Szpinak w ogrodzie i na talerzu – kompletny przewodnik

Szpinak to warzywo liściaste cenione za wartości odżywcze. Uprawa szpinaku jest prosta. Możesz go mieć świeżego prosto z ogrodu. Poznaj odmiany, wymagania i sposoby wykorzystania.

Co to jest szpinak?

Szpinak warzywny (Spinacia oleracea L.) to roślina jednoroczna. Należy do rodziny Amaranthaceae. W starszych klasyfikacjach zaliczano go do Marevs. Szpinak pochodzi z Azji Zachodniej. Dziś uprawia się go na całym świecie. Osiąga wysokość od 30 do 60 cm. Roślina jest zazwyczaj dwupienna. Ma pokrój wzniesiony. Korzeń rozgałęzia się do głębokości 15-25 cm. Tworzy system korzeniowy w promieniu 30 cm. Okres wegetacji szpinaku jest krótki. Trwa zazwyczaj 45-60 dni. Idealnie nadaje się jako przedplon lub poplon. Liście szpinaku są jadalne. Mogą być spożywane na surowo lub gotowane. Mają kształt od strzałkowatych po owalne. Skupione są w rozety. Liście mają różne kolory. Mogą być jasnozielone lub ciemnozielone. Szpinak dojrzewa w około miesiąc. Nasiona dojrzewają po trzech miesiącach. Zapylanie szpinaku odbywa się za pomocą wiatru. Dziki szpinak rośnie w Afganistanie i Turkmenistanie. Występuje też na Kaukazie. Szpinak był uprawiany w starożytnej Persji. Do Europy trafił w średniowieczu. W Rosji pojawił się w XIX wieku. Do celów kulinarnych używa się rozety liści. Powstają one na początku sezonu wegetacyjnego.

Odmiany szpinaku – wybierz najlepszą dla siebie

Wybór odpowiedniej odmiany szpinaku jest ważny. Odmiany różnią się cechami. Mają inny kształt liści i okres dojrzewania. Różnią się też odpornością na choroby. Tolerują różne temperatury. Możesz uzyskać przedłużone zbiory. Posadź wiele odmian szpinaku. Różne odmiany mają różne czasy dojrzewania. Mają też najlepsze warunki do sadzenia. Niektóre zachwycą wczesnymi liśćmi. Inne zapewnią plon jesienią. Na każdy termin zbioru wybierz inną odmianę.

Szpinak zwyczajny i inne „szpinaki”

Szpinak zwyczajny to Spinacia oleracea. Istnieją też inne rośliny. Często nazywa się je szpinakiem. Nie są one prawdziwym szpinakiem. Przykładem jest szpinak nowozelandzki. Jego nazwa botaniczna to Tetragonia tetragonioides. Ma wysokie wymagania cieplne. Rośnie najlepiej powyżej 20°C. Jest odporny na suszę. Wymaga jednak wilgoci. Inną rośliną jest szpinak malabarski. Nazywa się też Basella. To roślina wspinaczkowa. Długość jej pędów dochodzi do 1,5 m. Szpinak kręcony (basella) ma owoce. Są to czarne jagody. Szpinak malabarski rośnie na zewnątrz. Można go też uprawiać w doniczkach. Młode liście są smaczne. Ma też pyszne bulwy na podziemnych pędach. Szpinak truskawkowy (Blitum Capitatum) ma jadalne liście i owoce. Czerwony szpinak Aztec ma jadalne liście. Nie jest to prawdziwy szpinak. Szwajcarski Chard to szpinak buraków. Jest często mylony ze szpinakiem. Można spożywać jego łodygi i liście.

Popularne odmiany szpinaku

Istnieje wiele popularnych odmian szpinaku. Można je podzielić na grupy. Są odmiany szybko rosnące. Preferują one chłodne klimaty. Uprawia się je jesienią i wiosną. Wolno rosnący szpinak przystosowany jest do ciepła. Rozwija się latem i późną wiosną. Czas do zapadalności odmian jest różny. Waha się od 28 do 48 dni. Odmiany różnią się teksturą i smakiem. Szpinak Savoy ma kręcone liście. Świetnie nadaje się do sałatek na surowo. Szpinak półsłony (semi-savoy) jest lżejszy. Ma mniej intensywny smak. Jest odporny na choroby. Szpinak baby ma krótką fazę rozwoju. Jest miękki i słodszy. Ma delikatniejszy smak. Zawiera mniej kwasu szczawiowego.

Oto kilka popularnych odmian:

• Bloomsdale Longstanding: Najczęstsza odmiana. Dojrzewa w 50 dni. Jest tolerantny na zimno.
• Pułk: Rośnie do pełnej dojrzałości w 37 dni. Nadaje się do robienia soku.
• Space Spinach: Gotowy w 3 tygodnie. Odporny na mączniaka.
• Czerwony kotek: Gotowy za 40 dni. Ma wysoką odporność na pleśń.
• Babie lato: Wczesna odmiana. Gotowa w 40 dni. Ma ciemnozielone liście.
• Krokodyl: Odporny na ciepło. Gotowy w 45 dni.
• Tyee: Gotowy w 45 dni. Ma pełne, ciemnozielone liście. Zbierany wczesną wiosną.
• Matador: Gotowy w 45 dni. Ma słodki smak. Dobry do sałatek i gotowania.
• Spyros: Dobrze znosi przymrozki. Kiełkuje przy 2°C. Sezon wegetacyjny 35-44 dni.
• Victoria: Odmiana późno dojrzewająca. Zachowuje odporność na strzelanie i choroby.
• Spokane: Odmiana późno dojrzewająca. Zachowuje odporność na strzelanie i choroby.
• Catalina: Odporna na wysokie temperatury. Szybko rośnie. Osiąga pełną wielkość w 40 dni.
• Teton: To hybryda. Rośnie szybko. Nie kwitnie. Liście rosną pionowo. Dojrzewa w 50-60 dni. Nadaje się do zamrażania.

Hybrydy powstają przez krzyżowanie gatunków. Trudno uzyskać ten sam plon z własnych nasion hybryd. Wybieraj odmiany odporne na mróz i choroby. Sadź odmiany odporne na niskie temperatury. Dotyczy to uprawy jesienią lub zimą. Rozpoczynaj sadzenie odmian szybko rosnących. Rob to w chłodniejsze dni. Odmiany wolno rosnące sadź w cieplejsze dni. Stosuj sadzenie sukcesywne. Zapewni to ciągłe zbiory.

Czas dojrzewania wybranych odmian szpinaku w dniach.

Uprawa szpinaku krok po kroku

Uprawa szpinaku w ogrodzie nie jest skomplikowana. Szpinak ma pewne wymagania. Zapewnienie ich gwarantuje udane zbiory. Szpinak znakomicie nadaje się jako przedplon. Może być też uprawiany jako poplon. Jest rośliną długiego dnia. Latem, gdy dni są dłuższe, wydaje pędy kwiatostanowe. Unikaj zacienionych miejsc. Zapobiegnie to przedwczesnemu kwitnieniu.

Idealne stanowisko i gleba

Szpinak preferuje gleby żyzne. Powinny być zasobne w próchnicę. Idealne są gleby piaszczysto-gliniaste. Gleba powinna być obojętna lub lekko zasadowa. Optymalne pH gleby wynosi 6,0-7,0. Szpinak najlepiej uprawiać na glebach cięższych. Powinny być wilgotne i niezakwaszone. Można użyć kompostu do przygotowania gleby. Torf i kompostowana kora też się sprawdzą. Wapno pomaga poprawić odczyn gleby. Szpinak wymaga stanowiska słonecznego. Może rosnąć też w lekkim półcieniu.

Kiedy i jak siać szpinak?

Szpinak można wysiewać w kilku terminach. Najkorzystniejszy siew wiosenny to koniec marca. Można siać do początku kwietnia. Siew jesienny jest możliwy od początku sierpnia. Trwa do drugiej dekady września. Siew ozimy odbywa się od końca sierpnia. Trwa do początku września. Nasiona można siać bezpośrednio do gruntu. Temperatura gleby powinna osiągnąć co najmniej 5°C. Siej w rzędy co 15-20 cm. Głębokość siewu wynosi 2-3 cm. Odstępy między roślinami powinny wynosić 5-8 cm. Namocz nasiona przed siewem. Zwiększy to kiełkowanie.

Pielęgnacja szpinaku

Szpinak ma duże wymagania pokarmowe. Dotyczy to szczególnie azotu. W uprawie szpinaku nie trzeba nawozić. Warunek to odpowiednie warunki glebowe. Można stosować nawozy humusowe. Przykłady to Humus Sctive lub Biohumus. Zielone rośliny motylkowe też uzupełniają azot. Unikaj nadmiaru azotu. Może on wywołać wypuszczanie pędów kwiatostanowych. Zawartość azotanów zależy od odmiany. Zależy też od nawożenia i warunków uprawy. Unikaj nadmiaru azotanów. Zbierz szpinak rano. Chłodna pogoda ogranicza azotany. Systematyczne podlewanie jest ważne. Dotyczy to szczególnie okresów suszy. Podlewaj regularnie co 4 dni. Odchwaszczanie też jest potrzebne. Okrywaj uprawy słomą lub agrowłókniną. Dotyczy to okresów mrozów.

Zmianowanie i sąsiedztwo

Szpinak wymaga zmianowania. Uwzględnij odległość od roślin. Unikaj roślin z rodziny szarłatowatych. Należą do nich buraki. Unikaj sadzenia szpinaku tam, gdzie rosły sałaty. Buraki też są złym przedplonem. Szpinak dobrze rośnie w sąsiedztwie. Dobre sąsiedztwo to fasola karłowa. Dotyczy to też fasoli tycznej. Ogórki, ziemniaki i kapusta są dobrymi sąsiadami. Kalarepa, rzepa, marchew też pasują. Pietruszka, por i rzodkiewka są korzystne. Rabarbar, seler, pomidor i truskawka też. Złe sąsiedztwo to burak ćwikłowy. Cebula też nie jest dobrym sąsiadem.

Choroby i szkodniki szpinaku

Szpinak jest podatny na choroby. Głównie są to choroby grzybowe. Najczęstsza choroba to mączniak rzekomy. Wybieraj odmiany odporne na mączniaka. Najczęstszym szkodnikiem jest śmietka ćwiklanka. Monitoruj szkodniki regularnie. Stosuj metody ochrony roślin. Mogą być biologiczne lub syntetyczne.

Zbiór i przechowywanie szpinaku

Szpinak zbiera się 6-8 tygodni od wysiewu. Pierwsze liście można zbierać wcześniej. Zbiór możliwy jest już po 4 tygodniach. Szpinak należy zbierać, gdy ma 6-7 liści. Unikaj zebrania roślin po pojawieniu się kwiatostanów. Zbieraj rośliny przed pojawieniem się kwiatostanów. Liście zewnętrzne szpinaku można zbierać. Rob to, gdy osiągną około 15 cm. Szpinak można zamrozić. Zamrażanie zachowuje użyteczne właściwości. Suszone liście można przechowywać. Przechowuj je w ciemnym miejscu. Świeże liście przechowuj w lodówce. Nie dłużej niż dwa dni. Przechowuj je w wodzie lub pojemniku.

Szpinak – wartości odżywcze i korzyści dla zdrowia

Szpinak to niezwykle cenne warzywo. Jest niskokaloryczny i prozdrowotny. W 100 gramach świeżego szpinaku jest około 23 kcal. Po obróbce termicznej ma 23 kcal. Na 100 g produktu przypada 2,9 g białka. Zawiera 3,6 g węglowodanów. Ma 0,4 g tłuszczu. Szpinak jest bogaty w witaminy. Zawiera witaminę A (469 μg/100 g). Ma dużo kwasu foliowego (194 μg/100 g). Jest źródłem witaminy K (483 μg/100 g). Zawiera β-karoten (5626 μg/100 g). Szpinak dostarcza organizmowi witaminę C (55 mg). Ma też witaminy E, B1, B2, B5, B6, B9, H, PP. Zawiera sole mineralne. Są to żelazo (3,51 mg), magnez (82 mg), potas, fosfor, sód, jod, wapń (106 mg), cynk (0,53 mg), miedź (13 mikrogramów), mangan, selen (1 mikrogram). Szpinak zawiera przeciwutleniacze. Należą do nich luteina i zeaksantyna. Pomagają chronić komórki. Mogą zmniejszać ryzyko chorób przewlekłych. Szpinak zawiera chlorofil i luteinę. Wpływają korzystnie na oczy. Wspierają układ odpornościowy. Spożywanie szpinaku może obniżyć ciśnienie krwi. Może też poprawić zdrowie serca. Szpinak jest ważny dla krzepnięcia krwi. Wspiera zdrowie kości. Zawiera składniki odżywcze. Wspomagają one układ trawienny. Pomagają w oczyszczaniu organizmu. Spożywanie szpinaku pomaga w odchudzaniu. Ma niską kaloryczność. Jest bogaty w składniki odżywcze. Szpinak działa moczopędnie. Ma właściwości przeciwzapalne. Działa uspokajająco. Pomaga w leczeniu anemii. Wspiera leczenie nadciśnienia. Pomaga przy chorobach tarczycy.

Wybrane wartości odżywcze szpinaku na 100g.

Zastosowanie szpinaku w kuchni

Szpinak jest wszechstronnym warzywem. Jest szeroko stosowany w kuchni. Liście można spożywać na surowo. Świetnie nadają się do sałatek. Można też jeść szpinak po przetworzeniu. Zastosowanie różnych metod gotowania jest korzystne. Gotowanie na parze, smażenie, duszenie. Pozwala to zachować wartości odżywcze. Dodawaj liście do sałatek. Sprawdzą się w sosach i deserach. Można je dodać do ciast. Szpinak to składnik zapiekanek. Używa się go do puree i zup. Szpinak jest popularny w kuchniach świata. Grecka spanakopita zawiera szpinak. Włoska lasagne często ma szpinak. Indyjski palak paneer to danie ze szpinakiem. Wybieraj młode liście. Powinny być chrupiące i bez plam. Zwracaj uwagę na jakość. Sprawdzaj świeżość liści przy zakupie.

Ciekawostki i mity o szpinaku

Szpinak ma ciekawą historię. Zyskał popularność dzięki królowej Francji. Katarzyna Medycejska zażądała go do każdego posiłku. W wczesnym wieku uważano go za warzywo wiosenne. Zalecano go w okresie Wielkiego Postu. Mit o wysokiej zawartości żelaza jest znany. Powstał w wyniku błędu w badaniach. Błąd popełniono w latach 30. XX wieku. W rzeczywistości szpinak zawiera około 3,5 mg żelaza. To 25% dziennej wartości. Szpinak był ulubionym warzywem Popeye’a. To fikcyjny bohater. Jego popularność przyczyniła się do szpinaku. W latach 2006-2008 w USA wystąpiła epidemia E. coli. Spowodował ją skażony szpinak. Szpinak jest uważany za superfood. Wymaga jednak ostrożności w spożywaniu. Dotyczy to szczawianów. Jest idealnym dodatkiem do wielu potraw. Sprawdza się w sałatkach, zupach, smoothies.

Szpinak zyskał popularność dzięki królowej Francji Katarzynie Medycejskiej.

Szpinak to warzywo przeładowane pestycydami – w 2006 roku w USA wystąpiła epidemia E. coli.

Szpinak jest rekordzistą pod względem zawartości witaminy A, ustępując tylko marchewce.

Podsumowanie

Szpinak to warzywo o wielu zaletach. Jest łatwy w uprawie w ogrodzie. Wymaga odpowiedniej gleby i pielęgnacji. Dostępne są liczne odmiany. Różnią się one czasem dojrzewania. Mają inną odporność na warunki. Szpinak jest bardzo wartościowy. Zawiera mnóstwo witamin i minerałów. Wpływa korzystnie na zdrowie. Należy jednak uważać na szczawiany. Szczególnie osoby z problemami nerkowymi. Szpinak ma szerokie zastosowanie w kuchni. Można go jeść na surowo lub gotowanego. Uprawiaj szpinak przez cały rok. Włącz go do codziennej diety. To element zdrowego odżywiania.

Zobacz także:

• Uprawa i Zbiór Warzyw i Owoców w Ogrodzie
• Prawidłowy odchów cieląt: Klucz do zdrowia i zysku w stadzie
• Czereśnia Summit – Charakterystyka, Uprawa i Wymagania Odmiany
• Żyto hybrydowe – uprawa, zalety i potencjał
• Botwina i Boćwina – Różnice, Właściwości i Zastosowanie w Kuchni