Populacja bobrów w Polsce dynamicznie rośnie. Towarzyszą temu szkody w rolnictwie i infrastrukturze. Dowiedz się, jak uzyskać odszkodowanie i chronić swoje mienie.
Kim są bobry i dlaczego powodują szkody?
Bobry europejskie to największe gryzonie w Eurazji. Dorosłe osobniki ważą do 29 kg. Ich ciało osiąga długość do 110 cm. Bobry mają silne siekacze. Pozwalają im ścinać drzewa o metrowej średnicy. Budują tamy i żeremia. Preferują tereny w pobliżu wody. Mieszkają przy rzekach, jeziorach i stawach.
Bobry ścinają drzewa z kilku powodów. Potrzebują materiału na budowę tam. Kora i miękkie części drzew to ich pożywienie. Najczęściej ścinają drzewa liściaste. Lubią topole, wierzby, brzozy, osiki i olchy. Drzewa iglaste rzadziej padają ich ofiarą. Atakują je, gdy brakuje liściastych gatunków. Bobry zostawiają ślady zębów na pniach. To charakterystyczny znak ich obecności.
Działalność bobrów prowadzi do szkód. Podtapiają grunty rolne i leśne. Niszczą uprawy i maszyny rolnicze. Uszkadzają groble i urządzenia hydrotechniczne. Kopią nory i kanały. Zwiększają ryzyko podtopień.
Status prawny bobrów w Polsce
Czy bobry są pod ochroną? Tak, bobry są chronione prawnie w Polsce. Objęto je częściową ochroną gatunkową. Decyzja wynikała z ich bliskiego wyginięcia. Na początku XX wieku w Polsce żyło ich niewiele. Liczba osobników wynosiła kilkadziesiąt. Bolesław Chrobry chronił bobra już w XI wieku. To był pierwszy akt ochrony przyrody w Polsce. Po II wojnie światowej bobry prawie wymarły. Ich sytuacja była fatalna. W latach 70. XX wieku rozpoczęto reintrodukcję. Działania ochronne pomogły odbudować populację. Dziś bobrów jest znacznie więcej.
Obecnie bobry europejskie są chronione częściowo. Zabijanie lub niszczenie ich siedlisk jest zabronione. Wymaga to odpowiedniego zezwolenia. Przepisy reguluje Ustawa o ochronie przyrody z 2004 roku. Ważne jest też Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z 2016 roku. Wszystkie zasięgi występowania bobrów chroni prawo. Dotyczy to konwencji berneńskiej i dyrektywy siedliskowej UE.
W Polsce spotyka się też bobra kanadyjskiego. To gatunek inwazyjny (IGO). Ustawa o gatunkach obcych z 2021 roku zmieniła przepisy. Od kwietnia 2022 myśliwi mogą polować na IGO. Dotyczy to bobra kanadyjskiego. Polowanie jest możliwe z odpowiednim odstrzałem. Można polować tylko indywidualnie. IGOs nie są zwierzyną łowną. Nie można na nie polować zbiorowo. Polowanie na IGOs jest możliwe tylko kulą.
Czy bobry w Polsce są całkowicie chronione?
Bobry europejskie są objęte częściową ochroną gatunkową. Nie można ich zabijać ani niszczyć ich siedlisk bez zezwolenia.
Kto odpowiada za przepisy dotyczące bobrów?
Przepisy reguluje głównie Minister Klimatu i Środowiska oraz Ustawa o ochronie przyrody.
Jak ubiegać się o odszkodowanie za szkody bobrowe?
Szkody wyrządzone przez bobry mogą być znaczne. Ich wartość sięga kilkuset tysięcy złotych. Za szkody odpowiada Skarb Państwa. Nie odpowiadają koła łowieckie. Skarb Państwa reprezentuje Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska (RDOŚ). Odszkodowanie przysługuje za szkody w gospodarstwach rolnych, leśnych i rybackich. Przysługuje też za szkody na działkach rekreacyjnych. Trybunał Konstytucyjny to potwierdził w 2013 roku.
Procedurę szacowania szkód reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z 2018 r. Szkoda musi przekraczać 100 zł. Musisz ją zgłosić w terminie. Terminy zgłoszenia zależą od rodzaju szkody:
- Szkody w odniesieniu do zwierząt: 2 dni robocze. Można zgłosić telefonicznie. Pracownik RDOŚ sporządzi notatkę.
- Szkody w pasiekach lub stawach rybnych: 7 dni roboczych.
- Szkody w zbiorach na użytkach zielonych: 7 dni roboczych. Zgłoszenie musi nastąpić nie później niż 14 dni przed zbiorami.
- Inny rodzaj szkody: 2 miesiące.
Zgłoszenie szkody kierujesz do RDOŚ. Adres siedziby RDOŚ w Warszawie to Henryka Sienkiewicza 3, 00-015 Warszawa. Możesz dzwonić pod numer 22 556 56 56. Wniosek o odszkodowanie składasz do odpowiednich organów. Do wniosku dołącz dokumenty. Wniosek jest bezpłatny.
Wymagane dokumenty to:
- Kopia dokumentów potwierdzających prawo własności.
- Umowa dzierżawy lub użytkowania (jeśli dotyczy).
- Pozwolenia wodnoprawne (jeśli dotyczy).
- Planowany termin zbioru upraw (jeśli dotyczy).
- Mapa terenu ze wskazaniem miejsca szkody.
- Dokumentacja fotograficzna szkód.
- Opcjonalnie: ocena rzeczoznawcy.
Oględziny i szacowania szkód przeprowadza RDOŚ. Ustalają wysokość odszkodowania. Proces trwa od 2 do 6 miesięcy. Odszkodowanie wypłacają w ciągu 30 dni. Termin liczony jest od decyzji pozytywnej. Jeśli wycena szkód jest zaniżona, masz prawo się odwołać. Odwołanie składasz w ciągu 14 dni. W przypadku sporu sprawę rozpatruje sąd. Sąd może powołać biegłego rzeczoznawcę.
Jak szybko muszę zgłosić szkodę wyrządzoną przez bobry?
Termin zależy od rodzaju szkody. Dla szkód w zwierzętach to 2 dni robocze. Dla szkód w uprawach lub stawach to 7 dni roboczych.
Kto szacuje wysokość odszkodowania?
Szkody szacuje Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska. Może to być też dyrektor parku narodowego.
Czy mogę odwołać się od decyzji RDOŚ?
Tak, jeśli nie zgadzasz się z wyceną, możesz odwołać się do sądu.
Jak chronić mienie przed bobrami?
Ochrona mienia przed bobrami jest ważna. Zapobiega powstawaniu szkód. Możesz stosować różne metody zabezpieczeń. Pamiętaj, nie usuwaj bobrów ani ich tam samodzielnie. To może być wykroczenie. Działaj zgodnie z prawem. Ubiegaj się o zgodę na interwencję przez odpowiednie organy.
Skuteczne metody ochrony:
- Siatki metalowe: Owijaj pnie drzew metalowymi siatkami. Zakop je na głębokość około 30 cm. Chronią przed obgryzaniem.
- Farby z piaskiem: Nakładaj farbę z dodatkiem gruboziarnistego piasku. Pokryj pień na wysokość około 1 metra. Piasek zniechęca bobry do gryzienia.
- Elektrosiatki: Zastosuj niskonapięciową elektrosiatkę. Umieść ją wokół drzew lub całego ogrodu. Tworzy barierę elektryczną.
- Środki odstraszające: Używaj preparatów na bazie związków gorzkich. Skuteczne są też środki z czosnkiem lub pieprzem. Zapach i smak odstraszają bobry.
- Modyfikacja siedliska: Utrzymuj grunty w dobrym stanie. Ogrodź sady. Regularnie wykoszaj rowy. Zwalczaj niechlujstwo na wałach. To przyciąga bobry.
- Rury przelewowe: Wstawiaj rury przelewowe do przepustów. Pomagają kontrolować poziom wody.
Warto utrzymywać grunty w dobrym stanie. Zabezpiecz teren. Ograniczysz szkody od bobrów. Monitoruj stan posesji regularnie. Zwróć uwagę na miejsca blisko cieków wodnych.
Zarządzanie populacją bobrów i odstrzał
Populacja bobrów w Polsce znacząco wzrosła. W latach powojennych było ich kilkaset. Obecnie szacuje się ją na ponad 100 tysięcy osobników. Niektóre źródła podają nawet 130-140 tysięcy. Liczba bobrów rośnie w tempie 10% rocznie. W ostatnim dziesięcioleciu ich liczba podwoiła się. Wzrost populacji powoduje konflikty. Bobry wchodzą tam, gdzie wcześniej ich nie było. Pojawiają się w miastach, np. w Poznaniu.
Rosnąca liczebność bobrów wymaga działań kontrolnych. W 2020 roku wydano 305 decyzji na odstrzał bobrów. Decyzje dotyczyły głównie miesięcy październik–marzec. Regionalni Dyrektorzy Ochrony Środowiska wydają zezwolenia na redukcję. W województwie świętokrzyskim zapadła decyzja o odstrzale. Dotyczy to terenu Nadleśnictwa Staszów. Zawnioskowano o odstrzał 120 ze 150 bobrów. Zgoda RDOŚ w Kielcach dotyczy redukcji 40 bobrów rocznie. Redukcja zaplanowana jest od października 2025 do końca 2027. W województwie podkarpackim planuje się odstrzał 3,6 tys. bobrów. Redukcja ma nastąpić w ciągu trzech lat. Na obszarze nadleśnictw Rudnik i Nowa Dęba obejmie 201 bobrów.
Odstrzał bobrów jest możliwy z zezwoleniem. Dotyczy to bobra europejskiego. Legalna ingerencja jest możliwa. Występuje w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia. Dotyczy też szkód w infrastrukturze lub rolnictwie. Wymaga uzyskania odpowiednich zezwoleń. Metody zarządzania populacją obejmują przesiedlanie. Stosuje się też budowę barier. Możliwa jest częściowa redukcja. Bilans działalności bobrów jest pozytywny. Podnoszą poziom wód gruntowych. Zmniejszają erozję gleby. Tworzą nowe siedliska. Zwiększają bioróżnorodność. Zabezpieczenia są trwalsze niż odszkodowania czy odstrzał. Zastosowanie zabezpieczeń jest ograniczone. Głównym powodem są wysokie koszty.
„Działania, o których dyskutowaliśmy w trakcie spotkania są konieczne ze względu na potrzebę ograniczenia szkód wyrządzanych przez bobry w lesie i gospodarstwach rolnych” – Andrzej Tyrawski
„Populacja bobra powinna być redukowana w wyniku kontrolowanych odstrzałów lub poprzez rozbieranie tam w miejscach, w których bobry powodują szkody” – Andrzej Tyrawski
Bobry kanadyjskie jako gatunek inwazyjny podlegają innym regulacjom. Myśliwi mogą na nie polować bez ograniczeń liczbowych. Wymaga to posiadania odstrzału na jakikolwiek gatunek łowny. Polowanie na bobry europejskie jest ściśle regulowane. Wymaga specjalnych pozwoleń i przestrzegania sezonów. Etyka łowiecka nakazuje minimalizować cierpienie zwierząt. W Polsce nie ma silnej tradycji polowań na bobry europejskie.
Czy można polować na bobry w Polsce?
Polowanie na bobra europejskiego jest możliwe tylko ze specjalnym zezwoleniem RDOŚ w określonych sytuacjach. Na bobra kanadyjskiego można polować jako na gatunek inwazyjny z odpowiednim odstrzałem.
Dlaczego decyduje się na odstrzał bobrów?
Odstrzał jest metodą kontroli populacji. Stosuje się go w miejscach, gdzie bobry powodują znaczne szkody w rolnictwie, leśnictwie lub infrastrukturze.
Najczęstsze pytania dotyczące szkód bobrowych
Jak rozpoznać szkody wyrządzone przez bobry?
Bobry ścinają drzewa, pozostawiając charakterystyczne stożkowate pnie. Budują tamy na ciekach wodnych. Kopią nory w brzegach rzek i stawów. Powodują zalania terenów. Niszczą uprawy rolne.
Czy odszkodowanie pokrywa utracone korzyści?
Nie, odpowiedzialność Skarbu Państwa nie obejmuje utraconych korzyści z powodu działalności bobrów.
Gdzie znajdę wzory wniosków o odszkodowanie?
Wzory wniosków są dostępne na stronach internetowych Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska (RDOŚ).
Czy mogę samodzielnie rozebrać tamę bobrową?
Nie, bobry są chronione. Samodzielna rozbiórka tamy lub usuwanie siedliska bez zezwolenia jest naruszeniem prawa. Skontaktuj się z RDOŚ.
Zobacz także:
Dodaj komentarz