Dowiedz się wszystkiego o budowie wymienia krowy i najlepszych rasach bydła mlecznego. Poznaj tajniki pielęgnacji, profilaktyki chorób i wyboru zwierząt.
Budowa i funkcja wymienia krowy
Wymię krowy to niezwykle ważny narząd. Znajduje się on w okolicy pachwiny. Odpowiada za produkcję mleka. Prawidłowa budowa wymienia decyduje o ilości uzyskanego mleka. Narząd pokrywają delikatne włoski. Tworzą one tak zwane „mleczne lustro”.
Wymię krowy składa się z czterech niezależnych części. Nazywamy je ćwiartkami. Każda ćwiartka działa osobno. Ma swój system gruczołów mlekowych. Posiada także niezależne kanaliki. Ćwiartki oddziela błona. Zapobiega ona przenoszeniu infekcji między nimi. To ewolucyjne przystosowanie. Zwiększa produkcję mleka. Chroni też przed chorobami.
Anatomia i działanie wymienia
Wymię krowy ma złożoną budowę wewnętrzną. Składa się z tkanki gruczołowej. Zawiera też tkankę tłuszczową. Ważna jest również tkanka łączna. Tkanka gruczołowa ma pęcherzyki mleczne. To w nich powstaje mleko. Pęcherzyki łączą się z przewodami mlecznymi. Przewody te z kolei prowadzą do cystern. Cysterny to zbiorniki mleka. Każda ćwiartka ma swoją cysternę. Zatoka mleczna przechowuje mleko. Kończy się ona na strzyku. Kanały strzykowe zatrzymują mleko. Blokują dostęp bakteriom. Otwór strzykowy umożliwia wydostanie się mleka. Dzieje się to podczas dojenia. Mięsień zwieracz strzyku chroni kanał. Reguluje też jego dostępność. Kanały strzykowe nie zamykają się od razu po doju.
Produkcja mleka wymaga dużego przepływu krwi. Do wytworzenia jednego litra mleka potrzeba około 500 litrów krwi. Naczynia krwionośne są splecione z tkankami wymienia. Ich ilość wpływa na produkcję mleka. U zwierząt wysokowydajnych naczynia są bardzo widoczne. Przepustowość naczyń krwionośnych wzrasta o 20% w pozycji leżącej. Produktywność zwierzęcia zależy od wielu układów. Układ pokarmowy ma duże znaczenie. System hormonalny wpływa na produkcję. Układ nerwowy też jest ważny.
Produktywność zwierzęcia zależy od interakcji wielu układów: pokarmowego, hormonalnego, ośrodkowego układu nerwowego
Produkcja mleka jest uruchamiana przez hormony. Ważne hormony to oksytocyna, prolaktyna i estrogen. Mleko powstaje w pęcherzykach. Gromadzi się w przewodach i cysternach. Mleko zawiera tłuszcz. Poziom tłuszczu reguluje kwas octowy. Układ hormonalny też ma tu rolę. Ważne jest, aby mleko było dojone na czas. Zapobiega to spadkowi produkcji.
Ile wymion ma krowa?
Krowa ma jedno wymiono. Składa się ono z czterech ćwiartek.
Czy buhaje mają wymiona?
Nie, wymiona to narząd występujący wyłącznie u samic.
Rozwój wymienia
Wymię rozwija się już podczas życia płodowego. Wzrost trwa do około szóstego wycielenia. Rozwój wymienia u jałówek zależy od kilku czynników. Kluczowe są genetyka i rasa. Warunki utrzymania też mają wpływ. Produktywność zależy od stanu układu hormonalnego. Ważny jest też układ rozrodczy. Pierwsza produkcja mleka zaczyna się po wycieleniu.
Wymię krowy może ważyć nawet 50 kg. Dzienna wydajność mleczna może sięgać od 20 do 50 litrów. Wymiona mogą być większe u ras mlecznych. Są też większe u dojrzałych krów. Wymiona są wykorzystywane w kuchni. W Toskanii przygotowuje się z nich dania regionalne. Są smażone lub duszone.
Chociaż w polskiej kuchni takie dania nie występują, to włosi postanowili docenić ten element krowiego ciała i przygotowują z nich dania regionalne.
Higiena wymion i zdrowie krów
Dbałość o wymię jest kluczowa w hodowli. Higiena wymion wymaga regularnego czyszczenia. Ważny jest masaż. Konieczna jest też kontrola. Prawidłowo sprawdzone wymiona są symetryczne. Mają elastyczną skórę. Nie powinny mieć guzków. Przed każdym dojem trzeba umyć wymię. Należy je też osuszyć. Warto nałożyć krem lub maść. Zabiegi pielęgnacyjne obejmują dezynfekcję. Masowanie wymienia jest także ważne.
Problemy zdrowotne bydła mlecznego są częste. Obejmują mastitis. Występują też choroby metaboliczne. Infekcje dróg oddechowych są możliwe. Mastitis to zapalenie wymienia. Jest to choroba zawodowa krów mlecznych. Zapalenie sutek objawia się opuchnięciem. Wymię staje się twarde. Pojawia się gorączka. Spada mleczność. W mleku może być krew lub ropa.
Ostre choroby wymienia to różne schorzenia. Należą do nich zapalenie sutek i obrzęk. Groźna jest ospa. Może wystąpić furunculosis. Możliwe są siniaki. Ukąszenia owadów też szkodzą. Pojawiają się brodawki.
Obrzęk wymienia można leczyć masażem. Powinien być on lekki. Częste dojenie pomaga. Należy wykluczyć sól z diety. Soczysta karma też jest niewskazana. Ospa to poważna choroba zakaźna. Wymaga izolacji zwierzęcia. Konieczna jest pomoc weterynarza. Furunculosis wymaga regularnego mycia. Stosuje się maść ichtiolową. Siniaki leczy się jodem. Pomagają zimne okłady. Stosuje się też maści rozgrzewające. Ukąszenia owadów trzeba dezaktywować. Używa się preparatów chłodzących. Leki przeciwhistaminowe są pomocne. Brodawki leczy się maścią salicylową. Maść interferonowa też jest skuteczna.
Profilaktyka jest bardzo ważna. Obejmuje regularne testy. Sprawdza się zapalenie wymienia. Konieczne jest szczepienie zwierząt. Systematyczne testy na choroby wymion są zalecane. Unikaj zanieczyszczeń. Nieodpowiednie warunki sanitarne szkodzą. Dbać o higienę wymion przed każdym dojem. Stosować odpowiednie kremy i maści do pielęgnacji. Regularne kontrole i szczepienia zwierząt są niezbędne.
- Dbać o higienę wymion przed każdym dojem.
- Regularnie kontrolować i szczepić zwierzęta.
- Stosować odpowiednie kremy i maści pielęgnacyjne.
- Unikać zanieczyszczeń i złych warunków sanitarnych.
- Systematycznie przeprowadzać testy na choroby wymion.
Rasy bydła mlecznego – wybór i charakterystyka
Bydło mleczne odgrywa kluczową rolę w rolnictwie. Jego zdolność do produkcji mleka jest ogromna. Rasy mleczne mają unikalną budowę ciała. Jest ona harmonijna. Efektywna hodowla wymaga odpowiedniego żywienia. Konieczna jest opieka weterynaryjna. Ważne jest zarządzanie zasobami. Wybór rasy zależy od warunków hodowlanych. Zależy też od celów produkcyjnych.
Obecnie istnieje ponad 1000 ras bydła hodowlanego. W Polsce w 2020 roku było 1317,4 tysiąca gospodarstw rolnych. Około 20% tych gospodarstw zajmuje się hodowlą bydła. W 2022 roku w Polsce było 6 448,3 tysiąca sztuk bydła. W 2022 roku 33,7% hodowców trzymało krowy mleczne. Młode bydło rzeźne i hodowlane poniżej 2 lat stanowiło 26,3% ogółu. Najczęściej hodowane rasy to czarno-biała (95%) i czerwona-biała (3,5%).
Jakie rasy bydła mlecznego są najpopularniejsze w Polsce?
Najpopularniejsza jest rasa holsztyńsko-fryzyjska. Często spotykane są też rasy jersey i simentalska.
Najpopularniejsze rasy i ich wydajność
W Polsce od dekad wiodącą rasą jest holsztyńska (HF). Wywodzi się ona z Holandii. Pochodzi też z północnych Niemiec. Krowy HF ważą od 600 do 700 kg. Buhaje osiągają 900 do 1200 kg. Średnia roczna produkcja mleka krów HF wynosi około 8 519 kg. Mleko tej rasy zawiera średnio 4,03% tłuszczu. Ma 3,39% białka. Dorosłe krowy HF osiągają wydajność ponad 8 000 kg rocznie. Potencjalnie mogą dać do 10 000 kg.
Rasa montbeliarde pochodzi z Francji. Dorosłe krowy ważą około 650 kg. Buhaje ważą od 900 do 1200 kg. Średnia roczna produkcja mleka wynosi od 7 000 do 9 000 kg. Rasa ta jest odporna. Dobrze wykorzystuje słabsze pasze. Mleko może mieć wysoką frekwencję genu kappa-kazeiny.
Rasa jersey pochodzi z wyspy Jersey. Krowy ważą od 350 do 500 kg. Buhaje ważą od 500 do 780 kg. Średnia roczna produkcja mleka jersey to około 6 497 kg. Mleko jersey ma wysoką zawartość tłuszczu. Zawiera ponad 5% tłuszczu. Ma prawie 4% białka. Jest cenione w serowarstwie. Mleko ma kremowy kolor. Jest bogate w karoten. Zawiera witaminę A. Posiada też sole mineralne. Wydajność mleczna rasy jersey to do 40 litrów dziennie.
Krowa Brunatna Szwajcarska pochodzi ze Szwajcarii. Dorosłe krowy ważą od 600 do 700 kg. Buhaje ważą od 900 do 1200 kg. Średnia roczna produkcja mleka to około 6 450 kg. Mleko tej rasy ma korzystny stosunek tłuszczu do białka. Jest używane do produkcji serów. Przykładem jest Gruyère czy Emmental. Brunatna Szwajcarska osiąga wysokość 136–140 cm.
Czerwono-białe bydło (simentalskie) produkuje od 6 000 do 8 000 kg mleka rocznie. Polska Czerwona charakteryzuje się odpornością. Jest długowieczna. Posiada wysoką płodność. Jej mleko jest wysokiej jakości. Produkcja mleka to około 4000–5000 kg. Przy intensywnym żywieniu może być ponad 6000 kg. Polska Czerwona Biała ma wysokość 127–138 cm. Jej wydajność mleka to 4000–6000 kg. Występuje na Podkarpaciu. Spotykana jest też w Małopolsce. Hoduje się ją na Opolszczyźnie. Występuje również na Dolnym Śląsku.
Inne rasy mleczne to Angeln i Guernsey. Angeln produkuje do 7 500 kg mleka. Guernsey może wyprodukować do 7 300 kg mleka. Rasa Shorthorn produkuje do 7 000 kg mleka. Pie Rouge des Plaines może wyprodukować do 6 900 kg mleka. Rasa szkieletowa żyje do 25 lat. Może wyprodukować do 10 000 kg mleka. Brown Swiss produkuje do 9 000 kg mleka. Szwedzka czerwień i biel produkuje do 8 000 kg mleka. Ayrshire może wyprodukować do 7 800 kg mleka.
Wydajność mleczna od najlepszych ras waha się od 3000 do 10000 litrów rocznie. Zawartość tłuszczu w mleku waha się od 3,5% do 8%. Najwyższa wydajność mleczna przypisana jest rasie holsztyńsko-fryzyjskiej. Daje do 8500 litrów rocznie. Rasy mleczne mają spokojne usposobienie. Mają wdzięczną formę. Posiadają rozwinięty układ pokarmowy. Rasy czarno-białe są najczęściej spotykane w Rosji.
Wydajność mleka zależy od żywienia zwierząt. Zależy też od warunków ich życia. Rasy mlecznego bydła w hodowlach specjalistycznych produkują mleko o różnym składzie. Ważna jest jakość mleka. Nie tylko jego ilość. Genetyka niektórych ras pozwala na lepsze wykorzystanie składników pokarmowych. Przykładem jest gen kappa-kazeiny. Występuje on w rasie montbeliard.
Wśród rodzimych ras mleka Polski wymieniamy kilka. Są to Jersey, Polska Czerwona, Brunatna Szwajcarska. Należą do nich też Polska Czerwona Biała i Montbeliarde.
Poniższa tabela przedstawia porównanie wydajności wybranych ras.
| Rasa | Średnia roczna wydajność mleka (kg/litry) | Zawartość tłuszczu (%) |
|---|---|---|
| Holstein (HF) | 8 519 kg (do 10 000 kg/l) | 4,03% |
| Montbeliarde | 7 000 – 9 000 kg (około 8 101 kg/l) | 4%+ |
| Jersey | 6 497 kg (około 6 497 kg/l, do 40 l/dzień) | >5% |
| Brunatna Szwajcarska | 6 450 kg (około 6 450 kg/l) | Bogate w tłuszcz i białko |
| Polska Czerwona | 4 000 – 6 000 kg | Wysoka jakość |
| Angeln | Do 7 500 kg/l | – |
| Guernsey | Do 7 300 kg/l | – |
| Shorthorn | Do 7 000 kg/l | – |
| Pie Rouge des Plaines | Do 6 900 kg/l | – |
Poniżej przedstawiamy porównanie średniej rocznej wydajności mlecznej kilku ras.
- Wybierz rasę odpowiednią do warunków hodowlanych.
- Zadbaj o staranną opiekę i żywienie zwierząt.
- Zarządzaj zasobami gospodarstwa efektywnie.
- Dostosuj genetykę i technologie do specyfiki rasy.
Ocena typu i budowy krów mlecznych
Ocena typu i budowy to ważne narzędzie. Służy do szacowania wartości hodowlanej. Dotyczy buhajów i samic. Ocenia cechy pokroju. Informacje z oceny są cenne. Wykorzystuje się je w programach komputerowych. Programy te służą do kojarzeń. Celem jest doskonalenie genetyczne stada. Funkcjonalna budowa ciała jest podstawą. Zapewnia wysoką produkcję. Wydłuża okres użytkowania krowy. Ocena typu i budowy obejmuje dwie części. Pierwsza to liniowa ocena cech budowy. Druga to ocena cech ogólnych.
W Polsce stosuje się trzy metody oceny. Są dostosowane do różnych typów użytkowych. Odpowiadają też różnym rasom. Terminy oceny są określone. U krów w pierwszej laktacji ocena odbywa się od 15 do 300 dnia po wycieleniu. W kolejnych laktacjach ocena jest możliwa od 15 dnia. Każda cecha liniowa jest punktowana. Skala wynosi od 1 do 9. Czasem cecha jest mierzona w centymetrach. Oceny ogólne są punktowane od 50 do 97. Są interpretowane według skali. Na przykład, 90+ oznacza ocenę doskonałą. Maksymalna punktacja zależy od laktacji. W czwartej i dalszych laktacjach można uzyskać do 97 punktów.
System klasyfikacji opisuje krowę mleczną. Ważne cechy ogólne mają swoje wagi. Rama ciała stanowi 15%. Kaliber ma 20%. Kaliber i pojemność to 15%. Siła mleczności to 20%. Typ i budowa to 15%. Nogi i racice stanowią 25%. Wymię ma największą wagę – 40%. Umięśnienie to 25%. Nowe metody oceny obowiązują od 2024 roku.
| Ocena ogólna | Punktacja |
|---|---|
| Doskonała (EX) | 90 i więcej |
| Bardzo dobra (BD) | 85 – 89 |
| Dobra (DB) | 80 – 84 |
| Dość dobra (DD) | 75 – 79 |
| Dostateczna (DS) | 70 – 74 |
| Słaba (SL) | 65 – 69 |
| Bardzo słaba (BS) | 50 – 64 |
- Wykorzystuj ocenę w zarządzaniu stadem.
- Dostosuj metody oceny do typu użytkowego.
- Przeprowadzaj ocenę zgodnie z nowymi zasadami.
- Stosuj techniki obiektywne i dokładne.
Wiedza o anatomii wymienia jest kluczowa. Dotyczy to hodowców. Odpowiednia dieta wpływa na zdrowie wymienia. Warunki utrzymania też są ważne. Wpływają na produkcję mleka. Prawidłowe żywienie jest niezbędne. Komfortowe warunki hodowli pomagają. Zaawansowane metody doju są korzystne. Selekcja i hodowla poprawiają produktywność.
- Zapewnij bydłu idealne pastwisko.
- Dostarcz dużo wody.
- Hoduj rasy mleczne dla wysokiej produkcji.
- Wykorzystaj mleko o mutacji A2 dla lepszego strawienia.
- Kupuj zwierzęta od zaufanych producentów.
- Sprawdzaj dokumentację zwierząt.
- Dostosuj wybór rasy do warunków klimatycznych.
- Regularnie szczep zwierzęta.
- Zwracaj uwagę na stan wymienia przy wyborze.
- Sprawdzaj chód i kopyta zwierząt.
W Polsce hodowla bydła mlecznego jest kluczowa. Zapewnia dochód wielu gospodarstwom. Inwestycje w infrastrukturę są ważne. Sprzęt hodowlany też. Dostosowanie warunków do potrzeb zwierząt jest kluczowe. Stosowanie nowoczesnych technologii pomaga. Monitorowanie zdrowia bydła jest istotne. Systemy wspomagające zarządzanie stadem są przydatne. Dbanie o dobrostan zwierząt jest priorytetem. Ich komfort wpływa na wydajność.
Zastanów się, jaka rasa będzie dla Ciebie najlepsza. Zadbanie o opiekę weterynaryjną jest konieczne. Obserwuj rozwój swojego gospodarstwa.
Zastanów się, jaka rasa będzie odpowiednia, zadbaj o opiekę weterynaryjną i obserwuj rozwój swojego gospodarstwa!
Zobacz także:
Dodaj komentarz