Dowiedz się, jak prawidłowo uprawiać owies. Poznaj wymagania, optymalne terminy i metody pielęgnacji. Zwiększ swoje plony dzięki sprawdzonym wskazówkom.
Znaczenie owsa w polskim rolnictwie
Polska zajmuje czwarte miejsce na świecie w produkcji owsa. Jesteśmy liderem w Europie. Areał uprawy owsa w Polsce to około 500 tysięcy hektarów. Stanowi to 6% powierzchni upraw zbóż. Powierzchnia ta nieco spada od kilku lat. W 2022 roku areał zmniejszył się o 12%. Jednocześnie obserwujemy wzrost średniej wydajności z hektara. Producenci coraz chętniej eksportują ziarno. Głównym rynkiem zbytu są Niemcy. Owies ma cenne właściwości fitosanitarne. W jego korzeniach jest skopolatyna. Hamuje ona rozwój patogenów w glebie. Owies świetnie sprawdza się jako przedplon. Jest ważnym elementem płodozmianu. Uprawa owsa jest popularna w gospodarstwach ekologicznych. Ziarno wykorzystujemy na paszę i do produkcji żywności. Zapotrzebowanie na owies ma wzrosnąć. Eksperci prognozują wzrost o 8% w ciągu 5 lat.
Owies jary czy ozimy? Wybór formy uprawy
W Polsce dominują odmiany owsa jarego. Forma ozima nie była popularna. Główną przyczyną była słaba zimotrwałość. Owies ozimy jest uprawiany od lat w Europie Zachodniej. Popularny jest w Austrii, Niemczech, Francji i Anglii. Obecnie owies ozimy wraca do łask w Polsce. Sprzyjają temu postęp hodowlany i zmiany klimatyczne. Forma ozima lepiej wykorzystuje wilgoć zimową. Dzięki temu lepiej rozwija się wiosną. Ma też mniejszą wrażliwość na suszę latem. Zbiór owsa ozimego następuje wcześniej niż jarego. Owies ozimy ma wyższy potencjał plonowania. Może dać plon o 15-20 dt/ha wyższy od jarego. W warunkach suszy ta przewaga może się podwoić. Ziarno owsa ozimego ma niższą zawartość plew. Charakteryzuje się wyższą wartością energetyczną paszy. Owies ozimy wymarza przy temperaturze około -12°C. W Polsce nie ma zarejestrowanych odmian ozimych. Dostępne są odmiany z katalogu wspólnotowego. Pochodzą głównie z Austrii i Niemiec. Owies ozimy najlepiej radzi sobie w południowo-zachodnich regionach Polski.
Wymagania glebowe i klimatyczne owsa
Owies jest rośliną dnia długiego. Długi dzień skraca jego wegetację. Owies bardzo źle reaguje na opóźnienie siewu. Wcześniejszy siew znacznie poprawia plony. Roślina ma mocny system korzeniowy. Pobiera składniki pokarmowe z głębi gleby. Owies dobrze radzi sobie na różnych typach gleb. Toleruje zakwaszenie w zakresie pH od 4,5 do 6,5. Najlepsze rezultaty osiąga na glebach o pH od 5,5 do 6,5. Preferuje gleby kompleksu żytniego. Dobrze rośnie też na glebach owsiano-pastewnych. Owies ma niskie wymagania cieplne spośród zbóż jarych. Kiełkuje już przy temperaturze 2-3°C. Roślina krzewi się w temperaturze 6-12°C. Optymalna temperatura rozwoju to 15-18°C. Owies jest odporny na przymrozki. Znosi temperatury do -8°C. Roślina ma wysokie potrzeby wodne. Szczególnie dużo wody potrzebuje od fazy strzelania w źdźbło. Duże zapotrzebowanie trwa do kłoszenia. Niedobór wody w tym okresie obniży plony. Może to być spadek nawet o 35%. Na wyprodukowanie jednej tony ziarna potrzeba około 35 litrów wody na metr kwadratowy. Należy unikać uprawy na glebach lekkich i suchych. Szczególnie niekorzystne są piaski.
- Unikać uprawy na glebach lekkich i suchych, szczególnie na piaskach.
Wybór odmiany owsa na 2025 rok
Wybór odpowiedniej odmiany owsa jest kluczowy. Wpływa na dalsze prowadzenie łanu. Ma znaczenie dla efektów polowych. Listy Odmian Zalecanych (LOZ) tworzy COBORU. LOZ bazuje na 2-3 latach badań porejestrowych. Dla odmian o specjalnych cechach wystarczy 1 rok badań. Jeśli województwo nie ma listy, skorzystaj z listy sąsiedniego. Znasz już Listy Odmian Zalecanych owsa jarego na 2025 rok. Na liście jest 19 pozycji. W tym jedna odmiana nagoziarnista: MHR Harem. Najwięcej rekomendacji na 2025 ma odmiana Rambo (15). Dalej Refleks (13) i Wulkan (8). W 2024 roku Rambo polecano w 14 województwach. Refleks w 13 województwach. Odmiana Kozak jest rekomendowana w 12 województwach. Ma niskie wymagania glebowe. Jest dobrym surowcem dla przemysłu i paszowego.
Dzięki niskiej zawartości łuski, wysokiej masie 1000 nasion i dużej gęstości ziarna Kozaka jest bardzo dobrym surowcem dla przemysłu przetwórczego, paszowego oraz eksporterów.
Odmiana Bingo polecana jest w 11 województwach. Charakteryzuje się dużym plonem. Ma bardzo dużą zawartość tłuszczu. Jest dość wysoka i odporna na choroby. W tym roku na listach zalecanych jest 23 odmian. Największy wybór odmian mają rolnicy ze Śląska (11). W województwach łódzkim, małopolskim i wielkopolskim poleca się 8 odmian. W Krajowym Rejestrze w 2023 roku było 35 odmian oplewionych. Były też 2 odmiany bezłuskowe. Owies bezłuskowy plonuje o 25% gorzej od oplewionego. Odmiana Poker plonowała 71 dt/ha w badaniach PDO 2022.
- Popularyzować uprawę odmian wysokiej jakości.
- Skupić się na odmianach rekomendowanych na 2025 rok.
- Zwrócić uwagę na odmiany odporne i plonujące.
- Zachęta do zapoznania się z tegorocznymi Listami Odmian Zalecanych.
Siew owsa – klucz do wysokiego plonu
Termin siewu owsa jest niezwykle ważny. Wczesny siew to klucz do sukcesu. Poprawia plon, jakość ziarna i odporność roślin. Owies bardzo źle znosi opóźnienia w siewie. Każdy dzień opóźnienia obniża plon. Na Dolnym Śląsku strata wynosi 80 kg na hektar dziennie. Dla owsa jarego optymalny termin to połowa marca. Możesz siać, gdy pogoda na to pozwala. W rejonach północno-wschodnich i podgórskich siew trwa do 10 kwietnia. Owies ozimy siej w drugiej połowie sierpnia. Możesz też siać na początku września. Optymalny czas dla owsa ozimego to 20 września do 10 października. Zbyt późny siew osłabia rośliny. Zmniejsza ich odporność na zimę. Owies kiełkuje już przy 2-3°C. Kiełkuje w temperaturze 3-5°C. Gleba po zimie jest dobrze nawodniona. Jest też pozbawiona wielu szkodników. Unikaj siewu na zbyt wilgotnej glebie. Może to prowadzić do gnicia roślin. Masa 1000 ziaren (MTZ) owsa to około 40 gramów. Zdolność kiełkowania powinna wynosić 97%. Optymalna ilość ziaren na hektar zależy od typu gleby i celu uprawy. Norma wysiewu owsa w Polsce to od 120 do 250 kg na hektar. Na glebach lekkich wysiewaj 200-250 kg na hektar. Na glebach cięższych wystarczy 120-150 kg na hektar. Dla owsa jarego stosuj 170-220 kg na hektar. To 500-650 ziarniaków na metr kwadratowy. Owies ozimy siej w ilości 150-200 kg na hektar. Odpowiada to 300-320 ziarniakom na metr kwadratowy. Nie przekraczaj 300 ziaren na m². Nadmierne zagęszczenie ogranicza rozwój. Zalecana głębokość siewu to 3-4 centymetry. Rozstawa rzędów powinna wynosić 10-12 centymetrów. Przygotowanie gleby jest ważne. Stosuj lekki agregat przedsiewnie. Możesz wykonać orkę przedzimową na 20-25 cm. Kultywator często zastępuje orkę. Płytka uprawa na 3-5 cm jest wskazana. Dbanie o odpowiednie pH gleby jest kluczowe. Przed siewem zrób analizę gleby.
- Siać jak najwcześniej, gdy warunki na to pozwalają.
- Dostosować termin siewu do warunków klimatycznych i gleby.
- Dostosować zagęszczenie siewu do rodzaju gleby i celu uprawy.
- Stosować wyższe dawki na glebach lekkich.
- Zmniejszać zagęszczenie na glebach urodzajnych.
- Optymalna głębokość siewu to 3-4 cm.
- Unikać uprawy na glebach lekkich i suchych.
- Przeprowadzić analizę gleby przed siewem.
- Dbać o odpowiedni odczyn pH gleby.
- Unikać zbyt dużej wilgotności gleby.
- Sadzenie owsa jak najwcześniej, aby uzyskać lepszą jakość i wyższe plony.
- Minimalizować gęstość siewu, aby nie ograniczać rozwoju pędów głównych.
- Zaleca się sianie owsa rzadziej, około 330–340 ziarn/m².
- Termin siewu koniec września jest optymalny.
- Zwiększanie obsady w miejscach zagrożonych wymarznięciem.
Nawożenie owsa dla optymalnych plonów
Owies potrzebuje odpowiedniego nawożenia. Pozwala to osiągnąć pełny potencjał plonowania. Nawozy dostarczają kluczowe składniki. To azot, fosfor i potas. Ważne są też mikroelementy. Należą do nich magnez, miedź, cynk, siarka. Analiza gleby pomaga określić potrzeby. Wskazuje poziom składników odżywczych. Gleby ubogie wymagają intensywniejszego nawożenia. Gleby bogate potrzebują innych proporcji nawozów. Owies ma duże zapotrzebowanie na azot, fosfor i potas. Azot wspiera produkcję chlorofilu. Zwiększa plon i zawartość białka. Nadmiar azotu opóźnia dojrzewanie. Obniża też jakość ziarna. Fosfor jest ważny dla wzrostu i reprodukcji. Potas reguluje gospodarkę wodną. Zwiększa odporność na choroby. Owies jest bardzo wrażliwy na niedobór fosforu i potasu. Na gleby mało zasobne stosuj 60-80 kg P2O5 na hektar. Potasu (K2O) stosuj 130-160 kg na hektar. Dawka azotu przed siewem to 60-80 kg na hektar. Dotyczy to odmian dobrej jakości. Łączna dawka azotu zwykle nie przekracza 80 kg N/ha. Dawki azotu do 60 kg na hektar stosuj jednorazowo przed siewem. Większe dawki azotu dziel na dwa terminy. Dwie trzecie przed siewem. Jedna trzecia w fazie strzelania w źdźbło. Możesz też zastosować ją na początku wiechowania. Podstawowe składniki odżywcze stosuj przedsiewnie. Nawozy fosforowe i potasowe dobrze wymieszaj z glebą. Magnez jest ważnym składnikiem chlorofilu. Przy niedoborze wnoś go w nawozach wieloskładnikowych. Możesz też użyć wapna magnezowego. Owies dobrze reaguje na nawożenie mikroelementami. Szczególnie na mangan i bor. Zalecany stosunek nawozów NPK to 10-10-10. Dla owsa często stosuje się 15-15-30. Termin stosowania nawozów jest kluczowy. Najlepiej nawozić wiosną przed siewem. Zalecane etapy nawożenia to przed siewem, na początku wzrostu, w fazie kłoszenia. Ostatnie nawożenie w czerwcu ma na celu wykształcenie dużych ziaren. Stosuj wtedy głównie fosfor i potas, bez azotu. Owies preferuje gleby o pH powyżej 5,5. Na glebie o pH 6,0-7,5 rośnie najlepiej. Możesz nawozić obornikiem. Jest to metoda ekologiczna. Pamiętaj o odpowiedniej dawce nawozu. Stosuj go we właściwym czasie. Zbyt duża ilość nawozu prowadzi do wylegania. Zbyt mała ilość daje niskie plony.
- Przeprowadź analizę gleby przed nawożeniem.
- Dostosuj proporcje nawozów do potrzeb gleby i rośliny.
- Stosuj nawozy o wyższej zawartości potasu.
- Stosuj nawozy zgodnie z instrukcjami producenta.
- Stosuj nawożenie przedsiewne i fazowe.
- Monitoruj stan roślin i gleby.
- Przygotuj glebę jesienią, stosując obornik.
- Zbilansowane nawożenie azotem i innymi składnikami.
- Należy kontrolować zawartość azotu mineralnego w glebie.
- Stawiać na profesjonalne nawozy mineralne.
- Rozsypywać nawóz w deszczowy dzień.
Ochrona owsa przed chorobami i szkodnikami
Owies charakteryzuje się wysoką zdrowotnością. Ma unikalne właściwości fitosanitarne. W korzeniach wytwarza skopolatynę. Hamuje ona rozwój patogenów. Owies nie uczestniczy w łańcuchu żywicielskim grzybów podsuszkowych. Włączenie owsa w płodozmian jest korzystne. Ogranicza rozwój chorobotwórczych patogenów. Minimalizuj ryzyko chorób stosując pięcioletnią przerwę. Owies jest mało podatny na choroby. Często wymaga mniej chemicznej ochrony. Najczęściej spotykane choroby to mączniak prawdziwy i rdza owsa. Występuje też helmintosporioza. Inne choroby to fuzarioza wiech i pleśń śniegowa. Odmiany owsa mają różną odporność na te choroby. Na przykład odmiany Agent, Bingo, Rambo są odporne na mączniaka. Fungicydy stosuje się rzadko w uprawie owsa. Owies szybko rośnie i zagłusza chwasty. Zwalczanie chwastów jest ważne. Możesz stosować bronowanie chwastownikiem. Stosuj herbicydy od stadium 5-6 liści. Działaj do fazy krzewienia. Dostępne herbicydy to na przykład Jura, Bresser 4D, Kinvara. Ważne szkodniki owsa to mszyce i ploniarka zbożówka. Spotkasz też pryszczarka zbożowca i skrzypionki. Monitoruj uprawy pod kątem ich występowania. Stosuj ochronę po przekroczeniu progów szkodliwości. Próg dla mszyc to 5 na wiechę. Dla ploniarki to 6 larw na 100 roślin. Pryszczarek zbożowiec ma próg 5 jaj na źdźbło. Skrzypionki to 0,5-1 larwa na źdźbło. Przy zbyt gęstym łanie możesz użyć regulatorów wzrostu. Wczesne wykrywanie problemów jest kluczowe.
- Stosować pięcioletnią przerwę w uprawie owsa.
- Monitorować stan roślin w celu wczesnego wykrycia chorób i szkodników.
- Stosować zintegrowaną ochronę roślin.
- Zwalczać szkodniki i choroby w razie potrzeby.
- Zwracać uwagę na odmiany odporne na choroby.
- Wykorzystać naturalnych wrogów szkodników.
- Minimalizować użycie chemii.
- Kontrolować choroby i szkodniki zgodnie z progami szkodliwości.
- Monitorować choroby: mączniak, rdza, helmintosporioza.
Zbiór owsa – jak zminimalizować straty?
Zbiór owsa wymaga precyzyjnego planowania. Jest to jeden z najważniejszych momentów. Dla owsa jarego zbiór zaczyna się około 20 lipca. Trwa zazwyczaj do 10 sierpnia. Dojrzewanie owsa nie jest równomierne. Najpierw dojrzewają wiechy na pędach głównych. Przyspieszony zbiór może prowadzić do strat. Opóźniony zbiór również powoduje straty. Badania dowodzą, że opóźnienie o 7 dni to 5% strat. Opóźnienie o 14 dni to ponad 10% strat. Zbiór powinien odbywać się w momencie pełnej dojrzałości ziarna. Ziarno owsa do zbioru powinno mieć wilgotność 15%. Ziarno o wyższej wilgotności trzeba dosuszać. Zbyt wilgotne ziarno szybko się nagrzewa i pleśnieje. Ziarno owsa powinno mieć wartość zsypową. Minimum to 49 kg na hektolitr. Owies nieoplewiony dojrzewa nieco później. Zwiększa to ryzyko osypywania się ziarna. Optymalne warunki do zbioru to 15% wilgotności ziarna. Wilgotność źdźbła powinna wynosić 35%. Wilgotność powietrza to 60%. Czystość ziarna i łanu jest bardzo ważna. Chwasty i części roślin powodują rozwój bakterii. Mogą też pojawić się grzyby i szkodniki. Zanieczyszczone ziarno staje się nieprzydatne. Zbiór owsa wykonuje się kombajnem. Przygotowanie do zbioru obejmuje kilka aspektów. Monitoruj regularnie dojrzałość zboża. Sprawdź sprawność sprzętu rolniczego. Przygotuj warunki do przechowywania plonów. Zorganizuj odpowiednią siłę roboczą. Planuj logistykę zbioru. Możesz skorzystać z usług profesjonalistów. Firmy takie jak Agrocontractor zapewniają terminowy zbiór.
- Nie przyspieszać ani nie opóźniać zbioru.
- Dostosować termin zbioru do warunków pogodowych.
- Monitorować dojrzałość ziarna.
- Dosuszać ziarno, jeśli wilgotność przekracza 15%.
- Zwracać uwagę na czystość łanu podczas zbioru.
- Sprawdzać stan techniczny sprzętu.
- Przygotować odpowiednie warunki przechowywania.
- Planowanie logistyki zbioru.
Pytania i odpowiedzi dotyczące uprawy owsa
Kiedy siać owies jary?
Siew owsa jarego przeprowadzaj od połowy marca do 10 kwietnia. Zależy to od pogody i regionu.
Ile owsa siać na hektar?
Norma wysiewu owsa waha się od 120 do 250 kg na hektar. Zależy od gleby i formy (jara/ozima). Dla owsa jarego to 170-220 kg/ha, dla ozimego 150-200 kg/ha.
Jakie nawozy pod owies?
Owies potrzebuje azotu, fosforu i potasu. Ważne są też mikroelementy jak magnez, mangan czy bor. Stosuj nawozy mineralne lub obornik.
Kiedy zbierać owies?
Zbiór owsa jarego przypada od około 20 lipca do 10 sierpnia. Zbieraj w momencie pełnej dojrzałości ziarna, przy wilgotności około 15%.
Czy owies jest odporny na choroby?
Owies ma wysoką zdrowotność i właściwości fitosanitarne. Jest mniej podatny na choroby niż inne zboża. Wymaga mniej chemicznej ochrony.
Zobacz także:
Dodaj komentarz