50 cm nad ziemią. Takie cięcie może spowodować brak kwitnienia. Kwiaty mogą nie pojawić się przez 3-4 lata.
Regularnie usuwaj odrosty korzeniowe. Poprawia to kondycję krzewu. Zwiększa też jego kwitnienie.
Rozmnażanie lilaka – proste sposoby na nowe krzewy
Rozmnażanie lilaka jest możliwe na kilka sposobów. Najpopularniejsza metoda to odrosty korzeniowe. Lilak pospolity łatwo tworzy odrosty. Możesz je wykopać wiosną lub jesienią. Posadź je jak młode sadzonki. Inne metody to szczepienie. Możesz szczepić na podkładkach. Możliwe jest też rozmnażanie z odkładów. Rozmnażanie z nasion jest trudniejsze. Nasiona wymagają stratyfikacji. W szkółkach stosuje się okulizację.
Choroby i szkodniki lilaka – jak rozpoznać i zwalczać?
Zdrowie lilaka może być zagrożone. Atakują go choroby i szkodniki. Nieodpowiednie warunki uprawy też szkodzą. Brak lub nadmiar wody jest szkodliwy. Choroby atakujące lilak to bakterioza. Jest też werticilioza. Pojawia się askochytoza i mączniak prawdziwy.
Bakterioza powoduje brązowienie liści. Liście mogą się skręcać. Pojawiają się plamy wodniste. Mogą objąć całą blaszkę liściową. Werticilioza rozwija się w podłożu. Objawy to żółknięcie liści. Liście więdną i przedwcześnie opadają. Askochytoza objawia się plamami. Plamy są brązowe na pędach. Dotyczą też szypułek kwiatostanowych. Liście brązowieją i skręcają się. Pozostają na roślinie.
Mączniak prawdziwy to biały nalot. Nalot jest proszkowy. Pokrywa liście i pędy.
Szkodniki lilaka to zwójka różóweczka. Powoduje zwijanie liści. Przebarwiacz lilakowy też zwija liście. Liście mogą srebrzyć. Mszyce ssą soki z roślin. Osłabiają je. Mogą przenosić choroby.
Zwalczanie chorób i szkodników jest konieczne. Usuwaj chore pędy. Stosuj odpowiednie opryski. Zaleca się preparaty Miedzian 50 WP. Użyj też Biosept Active. Skuteczne są Topsin M 500 SC. Na szkodniki stosuj Fastac 100 EC. Dobry jest też Karate Zeon. Regularne przycinanie pomaga zapobiegać chorobom. Poprawia kwitnienie w przyszłym roku. Utrzymuj czystość wokół krzewów. Regularnie sprawdzaj rośliny. Naturalne metody zwalczania mszyc są dostępne. Użyj roztworu z mydła ogrodniczego. Biedronki są naturalnymi wrogami mszyc.
Dlaczego lilak nie kwitnie? Najczęstsze przyczyny
Czasem lilak nie kwitnie. Może mieć pąki, które więdną. Powody mogą być różne. Jedna z przyczyn to cieniste stanowisko. Lilak potrzebuje dużo słońca. Zbyt mało światła hamuje kwitnienie. Pozostawienie przekwitniętych kwiatostanów jest błędem. Roślina traci energię na nasiona. Radykalne cięcie też może zaszkodzić. Szczególnie cięcie wiosenne. Zbyt młoda roślina może nie kwitnąć. Pierwsze kwiaty pojawią się po kilku latach. Nadmierne nawożenie azotem szkodzi. Sprzyja liściom kosztem kwiatów. Susza lub niewłaściwe podlewanie to kolejny powód. Przymrozki mogą uszkodzić pąki kwiatowe. Choroby i szkodniki też wpływają na kwitnienie. Mogą powodować żółknięcie liści. Wczesną wiosną usuń suche pędy. Latem, po kwitnieniu, prześwietl krzew. Usuń pędy odroślowe. Odmładzaj krzew co kilka lat. Poprawi to kwitnienie.
Popularne odmiany lilaka – wybierz idealny do swojego ogrodu
Wyhodowano ponad 1000 odmian lilaka. Niektóre źródła podają nawet 2300 odmian. Głównym gatunkiem jest Syringa vulgaris. Znanych jest około 30 innych gatunków. Odmiany różnią się wysokością i kolorem kwiatów. Mają też różne kształty kwiatostanów.
Popularne odmiany lilaka pospolitego to 'Sensation’. Ma dwukolorowe kwiaty. 'Mme Lemoine’ ma białe, pełne kwiaty. 'Primrose’ ma żółte kwiaty. 'Krasavitsa Moskvy’ ma piękne, perłowo-różowe pąki. 'Charles Joly’ ma purpurowo-czerwone kwiaty. 'President Grevy’ ma niebiesko-liliowe kwiaty. 'Andenken an Ludwig Spaeth’ ma ciemnopurpurowe kwiaty.
Inne gatunki lilaków są warte uwagi. Lilak Meyera (Syringa meyeri) to miniaturowy krzew. Dorasta do 1,5 metra. Lilak węgierski (Syringa josikaea) osiąga do 4 metrów. Kwitnie wcześnie. Lilak kosmaty (Syringa villosa) dorasta do 3 metrów. Lilak perski (Syringa persica) ma 1,2-1,8 metra. Jest odporny na suszę. Lilak drobnolistny (Syringa microphylla) nadaje się na balkony. Kwitnie od maja do lipca. Lilak japoński (Syringa amurensis) to drzewo. Osiąga 5-8 metrów. Kwitnie w czerwcu lub lipcu.
Wybieraj odmiany pasujące do Twoich warunków. Zwróć uwagę na wielkość i kolor kwiatów.
Lilak w ogrodzie i nie tylko – zastosowania i ciekawostki
Lilak jest bardzo wszechstronny. Sadź go przy tarasach i altankach. Pięknie pachnie. Sadź go wzdłuż ścieżek. Tworzy pachnące szpalery. Nadaje się na nieformowane żywopłoty. Lilaki są popularne w ogrodach wiejskich. Pasują do ogrodów naturalnych. Dobrze znoszą miejskie zanieczyszczenia. Można je sadzić w miastach. Kwiat cięty z lilaka wykorzystuje się we florystyce. Można tworzyć piękne bukiety. Lilak przyciąga motyle. Warto zadbać o ogród. Niech będzie bardziej naturalny i zielony.
Kwiatostany bzu stosuje się w ziołolecznictwie. Mają właściwości przeciwzapalne. Działają przeciwgorączkowo. Są też diuretyczne i przeciwbakteryjne. Kwiaty lilaka są jadalne. Mają jednak gorzki smak. Można z nich robić syropy. Nadają się na konfitury. Z płatków robi się cukier. Lilak jest też w kosmetyce. Z kwiatów trudno uzyskać olejek. Metoda enfleurage jest kosztowna. Można robić domowe kosmetyki. Toniki i mgiełki z lilaka są popularne.
Lilak ma bogatą historię. Pierwszy krzew przywiózł poseł z Konstantynopola. Było to w XVI wieku. Francuz Victor Lemoine stworzył wiele odmian. Wyhodował ich ponad 200. Lilak to wskaźnik wiosny. Zwiastuje ciepłe dni. W Kanadzie odbywają się Lilac Festivals. To święta kwiatów i zapachów. Lilak jest symbolem nostalgii. Jest też symbolem miłości i przemijania.
Uprawa lilaka w donicy – czy to możliwe?
Tak, lilak można uprawiać w donicy. To opcja na taras lub balkon. Wybieraj odpowiednie odmiany. Szczególnie nadają się odmiany miniaturowe. Dobrze rosną odmiany szczepione na pniu. Przykładem jest odmiana 'Palibin’. Donica musi być duża. Zapewni miejsce dla korzeni. Gleba w donicy musi być przepuszczalna. Pamiętaj o regularnym podlewaniu. Rośliny w donicach szybciej wysychają. Zimą donicę trzeba zabezpieczyć. Lilak w donicy może przemarznąć. Postaw donicę w osłoniętym miejscu. Możesz ją okryć materiałem izolacyjnym.
Lilak pospolity to piękna roślina. Jego uprawa daje wiele radości. Wymaga uwagi, ale nie jest trudny. Zapewnij mu słońce. Wybierz dobrą glebę. Pamiętaj o cięciu po kwitnieniu. Usuwaj odrosty korzeniowe. Obserwuj roślinę. Reaguj na choroby i szkodniki. Wtedy bez odwdzięczy się pięknymi kwiatami. Będziesz cieszyć się jego zapachem co roku. Warto posadzić lilaka w ogrodzie.
Biały kwitnący lilak to moje wspomnienie dzieciństwa (rósł w ogrodzie babci). Ty też masz takie wspomnienia? Jest mało wymagający, pięknie pachnie, ma wiele odmian pasujących do różnych aranżacji i przyciąga motyle. Warto zadbać o najbliższy nam kawałek ziemi, by był bardziej naturalny i zielony.
Zobacz także:
Dodaj komentarz