Stonka ziemniaczana to jeden z najgroźniejszych szkodników ziemniaka w Polsce. Jej żerowanie może prowadzić do ogromnych strat w plonach. Dowiedz się, jak rozpoznać stonkę, poznać jej cykl życia i skutecznie chronić swoje uprawy.
Wygląd i cykl rozwojowy stonki ziemniaczanej
Jak wygląda stonka ziemniaczana?
Stonka ziemniaczana to chrząszcz z rodziny stonkowatych. Dorosły owad mierzy do 15 mm długości. Ma charakterystyczne żółto-pomarańczowe pokrywy skrzydeł. Znajduje się na nich pięć czarnych pasków. Larwy są pomarańczowe lub czerwone. Mają czarne kropki po bokach ciała. Jaja stonki są intensywnie żółte. Składa je samica na spodniej stronie liści. Złoża jaj liczą po kilkadziesiąt sztuk.
Jak wygląda stonka ziemniaczana?
Dorosła stonka ma żółto-pomarańczowe pokrywy z czarnymi paskami. Larwy są pomarańczowo-czerwone z czarnymi kropkami. Jaja są żółte i składane na spodzie liści.
Cykl życia stonki
Stonka przechodzi przez cztery stadia rozwoju. Są to: jaja, larwy, poczwarki i dorosłe owady (imago). Chrząszcze zimują w glebie, czasem nawet pół metra głębokości. Wychodzą na powierzchnię wiosną. Dzieje się to przy temperaturze gleby około 10-15°C. Samice składają do 1000 jaj w sezonie. Wylęg larw trwa od kilku do kilkunastu dni. Tempo rozwoju zależy od temperatury. Larwy przechodzą cztery stadia rozwojowe: L1, L2, L3, L4. Rozwój larw trwa od 11 do 30 dni. Najwięcej jedzą larwy w stadiach L3 i L4. Po żerowaniu schodzą do gleby. Tam przepoczwarzają się w poczwarki. Dorosłe chrząszcze letnie pojawiają się po 2-3 tygodniach. W Polsce występują zazwyczaj jedno lub dwa pełne pokolenia w roku. W sprzyjających warunkach mogą pojawić się 2-3 pokolenia.
| Etap rozwoju | Orientacyjny czas trwania | Cechy charakterystyczne |
|---|---|---|
| Jaja | 8-17 dni (zależnie od temp.) | Żółte, składane na spodzie liści |
| Larwa L1-L4 | 11-30 dni (zależnie od temp.) | Czerwono-pomarańczowe z czarnymi kropkami, żarłoczne |
| Poczwarka | ok. 3 tygodnie (w glebie) | Stadium spoczynkowe |
| Dorosły chrząszcz | Średnio 1 rok (do 3 lat) | Żółto-pomarańczowy z czarnymi paskami |
Ile trwa cykl życia stonki?
Cykl życia od jaja do dorosłego chrząszcza trwa od 14 do 35 dni, zależnie od warunków.
Ile pokoleń ma stonka w Polsce?
W Polsce zazwyczaj rozwijają się jedno lub dwa pełne pokolenia stonki w ciągu sezonu. Przy sprzyjającej pogodzie mogą wystąpić 2-3 pokolenia.
Jakie są stadia rozwojowe stonki?
Stonka przechodzi stadia: jaja, larwy (L1, L2, L3, L4), poczwarki i dorosłe chrząszcze.
Szkodliwość stonki ziemniaczanej – wpływ na plony
Stonka ziemniaczana żywi się zielonymi częściami roślin. Zjada liście, kwiaty, a nawet łodygi ziemniaków. Największe szkody powodują larwy, szczególnie w stadiach L3 i L4. Są one niezwykle żarłoczne. Potrafią szybko doprowadzić do gołożerów. Roślina traci wtedy większość liści. Takie uszkodzenia znacznie ograniczają plon bulw. Bez skutecznej ochrony straty mogą sięgać 70%, a nawet 80%. Straty 20-30% są typowe w przypadku żerowania larw. Nawet 15% uszkodzonych liści może obniżyć plon o 28%.
Jakie szkody powoduje stonka ziemniaczana?
Stonka zjada liście i pędy ziemniaków. Powoduje gołożery i znaczne straty w plonie bulw.
Które stadium stonki jest najgroźniejsze?
Najbardziej szkodliwe są larwy w stadiach L3 i L4. Wyrządzają one większość szkód.
Progi ekonomicznej szkodliwości
Decyzję o zwalczaniu podejmuje się po przekroczeniu progu szkodliwości. Progi różnią się zależnie od fazy rozwoju rośliny. Na wschodach wystarczy 1 chrząszcz na 10 roślin. Przed kwitnieniem próg to 15-20 larw na roślinę. Może to być też 1 chrząszcz na roślinę. W pełni kwitnienia próg wynosi 20 larw na roślinę. Alternatywą są widoczne uszkodzenia liści. Po kwitnieniu próg to 10% uszkodzeń liści. Może to być również 10 larw na roślinę. Minimalne szkody występują przy 15 larwach na roślinę. Próg 1-2 zimujących chrząszczy na 25 roślin jest sygnałem do działania. 10 złóż jaj na 10 roślin także wskazuje na potrzebę interwencji.
Jaki jest próg szkodliwości stonki?
Próg zależy od etapu rozwoju ziemniaka. Może wynosić od 1 chrząszcza na 10 roślin do 20 larw na roślinę w pełni kwitnienia.
Kiedy i jak zwalczać stonkę ziemniaczaną?
Optymalny termin zwalczania
Najlepszy moment na oprysk to stadium larwalne stonki. Optymalnie zabieg wykonuje się na larwy L1–L3. Monitoring plantacji rozpocznij w pierwszej dekadzie czerwca. Możesz zacząć wcześniej przy ciepłej wiośnie. Obserwuj rośliny od wschodów. Wylęg larw następuje masowo w połowie czerwca. Często przypada na okres kwitnienia lipy. Szybkość lęgu zależy od temperatury. Wyższa temperatura przyspiesza wylęg. Zabiegi chemiczne zaleca się w trzeciej dekadzie czerwca. Można je wykonywać też w pierwszej dekadzie lipca. Opryski na chrząszcze letnie przeprowadza się w lipcu i sierpniu. Wykonaj oprysk w suchy dzień. Temperatura powietrza wpływa na skuteczność środków. Pyretroidy działają lepiej poniżej 20°C. Neonikotynoidy są lepsze w upalne dni.
Kiedy pryskać na stonkę?
Najlepiej pryskać, gdy większość larw jest w stadiach L1–L3. Zwykle przypada to na drugą połowę czerwca lub początek lipca.
Kiedy zacząć monitorować plantację?
Monitoring rozpocznij od pierwszej dekady czerwca. W ciepłe lata warto obserwować rośliny już od wschodów.
Metody chemiczne – wybór i rotacja środków
Zwalczanie chemiczne jest najczęściej stosowane. Wymaga użycia insektycydów. Skuteczna ochrona wymaga rotacji substancji czynnych. Zapobiega to budowaniu odporności przez stonkę. Stonka uodporniła się na niektóre starsze środki. Należą do nich fosforoorganiczne czy pyretroidy. Dostępne są różne grupy insektycydów. Stosuje się diamidy, neonikotynoidy, pyretroidy. Używa się też spinozydy i butenolidy. Przykładowe substancje to acetamipryd, cypermetryna, lambda-cyhalotryna. Stosuje się też spinosad, chlorantraniliprol, cyantraniliprol. W Polsce dozwolone jest wiele środków. Np. Mospilan 20 SP zawiera acetamipryd. Inne przykłady to KESTREL 200 SL, LOS OVADOS 200 SE, CORAGEN 200 SC, BENEVIA 100 OD. Środki te różnią się sposobem działania. Mogą być systemiczne, kontaktowe lub wgłębne. W sezonie konieczne są od 1 do 3 zabiegów. Zawsze stosuj środki zgodnie z etykietą. Przestrzegaj zaleceń dotyczących dawki i terminu.
- Obserwuj warunki pogodowe przy wyborze środka.
- Stosuj różne grupy środków, by zapobiec odporności.
- Dostosuj termin oprysków do stadium rozwojowego szkodnika.
Jakie środki chemiczne na stonkę są dostępne?
Dostępne są insektycydy z grup takich jak diamidy, neonikotynoidy, pyretroidy, spinozydy. Przykłady to środki z acetamiprydem, chlorantraniliprolem czy spinosadem.
Dlaczego rotacja środków jest kluczowa?
Rotacja substancji czynnych zapobiega uodpornieniu się stonki na stosowane preparaty. Zwiększa skuteczność zwalczania w dłuższej perspektywie.
Zwalczanie ekologiczne i naturalne metody
W uprawach ekologicznych lub małych ogródkach stosuje się metody naturalne. Można wspierać naturalnych wrogów stonki. Należą do nich drób, biedronki, ropuchy, niektóre owady drapieżne. Skuteczne mogą być biopreparaty. Zawierają one np. bakterię *Bacillus thuringiensis* (Novodor SC). Stosuje się też środki oparte na spinosadzie (SpinTor 240 SC). Azadyrachtyna (NeemAzal) to kolejna opcja. Naturalne opryski to gnojówka z chrzanu. Można użyć też naparu z mięty. Wysypywanie fusów z kawy na liście bywa pomocne. Mączka mineralna rozsypana na rośliny utrudnia żerowanie. Posianie lnu w sąsiedztwie ziemniaków może odstraszać stonkę. Przykrywanie warzyw siatką lub włókniną chroni przed nalotem chrząszczy.
- Wspieraj naturalnych wrogów stonki w ogrodzie.
- Stosuj naturalne opryski przy niewielkiej presji szkodnika.
- Używaj preparatów biologicznych w uprawach ekologicznych.
Jakie są naturalne sposoby na stonkę?
Naturalne metody to np. opryski z gnojówki chrzanu, naparu z mięty, użycie mączki bazaltowej, fusów z kawy czy sadzenie lnu.
Czy stonka ma naturalnych wrogów?
Tak, naturalnymi wrogami stonki są np. drób, biedronki, ropuchy i niektóre owady drapieżne.
Metody agrotechniczne i mechaniczne
Dobre praktyki uprawowe ograniczają problem ze stonką. Głębokie przekopanie gleby jesienią niszczy zimujące chrząszcze. Stosuj płodozmian co najmniej 4-5 letni. Nie sadź ziemniaków po ziemniakach na tym samym polu. Unikaj sadzenia ziemniaków w pobliżu innych psiankowatych. Należą do nich pomidory czy bakłażany. Utrzymuj rośliny w dobrej kondycji. Zdrowe rośliny lepiej znoszą żerowanie. Przy małej liczebności stonki stosuj ręczne zbieranie. Regularnie przeglądaj rośliny. Zbieraj dorosłe chrząszcze i larwy. Niszcz zebrane owady. Usuwaj też złoża jaj ze spodniej strony liści.
- Wprowadź płodozmian na swoim polu.
- Głęboko przekop ziemię przed zimą.
- Przy małej liczbie szkodników zbieraj je ręcznie.
Czy można zwalczać stonkę bez chemii?
Tak, można stosować metody ekologiczne, biologiczne i mechaniczne. Ich skuteczność zależy od skali uprawy i nasilenia inwazji.
Jakie metody agrotechniczne pomagają?
Pomaga głęboka orka, stosowanie płodozmianu oraz izolacja od innych roślin psiankowatych.
Podsumowanie i zalecenia
Skuteczne zwalczanie stonki ziemniaczanej wymaga zintegrowanego podejścia. Łącz metody agrotechniczne, mechaniczne, biologiczne i chemiczne. Kluczowy jest regularny monitoring plantacji. Pozwala to na wczesne wykrycie szkodnika. Ważne jest też określenie stadium rozwojowego stonki. Zabieg wykonany w optymalnym terminie jest najbardziej efektywny. Pamiętaj o rotacji stosowanych środków chemicznych. Zapobiegasz w ten sposób rozwojowi odporności. Stosuj środki ochrony roślin zgodnie z etykietą. Zwracaj uwagę na dawki i warunki stosowania. Chronisz wtedy uprawy i środowisko. Trzymaj kciuki za zdrowy i obfity plon!
- Regularnie monitoruj plantację ziemniaków.
- Rozpoznaj stadium rozwojowe stonki przed zabiegiem.
- Wybieraj metodę zwalczania odpowiednią do sytuacji.
- Rotuj środki chemiczne, aby zapobiec odporności.
- Zawsze czytaj i stosuj się do etykiety środka ochrony roślin.
Zobacz także:
- Ogrodnica niszczylistka – jak rozpoznać i skutecznie zwalczać szkodnika w ogrodzie?
- Skrzypionka zbożowa – zagrożenie i zwalczanie w zbożach
- Skrzypionka zbożowa – zagrożenie dla zbóż i metody zwalczania
- Skrzypionka w zbożu – jak skutecznie zwalczać szkodnika?
- Chowacz czterozębny – charakterystyka, szkodliwość i zwalczanie w rzepaku
Dodaj komentarz