Ptasia grypa to groźna choroba wirusowa. Atakuje ptaki, ale zagraża też ludziom. Wyjaśniamy, jak rozpoznać objawy i jak skutecznie się chronić.
Czym jest ptasia grypa?
Ptasia grypa to ostra choroba zakaźna. Wywołują ją wirusy grypy typu A. Krążą one głównie wśród ptaków. Choroba występuje powszechnie u wielu gatunków. Może dotknąć drób i dzikie ptactwo. Zagrożone są kury, kaczki, gęsi i indyki. Pierwsze wzmianki o chorobie pochodzą z 1878 roku. Nosiła wtedy nazwę „dżuma klasyczna”.
Wirusy dzielą się na podtypy. Najbardziej znane to H5 i H7. Szczególnie niebezpieczne są szczepy HPAI. HPAI oznacza wysoce zjadliwą grypę ptaków. Wirus H5N1 jest jednym z nich. Powoduje ciężkie objawy u ptactwa. Może prowadzić do wysokiej śmiertelności. Infekcja może mieć formę łagodną. Może też przebiegać zaawansowanie.
Jak rozprzestrzenia się wirus ptasiej grypy?
Wirus przenosi się wieloma drogami. Głównym źródłem są dzikie ptaki. Szczególnie ptaki wodne, jak kaczki i łabędzie. Mogą być nosicielami bez objawów. Wirus wydalany jest z kałem ptaków. Znajduje się też w wydzielinach. Kontakt z zakażonymi ptakami jest ryzykowny. Skażone środowisko także stanowi zagrożenie. Dotyczy to wody, paszy i sprzętu. Wirus przenosi się drogą kropelkową. Może też być na skażonych przedmiotach. Maszyny rolnicze mogą go przenosić.
Wirus potrafi długo przetrwać w środowisku. W chłodnych warunkach jest bardzo żywotny. Może przeżyć kilka lat w zamrożeniu. W kale przetrwa około 35 dni w 4°C. W wodzie zachowuje zakaźność. Dzieje się to do 4 dni w 22°C. Powyżej 30 dni przetrwa w 0°C. Wirusa niszczy obróbka termiczna. Ginie w temperaturze 70°C. Ginie też w 60°C przez 30 minut.
Czy wiatr przenosi wirusa ptasiej grypy?
Rozprzestrzenianie wirusa przez wiatr jest mało istotne. Głównym źródłem zakażenia jest bezpośredni lub pośredni kontakt.
Objawy ptasiej grypy u ptaków
Objawy różnią się w zależności od szczepu wirusa. Zależą też od stanu zdrowia ptaka. Zakażenie może przebiegać łagodnie lub ciężko. Wysoce zjadliwe szczepy dają poważne objawy. Ptaki stają się osowiałe. Odmawiają jedzenia i picia. Pojawiają się problemy z oddychaniem. Występują duszności i kichanie. Ptaki mają potargane pióra. Obserwuje się spadek produkcji jaj. Grzebień i dzwonki mogą być zasinione. Może wystąpić obrzęk tych części ciała. Choroba powoduje biegunki. Czasem pojawiają się objawy nerwowe. Występują konwulsje. Skrzydła i szyja mogą się deformować. Ptaki nie reagują na bodźce. Padnięcia bywają nagłe. Śmiertelność sięga do 100% w stadzie. Łagodne szczepy dają słabsze objawy. Obserwuje się osłabienie i gorączkę. Produkcja jaj jest zmniejszona.
| Objaw | Wysoce zjadliwy szczep (HPAI) | Nisko zjadliwy szczep (LPAI) |
|---|---|---|
| Śmiertelność | Do 100% | Łagodna |
| Zachowanie | Depresja, brak apetytu | Osłabienie, depresja |
| Układ oddechowy | Duszności, kichanie | Brak wyraźnych objawów |
| Produkcja jaj | Gwałtowny spadek | Zmniejszona |
| Wygląd | Zasinienie/obrzęk grzebienia | Brak wyraźnych zmian |
Ptasia grypa u ludzi – ryzyko i objawy
Zakażenie człowieka jest rzadkie. Wymaga bliskiego kontaktu z chorym ptactwem. Kontakt z martwymi zwierzętami jest ryzykowny. Skażone środowisko też stanowi zagrożenie. Od 2003 do 2022 roku WHO zgłosiło 950 przypadków u ludzi. 489 z tych przypadków zakończyło się zgonem. Ryzyko dla populacji ogólnej jest niskie. Dla osób pracujących ze zwierzętami jest niskie do umiarkowanego. Na terenie Polski nie zgłoszono zakażeń u ludzi.
Wirus może mutować. Mutacje mogą zwiększać jego zjadliwość. Mogą też zwiększać zdolność przenoszenia. Obecnie wirus nie przenosi się łatwo między ludźmi. Mutacje mogą to zmienić w przyszłości. Spożywanie mięsa drobiowego jest bezpieczne. Główny Inspektorat Weterynarii to potwierdza. Mięso i jaja muszą być poddane obróbce termicznej. Wirus ginie w wysokiej temperaturze.
Objawy u ludzi przypominają grypę sezonową. Pojawia się gorączka powyżej 38°C lub 39°C. Występuje kaszel i ból gardła. Pacjenci czują osłabienie. Częste są bóle mięśni i stawów. Może wystąpić duszność. Czasem pojawia się biegunka. Notuje się bóle brzucha i wymioty. W ciężkich przypadkach rozwija się zapalenie płuc. Może dojść do niewydolności oddechowej. Zdarza się zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS). Powikłania obejmują odmę opłucnową. Występują krwotoki. Może dojść do uszkodzenia płuc. Odnotowano przypadki zespołu Reye’a. Śmiertelność u ludzi zakażonych H5N1 sięga około 60%.
Jak długo trwa ptasia grypa u ludzi?
Czas trwania choroby od kilku dni do kilku tygodni. U ciężko chorych może trwać dłużej.
Czy zwierzęta domowe mogą zarazić się ptasią grypą?
Zwierzęta domowe, jak psy i koty, mogą się zarazić. Ryzyko jest jednak mniejsze niż u ptaków.
Diagnozowanie i leczenie
Diagnoza ptasiej grypy wymaga badań laboratoryjnych. U ludzi wykonuje się testy. Stosuje się immunofluorescencję, serologię, PCR. Brak jest szybkich testów na ptasią grypę u ludzi. U ptaków diagnoza wymaga konsultacji weterynaryjnej. Wykonuje się testy na obecność wirusa grypy.
Leczenie ptasiej grypy u ptaków jest trudne. Często jest bezcelowe. W przypadku ogniska choroby konieczna jest kwarantanna. Zakażone ptaki podlegają eutanazji. Likwidacja stad to metoda zwalczania choroby. Działania te mają ograniczyć rozprzestrzenianie. U ludzi leczenie polega na podawaniu leków przeciwwirusowych. Stosuje się na przykład oseltamiwir.
Zapobieganie i bioasekuracja
Zapobieganie jest kluczowe. Dotyczy to zarówno hodowców, jak i ludzi. Hodowcy drobiu powinni stosować bioasekurację. To zestaw środków ochronnych. Mają one zapobiegać przedostaniu się wirusa do stada. Zaleca się izolację drobiu. Należy ograniczyć kontakt z dzikimi ptakami. Budynki i wybiegi trzeba zabezpieczyć siatkami. Karmienie i pojenie drobiu na zewnątrz jest ryzykowne. Pasza i woda powinny być w zamkniętych pojemnikach. Woda powinna pochodzić z kontrolowanych źródeł.
Należy regularnie dezynfekować sprzęt. Dotyczy to karmników, poideł, kurników. Stosuje się śluzy dezynfekcyjne. Używa się odzieży ochronnej. Trzeba zmieniać ubranie i obuwie. Szczególnie po wejściu do kurnika. Ograniczenie liczby osób wchodzących na fermę jest ważne. Monitorowanie stanu zdrowia ptaków jest kluczowe. Należy obserwować zmiany w zachowaniu. Szybka reakcja na objawy jest niezbędna. Podejrzenie choroby trzeba zgłosić weterynarzowi.
Czy istnieją szczepionki przeciwko ptasiej grypie?
Szczepionki dla drobiu istnieją. Stosuje się je przeciwko szczepom H5N1 i H7N9. Dostępna jest też jedna szczepionka dla ludzi. Jest przeznaczona dla osób najbardziej narażonych. Dotyczy to pracowników drobiarstwa i weterynarzy.
Zalecenia dla ludzi obejmują unikanie kontaktu. Nie dotykaj dzikich i martwych ptaków. Zgłaszaj padłe ptaki odpowiednim służbom. Przestrzegaj higieny rąk. Myj ręce wodą z mydłem. Stosuj środki ochrony osobistej. Używaj masek i rękawiczek w miejscach ryzyka. Spożywaj tylko odpowiednio ugotowane mięso i jaja. Spożywaj pasteryzowane produkty mleczne. Szczepienie przeciwko grypie sezonowej jest zalecane. Może zmniejszyć ryzyko mutacji wirusów.
„Na razie nie ma powodów do paniki, bo w Polsce nigdy nie stwierdziliśmy zakażenia ludzi wirusem grypy ptaków” – dr hab. Krzysztof Śmietanka
Konsekwencje i zagrożenia
Ptasia grypa niesie poważne konsekwencje. Dotyczą one hodowców i gospodarki. Choroba może prowadzić do strat finansowych. Konieczna jest likwidacja stad. Powoduje to utratę miejsc pracy. Obiekty mogą być wyłączone z produkcji. Trwa to co najmniej trzy miesiące. Odbudowa pogłowia jest trudna. Może dojść do bankructw. Nieprzestrzeganie zaleceń zwiększa zagrożenie. Może skutkować zamknięciem granic. Wpływa na handel drobiem.
Ptasia grypa stanowi zagrożenie dla zdrowia publicznego. Choć zakażenia u ludzi są rzadkie, mogą być ciężkie. Mutacje wirusa są nieprzewidywalne. Mogą stworzyć zagrożenie pandemią. Dlatego monitorowanie sytuacji jest kluczowe. Działania służb weterynaryjnych i sanitarnych są ważne. Chronią zdrowie ludzi i zwierząt. Zapobiegają stratom ekonomicznym.
Czy można jeść jajka od kury z ptasią grypą?
Nie wykazano możliwości zakażenia przez spożycie jaj. Ważne jest jednak, aby jaja były odpowiednio ugotowane. Wirus ginie w wysokiej temperaturze.
Aktualna sytuacja i trendy
W ostatnich latach często mówi się o ptasiej grypie. Wirusy grypy ptaków są nieprzewidywalne. Sytuacja epidemiologiczna jest monitorowana. Dotyczy to Polski i Unii Europejskiej. Ogniska choroby pojawiają się sezonowo. Szczyt przypada na okres jesienno-zimowy. Związane jest to z migracjami dzikich ptaków.
Obecnie ryzyko zakażenia ludzi oceniane jest jako małe. Tak podawano w kwietniu 2025 roku. Wzrasta świadomość zagrożeń. Hodowcy zwiększają środki ostrożności. Rozbudowuje się systemy bioasekuracji. Stosuje się więcej dezynfekcji i szczepień. Trwają badania nad nowymi szczepionkami. Szczególnie nad tymi, które nie zwiększają wydalania wirusa. Ważne jest szybkie reagowanie na ogniska choroby.
Zobacz także:
Dodaj komentarz