Śmietka kapuściana – groźny szkodnik upraw kapustnych i rzepaku

Śmietka kapuściana stanowi poważne zagrożenie dla wielu upraw. Atakuje warzywa kapustne i rzepak ozimy. Zrozumienie jej cyklu życia jest kluczem do skutecznej walki. Poznaj sprawdzone metody ochrony swoich roślin.

Opis i cykl życiowy śmietki kapuścianej

Śmietka kapuściana to owad z rzędu muchówek. Należy do rodziny śmietkowatych. Gatunek ten opisano w 1758 roku. Dorosłe muchówki osiągają długość od 5 do 7 mm. Samice są czarno-szare, samce ciemniejsze. Mają przezroczyste skrzydła i brązowe oczy. Muchówki pojawiają się wiosną, na przełomie kwietnia i maja. Żyją około trzech tygodni. W tym czasie samice składają jaja. Jedna samica może złożyć do 200 jaj. Jaja są białe, podłużne, długości około 1,2 mm. Składa je u podstawy łodyg lub na glebie. Preferują wilgotną glebę. Z jaj wylęgają się larwy. Trwa to od 2 do 10 dni. Larwy są beznogie, białożółte lub kremowe. Ich długość dochodzi do 10 mm. Larwy żerują na korzeniach roślin. Żyją w glebie od kilku do 30 dni. Następnie zmieniają się w poczwarki. Poczwarka ma do 7 mm długości. Jest żółtobrązowa lub ciemnobrunatna. Stadium poczwarki trwa od kilku tygodni do wielu miesięcy. Zimują poczwarki w glebie. Znajdują się na głębokości kilku centymetrów. W ciągu roku rozwijają się 2-3 pokolenia. W cieplejszych latach możliwe jest czwarte pokolenie. Pierwsze larwy pojawiają się w kwietniu/maju. Kolejne pokolenia w czerwcu/lipcu i wrześniu. Optymalna temperatura dla rozwoju larw to 15–25°C. Wysoka wilgotność gleby sprzyja ich rozwojowi.

Szkodliwość śmietki kapuścianej i objawy żerowania

Larwy śmietki kapuścianej są głównymi szkodnikami. Żerują na korzeniach roślin. Uszkadzają korzeń główny i korzenie boczne. Drążą tunele w tkankach korzeni. Atakują także szyjkę korzeniową. Najbardziej narażone są młode rośliny. W jednej roślinie może żerować nawet 300 larw. Żerowanie larw prowadzi do osłabienia roślin. Powoduje zahamowanie wzrostu. Rośliny zaczynają więdnąć. Liście żółkną i zasychają. Uszkodzone rośliny łatwo wyłuskać z ziemi. W skrajnych przypadkach rośliny zamierają. Uszkodzone korzenie stają się ciemne i nadgniłe. Otwiera to drogę chorobom grzybowym. Rośliny są bardziej podatne na suchą zgniliznę kapustnych. Narażone są też na werticiliozę. Rzepak z uszkodzonymi korzeniami słabiej zimuje. Jest też bardziej podatny na przymarzanie. Larwy drugiego i trzeciego pokolenia żerują też na częściach nadziemnych. Drążą korytarze w nerwach liści. Uszkadzają główki kapusty. Mogą wgryzać się do róż kalafiorów i brokułów. Śmietka kapuściana atakuje wiele roślin. Są to przede wszystkim kapustne: kapusta, kalafior, brokuł, brukselka, brukiew, rzepa, rzodkiewka. Szkodnik żeruje także na rzepaku i chwastach. Chwasty takie jak gorczyca polna i rzodkiew świrzepa są żywicielami.

Monitoring śmietki kapuścianej

Wczesne wykrycie szkodnika jest ważne. Pomaga w tym monitoring. Używa się do niego pułapek. Stosuje się żółte naczynia lub tablice lepowe. Pułapki te wabią dorosłe muchówki. Monitorowanie wczesnych upraw kapusty zaczyna się w połowie kwietnia. Trwa do połowy maja. Na plantacjach jesiennych pułapki ustawia się od połowy lipca. Monitorowanie trwa do połowy września. Ważna jest systematyczna lustracja pól. Sprawdzaj rośliny pod kątem objawów żerowania. Szukaj jaj u podstawy łodyg. Próg zagrożenia określa, kiedy rozpocząć zwalczanie. Próg ten to odłowienie więcej niż 2 muchówek dziennie. Musi trwać to przez 2 dni. Inny próg to powyżej 10 jaj na 10 roślinach. Znajomość szkodnika i jego cyklu pomaga w planowaniu ochrony.

Metody zwalczania śmietki kapuścianej

Zwalczanie śmietki kapuścianej wymaga kompleksowego działania. Łączy metody agrotechniczne, biologiczne i chemiczne. Celem jest zintegrowana ochrona roślin. Eliminacja szkodnika chroni plon. Poprawia stan plantacji.

Działania profilaktyczne i agrotechniczne

Właściwy płodozmian ogranicza populację szkodnika. Zaleca się przerwę 4-letnią w uprawie kapustnych. Unikaj uprawiania kapustnych po sobie. Izolacja przestrzenna plantacji jest pomocna. Oddal uprawy kapustnych od siebie. Głęboka orka po zbiorze niszczy zimujące poczwarki. Regularne usuwanie chwastów kapustowatych jest ważne. Chwasty są żywicielami śmietki. Niszczenie resztek pożniwnych też pomaga. Wczesny siew może zmniejszyć uszkodzenia. Rośliny są silniejsze, gdy pojawia się szkodnik. Zwiększenie normy siewu może zrekompensować straty. Okrywanie upraw agrowłókniną lub siatką działa jak bariera. Zapobiega składaniu jaj przez muchówki. Stosuj siatkę o oczkach 1×1,5 mm. Można też stosować osłony z tektury wokół roślin. Sadzenie roślin odstraszających w pobliżu kapusty może pomóc. Koper, sałata czy nagietki mogą działać. Cebula sadzona obok kapusty też ma działanie odstraszające.

Biologiczne metody ochrony

Naturalni wrogowie śmietki kapuścianej pomagają w jej kontroli. Należą do nich pasożytnicze nicienie. Przykładem jest Steinernema feltiae. Atakują one larwy w glebie. Inne naturalne wrogi to owady drapieżne. Wymienia się tu gatunki z rodzaju Trichogramma. Pomocne są też Trybliographa rapae i Pachycrepoideus vindemiae. Drapieżne chrząszcze z rodziny Carabidae polują na larwy. Chrząszcze kusakowate również są drapieżnikami. Stosowanie biopreparatów jest kolejną metodą. Mogą zawierać bakterie lub grzyby. Wyciąg z wrotyczu jest naturalnym odstraszaczem. Stosuje się go w formie oprysku.

Chemiczne zwalczanie śmietki kapuścianej

Chemiczne zwalczanie stosuje się przy wysokiej presji szkodnika. Dostępne są różne substancje czynne. W sezonie 2024/25 zarejestrowanych jest kilka grup. Należą do nich acetamipryd, cyjanotraniliprol, cypermetryna. Stosuje się też deltametrynę, flupyradifuron, lambda-cyhalotrynę. Preparaty można stosować na różne sposoby. Dostępne są zaprawy nasienne. Zabezpieczają nasiona przed siewem. Stosuje się mikrogranulaty doglebowe. Preparat Belem 0,8 MG zawiera cypermetrynę. Działa kontaktowo i żołądkowo. Aplikuje się go podczas siewu. Niektóre środki podaje się przez fertygację. Verimark® 200 SC zawiera cyjanotraniliprol (CYAZYPYR®). Może być podawany do systemu korzeniowego. Benevia® 100 OD to inna formulacja CYAZYPYR® do upraw polowych. Opryski nalistne stosuje się w określonych terminach. Produkty z grupy pyretroidów (np. Karate Zeon 050 CS, Delmetros 100 SC) stosuje się od połowy kwietnia do maja. Powtarza się zabiegi od lipca do sierpnia. Produkty z acetamiprydem (np. Mospilan 20 SP, Apis 200 SE) stosuje się od fazy 3 liści. Można je stosować do fazy 80% masy główki. Zabiegi chemiczne wykonuje się po przekroczeniu progu zagrożenia. Przy temperaturze powyżej 20°C zabieg wykonuje się po 3 dniach. Przy niższych temperaturach po 5 dniach.

Przed użyciem środków ochrony roślin należy zawsze przeczytać etykietę. Przestrzegaj zaleceń producenta. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia. Stosuj środki bezpieczeństwa opisane na etykiecie.

Strategia „push and pull”

Strategia „push and pull” to innowacyjna metoda. Wykorzystuje rośliny odstraszające i wabiące. Rośliny odstraszające (push) sadzi się w uprawie. Przykładem jest szałwia. Zawiera ona kwas karnozynowy i karnozol. Odstraszają one szkodniki. Rośliny wabiące (pull) umieszcza się w pobliżu uprawy. Przyciągają one szkodniki z dala od chronionych roślin. Ta metoda wpisuje się w trendy zrównoważonego rozwoju. Pomaga ograniczyć stosowanie chemii.

Podsumowanie i zalecenia

Skuteczna ochrona przed śmietką kapuścianą jest możliwa. Wymaga połączenia różnych metod. Rozpocznij od działań profilaktycznych. Stosuj właściwy płodozmian. Zwalczaj chwasty kapustowate. Monitoruj plantacje od wczesnej wiosny. Używaj pułapek do obserwacji nalotu. Gdy próg zagrożenia zostanie przekroczony, reaguj szybko. Możesz zastosować metody biologiczne. Wykorzystaj naturalnych wrogów szkodnika. W przypadku silnej inwazji sięgnij po środki chemiczne. Wybieraj preparaty zgodnie z zaleceniami. Pamiętaj o stosowaniu środków bezpieczeństwa. Zintegrowane podejście do ochrony roślin przynosi najlepsze efekty. Chroni plony i środowisko.

Oto kluczowe działania:

• Stosuj właściwy płodozmian.
• Izoluj uprawy od innych roślin kapustnych.
• Głęboka orka po zbiorze niszczy poczwarki.
• Usuwaj chwasty z plantacji i ich otoczenia.
• Wcześnie siej rzepak, zwiększ normę wysiewu.
• Okrywaj młode rośliny agrowłókniną.
• Monitoruj nalot muchówek żółtymi pułapkami.
• Szukaj jaj u podstawy roślin.
• Reaguj, gdy próg zagrożenia zostanie przekroczony.
• Rozważ metody biologiczne (np. nicienie).
• W razie potrzeby stosuj zarejestrowane insektycydy.
• Przestrzegaj zaleceń na etykiecie środków ochrony roślin.

Zobacz także:

• Mątwik ziemniaczany – groźny szkodnik upraw ziemniaka
• Skrzypionka w zbożu – jak skutecznie zwalczać szkodnika?
• Uprawa i Zbiór Warzyw i Owoców w Ogrodzie
• Ogrodnica niszczylistka – jak rozpoznać i skutecznie zwalczać szkodnika w ogrodzie?
• Niedobory składników pokarmowych w rzepaku – jak je rozpoznać i zapobiegać?