Kurzyślad polny – wszechstronna roślina o wielu obliczach

Kurzyślad polny to niewielka roślina o bogatej historii. Choć bywa chwastem, ceniono go w dawnej medycynie. Poznaj jego właściwości i zastosowania.

Czym jest kurzyślad polny? Charakterystyka i wygląd

Kurzyślad polny to roślina jednoroczna. Należy do rodziny pierwiosnkowatych. Jego łacińska nazwa to Anagallis arvensis L. Występuje w Europie, Azji i Afryce Północnej. W Polsce znajdziesz go na niżu i w górach. Roślina jest archeofitem na polskich terenach. Osiąga wysokość od 5 do 50 cm. Łodyga kurzyśladu jest płożąca i czterokanciasta. Może mieć długość do 40 cm. Liście są jajowate, ułożone naprzeciwlegle. Mają zwykle do 3 cm długości. Od spodu często widać czarne gruczołki. Liścienie są również jajowate i skórzaste.

Jak wyglądają kwiaty kurzyśladu?

Kwiaty kurzyśladu pojawiają się od maja do października. Mają średnicę około 8 mm. Najczęściej są ceglastoczerwone. Bywają też jasnoczerwone lub niebieskie. Kwiaty są pięciopłatkowe. Płatki zachodzą na siebie. Wyrastają z kątów liści na szypułkach. Kwiaty reagują na pogodę. Zamykają się na noc i przy pochmurnym niebie. Otwierają się rano przy dobrej aurze. Ta cecha czyni go barometrem dla ubogich.

Kwiaty kurzyśladu zamykają się podczas nagłych spadków ciśnienia, co czyni go barometrem dla ubogich.

Owoc i nasiona kurzyśladu

Owocem kurzyśladu jest kulista torebka. Otwiera się wieczkiem. Zawiera od 100 do 300 nasion. Nasiona są chropowate i trójgraniaste. Zachowują zdolność kiełkowania przez kilka lat. Mogą przetrwać w glebie nawet do 7 lat. Nasiona rozsiewa wiatr. Roślina rozprzestrzenia się łatwo.

Gatunki podobne w Polsce

W Polsce rośnie kilka gatunków kurzyśladu. Spotkasz kurzyślad wątły i maleńki. Występuje też kurzyślad błękitny. Jego nazwa łacińska to Anagallis foemina Miller. Jest również rośliną leczniczą. Kurzyślad błękitny jest bliski zagrożenia wyginięciem. Występuje na małej liczbie stanowisk. Preferuje gleby wapienne. Forma kurzyśladu polnego z niebieskimi kwiatami to A. arvensis L. for. azurea. To odmienny gatunek od kurzyśladu błękitnego.

Gdzie rośnie kurzyślad polny? Siedliska i ekologia

Kurzyślad polny jest rośliną synantropijną. Oznacza to, że często rośnie w miejscach zmienionych przez człowieka. Występuje na polach uprawnych. Rośnie też przy drogach i na nieużytkach. Znajdziesz go na wysypiskach i w winnicach. Kurzyślad preferuje żyzne gleby. Lubi podłoża gliniaste i próchnicze. Optymalna temperatura do kiełkowania to 7–20°C. Wschodzi wczesną wiosną. Uszkodzone pędy mają zdolność do odrodzenia.

Kurzyślad w dawnej fitoterapii

Kurzyślad polny to stara roślina lekarska. Był znany starożytnym. Wymieniali go Teofrast i Dioskorydes. Stosowali go Galen i Hipokrates. Pliniusz i Fuchsa także o nim pisali. Antyczne dzieła przypisywały mu różne właściwości. Uważano, że rozwesela. Stosowano go na melancholię. Leczył problemy psychiczne. W Niemczech nazywano go brzucholek. Używano go na cierpienia podbrzuszne. Nazwano go też bzikolek. Wierzono, że leczy od głupoty. Starożytni stosowali odwar na duszności. Pomagał na biegunki i żółtaczkę. Używano go przy kamicy moczowej.

W Niemczech nazywany brzucholek, jako niegdyś używany od cierpień podbrzusznych, a także bzikolek, bo mu przypisywano własności leczenia od głupoty (‘bzika’).

W starożytności stosowano go na melancholię. Pomagał przy chorobach mózgu i epilepsji. Leczył wściekliznę i gruźlicę. Używano go też na depresję. W medycynie ludowej leczył kamienie żółciowe. Stosowano go na marskość wątroby. Pomagał przy problemach z płucami. Leczył kamienie nerkowe. Używano go na infekcje układu moczowego. Pomagał przy dnie i zapaleniach stawów.

Właściwości lecznicze kurzyśladu polnego

Kurzyślad polny zawiera wiele substancji aktywnych. Należą do nich saponiny triterpenowe. Zawiera też flawonoidy i glikozydy. Występują w nim garbniki i katechiny. Posiada olejek eteryczny. Zawiera anagallizynę i cyjanoglobulinę. W korzeniu znajduje się toksyczny cyklamin saponinowy. Roślina ma gorzki smak. Jest bezwonna. Napary i maceraty działają wykrztuśnie. Mają też działanie moczopędne i odtruwające. Zawiera kwas ferulowy i kawowy. Posiada też kwas synapinowy. Działa bakteriostatycznie. Wspiera wydzielanie żółci. Chroni wątrobę. Flawonoidy działają przeciwzapalnie. Saponiny są antyseptyczne i moczopędne.

Zastosowanie kurzyśladu obecnie

Obecnie kurzyślad jest mniej popularny. Wciąż polecany jest przy chorobach układu oddechowego. Pomaga przy zapaleniu gardła. Stosuje się go na zapalenie oskrzeli. Łagodzi suchy kaszel i chrypkę. W tradycyjnej fitoterapii wspiera leczenie infekcji. Pomaga na stany zapalne. Stosuje się go przy problemach trawiennych. Pomaga na choroby skóry i układu nerwowego. Wspiera układ odpornościowy. Pomaga sercu i naczyniom.

Toksyczność i bezpieczeństwo stosowania

Kurzyślad polny jest rośliną trującą. Zawiera toksyczne saponiny i glikozydy. Zawartość tych substancji powoduje zatrucia. Objawy u zwierząt to brak apetytu. Występują biegunki. Pojawia się przyspieszony oddech. Roślina jest słabo trująca dla ludzi. Jest trująca w wyższych dawkach. Stosowanie wymaga ostrożności. Nie stosuj zioła bez nadzoru zielarza. Zaleca się małe ilości w ciągu dnia. Długotrwałe stosowanie jest odradzane. Unikaj kuracji powyżej 3 tygodni. Konieczna jest konsultacja z lekarzem. Dotyczy to kobiet w ciąży i dzieci. Ostrożność powinny zachować osoby z chorobami przewlekłymi. Może wchodzić w interakcje z lekami. Dotyczy to leków przeciwzakrzepowych i przeciwdepresyjnych. Wpływa na leki immunosupresyjne. Oddziałuje na leki na serce, nadciśnienie i cukrzycę. Może wpływać na leki na tarczycę.

Roślina jest toksyczna przy wyższych dawkach, stosować ostrożnie.
Długotrwałe stosowanie powyżej 3 tygodni jest odradzane, szczególnie w wysokich dawkach.

Kurzyślad polny jako chwast

Kurzyślad polny jest pospolitym chwastem polnym. Rozprzestrzenia się przez rolnictwo. Zachwaszcza uprawy rolnicze i ogrody. Atakuje uprawy jare i ozime. Może być przenoszony w zanieczyszczonym ziarnie do siewu. Uszkodzone pędy łatwo się odradzają. Kurzyślad nie stanowi dużego zagrożenia w ogrodach. Jego szkodliwość jest znikoma. Można go pozostawić jako ciekawostkę.

Zwalczanie kurzyśladu polnego

Zwalczanie kurzyśladu polega na kilku metodach. W małych ogrodach wystarcza wyrywanie. Skuteczne jest też przekopywanie gleby. Koszenie zapobiega zawiązaniu nasion. W dużym zachwaszczeniu stosuje się herbicydy. Skuteczne są środki z grupy trójketonów. Pomagają też herbicydy z triazyn. Połączenie tych substancji działa dobrze. Stosuj środki ochrony roślin zgodnie z etykietą. Zapoznaj się z zagrożeniami. Stosuj środki ostrożności. Skuteczność herbicydów zależy od fazy chwastu. Ważna jest dawka i formulacja. Wczesne niszczenie siewek jest najskuteczniejsze.

• Usuwaj kurzyślad ręcznie przez wyrywanie.
• Przekopuj glebę, aby usunąć korzenie.
• Koś regularnie, by zapobiec nasionom.
• Stosuj herbicydy z grupy trójketonów.
• Używaj środków zgodnie z zaleceniami producenta.

Uprawa i zastosowanie w ogrodzie

Kurzyślad jest rośliną płożącą. Osiąga około 20 cm wysokości. Pędy mają do 30 cm długości. Kwitnie od czerwca do przymrozków. Kwiaty są najczęściej niebieskie. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych. Podłoże powinno być dobrze przepuszczalne. Preferuje odczyn zasadowy. Możesz wykonać wapnowanie gleby. Zastosowanie kompostu też pomaga. Roślina lepiej znosi suszę niż nadmiar wody. Nie jest odporna na niskie temperatury. Uprawia się ją jako jednoroczną.

Rozmnażanie kurzyśladu

Kurzyślad rozmnaża się przez nasiona. Wysiewaj je pod koniec marca. Rób to w mieszkaniu. Możesz wysiać nasiona wprost do gruntu. Zrób to pod koniec kwietnia lub na początku maja. Nasiona siane w gruncie powinny być sadzone w odpowiednich terminach. Warto ściółkować rośliny kompostem. Zapewnia to wilgotność i składniki odżywcze.

• Wysiewaj nasiona w mieszkaniu pod koniec marca.
• Sadź nasiona w gruncie pod koniec kwietnia lub w maju.
• Ściółkuj rośliny kompostem.

Zastosowanie ozdobne

Kurzyślad nadaje się do sadzenia w ogrodzie. Sadzi się go na rabatach i skalniakach. Dobrze wygląda w wiszących pojemnikach. Możesz go uprawiać na balkonach i tarasach. Anagallis monelli to gatunek ozdobny. Bywa uprawiany jako jednoroczny. Pochodzi z regionu Morza Śródziemnego. Rośnie na suchych miejscach. Ma płożące pędy i niebieskie kwiaty. Kwiaty zamykają się na noc.

Kurzyślad w kulturze i nauce

Kurzyślad polny ma swoje miejsce w kulturze. Używany jest jako barometr. Kwitnące rano kwiaty zwiastują dobrą pogodę. Zamykają się przed deszczem. W roślinie widać układ nerwów na spodzie liści. Przypomina kurzą łapę. Stąd polska nazwa rośliny. Roślina pojawiła się na znaczku pocztowym. Poczta Polska wyemitowała go w 1967 roku. Znaczek należał do serii „Kwiaty polne”. Autorem projektu był Tadeusz Michaluk.

Badania i trendy

Rośnie zainteresowanie naturalnymi metodami leczenia. Ożywia się badanie roślin leczniczych. Dotyczy to ziół z dawnych źródeł. Kurzyślad polny budzi zainteresowanie badaczy. Badania skupiają się na jego właściwościach. Analizują działanie przeciwbakteryjne. Sprawdzają właściwości przeciwzapalne. Badają potencjał neuroaktywny. Wzrasta popularność kursów zielarskich. Konferencje naukowe promują wiedzę o ziołach. Herbarium św. Franciszka w Katowicach-Panewnikach jest takim miejscem. Instytut Medycyny Klasztornej też promuje ziołolecznictwo.

• Zainteresuj się szczegółowym badaniem roślin.
• Rozważ zbieranie i opisanie kurzyśladu błękitnego.
• Zapoznaj się z badaniami nad toksycznością kurzyśladu.
• Uczestnicz w konferencjach naukowych o ziołach.
• Weź udział w kursach zielarskich.

Powiązania z innymi roślinami

Kurzyślad polny należy do rodziny pierwiosnkowatych. Inne rośliny z tej rodziny to na przykład tojeść. Tojeść obejmuje około 150 gatunków. Występuje głównie na półkuli północnej. Niektóre gatunki tojeści mają właściwości lecznicze. Tojeść rozesłana to płożąca bylina. Ma okrągłe liście i żółte kwiaty. Tojeść pospolita rośnie na wilgotnych łąkach. Inne rośliny lecznicze to cieciorka pstra. Wymienia się też ziele piołunu. Czosnek i cebula czosnku też mają właściwości. Kurzyślad może być składnikiem mieszanek ziołowych. Łączy się go z podbiałem i tymiankiem. Pasuje do dziewanny i skrzypu polnego. Dobrze komponuje się z pokrzywą i melisą. Współdziała z chmielem.

Przykłady roślin leczniczych i ich występowanie:

• Wierzba biała – brzegi wód, wilgotne lasy.
• Wrotycz pospolity – polany, nieużytki w Polsce i Europie.
• Wrzos zwyczajny – Europa, rośnie na gorszych glebach.
• Sosna zwyczajna – strefa umiarkowana półkuli północnej.
• Świetlik łąkowy – wilgotne łąki, torfowiska.
• Skrzyp polny – pola, brzegi lasów, nieużytki.

Wiele ziół ma właściwości lecznicze. Niektóre działają moczopędnie. Inne są przeciwbakteryjne. Wiele ziół ma działanie przeciwzapalne. Niektóre pomagają na układ trawienny. Inne wspierają układ nerwowy. Wiedza o ziołach jest szeroka.

Statystyki dotyczące właściwości ziół

Podsumowanie

Kurzyślad polny to roślina o podwójnej naturze. Bywa uciążliwym chwastem na polach. Jednocześnie ma długą historię użycia w medycynie. Jego właściwości lecznicze były cenione od starożytności. Obecnie wraca zainteresowanie naturalnymi terapiami. Warto poznać jego cechy. Pamiętaj jednak o jego toksyczności. Stosuj go z rozwagą i pod okiem specjalisty. Kurzyślad polny to fascynujący element naszej flory.

Zobacz także:

• Uprawa i Zbiór Warzyw i Owoców w Ogrodzie
• Rącznik pospolity – piękna ozdoba i śmiertelne zagrożenie
• Mniszek lekarski i mlecz: właściwości, zastosowanie, zwalczanie i różnice
• Blekot pospolity – jak rozpoznać i zwalczać trującą roślinę?
• Obornik granulowany bydlęcy – naturalny nawóz dla Twojego ogrodu i pola