Orka zimowa: Zrozumieć techniki i wybrać najlepsze dla pola

Orka zimowa to kluczowy zabieg agrotechniczny podsumowujący sezon. Wpływa na strukturę gleby, retencję wody i zdrowotność roślin. Zrozumienie jej technik pomaga podjąć najlepsze decyzje dla Twojego gospodarstwa.

Czym jest orka przedzimowa i zimowa?

Orka przedzimowa to najgłębszy zabieg jesienią. Wykonuje się ją pod rośliny jare. Pozostawia rolę w ostrej skibie na zimę. Taki stan gleby sprzyja jej przemarzaniu. Mróz kruszy skiby i poprawia strukturę. Ziębla to inna nazwa tej orki. Nazywanie jej orką zimową jest błędem. Orkę zimową wykonuje się rzadko zimą.

Kiedy wykonać orkę zimową?

Orkę zimową wykonuje się późną jesienią. Czas to zwykle od drugiej połowy października. Prace trwają często do końca listopada. Czasami rolnicy orzą jeszcze w grudniu. Nie ma jednego podręcznikowego terminu. Ważne są warunki glebowe. Orkę wykonuje się często po pierwszych przymrozkach. Opady deszczu pod koniec października poprawiły rozluźnienie gleby. Orka w takich warunkach przebiega sprawnie.

• Warto orkę wykonywać po pierwszych przymrozkach i śniegu.
• Wykonywać orkę od razu po nadejściu chłodów.

Jaka głębokość orki jest właściwa?

Głębokość orki zależy od wielu czynników. Warunki glebowe są kluczowe. Orka głęboka ma zwykle 25-30 cm. Czasami sięga do 35 cm. Optymalna głębokość pod rośliny jare to 25-30 cm. Najgłębiej orze się pod buraki cukrowe. Gleby lżejsze można orać płycej. W woj. pomorskim orka na 25-30 cm dotyczy ciężkich gleb mady. Rośliny głęboko korzeniące się wymagają pogłębienia ziębli. Głęboka uprawa na 65 cm jest możliwa. Dotyczy gleb ubitych i nieurodzajnych.

• Dostosować głębokość orki do rodzaju gleby.
• Dostosować głębokość orki do planowanej uprawy.

Zalety i wady orki zimowej

Orka zimowa ma wiele zalet. Służy spulchnieniu roli. Likwiduje podeszwę płużną. Zwiększa pojemność sorpcyjną gleby. Poprawia pojemność wodną gleby. Umożliwia wydobycie składników pokarmowych. Dotyczy to N, K, Mg, S, Ca, B, Mo. Ogranicza rozwój patogenów. Pomaga zwalczać choroby i szkodniki. Przyoranie nasion chwastów utrudnia ich wschody. Rozłogi perzu też są niszczone. Głęboka orka wpływa korzystnie na zawartość tlenu. Poprawia napowietrzenie gleby. Może ograniczyć liczebność szkodników. Dotyczy to omacnicy prosowianki. Zgnilizna twardzikowa też jest ograniczana. Gleba przez zimę magazynuje więcej wody. Mróz przenika głęboko w ziemię. Poprawia jej strukturę. Niszczy chwasty zimujące.

Orka zimowa ma też wady. Wymaga wysokiego zużycia energii. Jest pracochłonna i kosztowna. Ryzyko erozji wodnej jest większe. Erozja wiatrowa też stanowi problem. Wady orki ostrą skibą obejmują trudność wykonania. Wymaga staranności. Potrzebuje odpowiednich warunków pogodowych. Brak mrozu i śniegu zmniejsza jej skuteczność. Przeprowadzanie orki na zbyt mokrej glebie jest szkodliwe. Może pogorszyć strukturę gleby. Zmniejsza się ilość próchnicy w glebie. Przeciwnicy orki twierdzą, że klimat się zmienił. Nie ma już długich mroźnych tygodni. Wyrównanie powierzchni gleby przed zimą jest niezalecane. Może prowadzić do jej zagęszczenia. Zagęszczenie powoduje rozlasowanie wiosną. Zagęszczanie gleby wałami jest niewskazane. Dodatkowe zabiegi agrotechniczne przed zimą też.

„Głęboka orka jesienna znacznie ogranicza populację szkodników, chorób i chwastów.”

„Wyrównanie powierzchni gleb zlewnych przed zimą może spowodować ich zbyt mocne zagęszczenie.” – prof. dr hab. Stanisław Lenart

Technika orki w ostrą skibę

Orka przedzimowa pozostawia rolę w ostrej skibie. Kształt skiby jest ważny. Ma za zadanie zatrzymać śnieg. Wpływa to na dostępność wody wiosną. Efekt ostrej skiby uzyskuje się przez stosunek głębokości do szerokości orki. Powinien wynosić 1,1–1,2. Do orki w ostrą skibę używa się pługów. Stosuje się odkładnice cylindroidalne. Używa się też odkładnic śrubowych. Stosowana na zimowych polach. Ostatnio zaleca się orać raczej 'na płasko’. Skiby ostre sprzyjają strukturze gruzełkowatej. Mogą powodować erozję wietrzną. Dotyczy to pól z silnym wiatrem.

Odpowiednie ustawienie pługa jest kluczowe. Lemiesze muszą być na jednakowej głębokości. Przy orce zimowej ustawia się pług. Zwiększa się głębokość. Ewentualnie zmienia się kąt lemiesza. Prędkość orki zimowej waha się. Zwykle wynosi od 8 do 12 km/h. Zmiana prędkości wpływa na orkę. Zmiana z 9 km/h na 5 km/h pozwala orać „na sztorc”. Obecne pługi Kverneland mają korpus 28. Utrudnia to orkę „na sztorc”. Wcześniejsze miały korpus 9. Były krótsze i niższe. Po przestawieniu pługa zużycie elementów jest mniejsze. Pochylenie w kierunku dłut pomaga. Często stosuje się pługi obrotowe bezzagonowe. Mniejsze pługi zużywają mniej paliwa. Pracują jednak dłużej. Podczas orki zimowej obniża się ciśnienie w oponach. Ustawia się obciążniki z przodu maszyny. Optymalnym rozwiązaniem jest orka bez dodatkowych narzędzi. Zapewnia równomierne rozłożenie skiby.

„Obecnie pługi Kverneland są wyposażone w korpus 28, co utrudnia wykonywanie orki „na sztorc”.” – Przemysław Zajączkowski

Orka na glebach ciężkich i zlewnych

Wykonywanie orki na glebach ciężkich jest ważne. Dotyczy to ziem gliniastych i ilastych. Na takich glebach orka przed zimą jest konieczna. Przeoranie gleby na ostrej skibie pomaga. Pozwala ziemi przemarznąć. Mróz kruszy ciężką ziemię. Gleba staje się lepiej rozluźniona. Warunki pogodowe pod koniec października sprzyjały pracom. Poprawiły rozluźnienie ciężkiej gleby. Przedzimowa orka nie stwarzała problemów. Gleby lekkie mogą tolerować głęboką orkę. Nie ma ryzyka strat wody. Na polach z głębokim profilem niszczy się podeszwę płużną. Stosuje się orkę pogłębioną. Na płytkich profilach używa się pogłębiacza.

• Wykonywać orkę na ciężkich, gliniastych i ilastych ziemiach.

Rezygnacja z orki w ostrą skibę

Niektórzy rolnicy rezygnują z orki w ostrą skibę. Zmieniają technikę uprawy. W ostatnich latach zaleca się orać 'na płasko’. Rezygnacja może poprawić wilgotność gleby. Dotyczy to powierzchni gleby. Rezygnuje się z orki w ostrą skibę przed wiosennymi pracami. Dotyczy to siewu warzyw. Chodzi też o siew buraków cukrowych. Orka co 4-5 lat jest zalecana. Dotyczy zwłaszcza głębiej korzeniących się roślin. Eksperci radzą przeorać glebę. Robi się to raz na kilka lat. Dotyczy to systemów bezorkowych. Orka zimowa powinna być przeprowadzona. Robi się to raz w cyklu bezorkowym. Wzrasta zainteresowanie technikami minimalnej uprawy. Popularny jest też siew bezpośredni. Niektórzy rolnicy żałowali wcześniejszej orki zimowej. Powodem była wilgoć. Sprzęt zużywał się szybciej.

• Unikać orki „ostrą skibą” na glebach lekkich.
• Rezygnacja z orki w „ostrą skibę” przed siewem warzyw.
• Rezygnacja z orki w „ostrą skibę” przed siewem buraków cukrowych.
• Wykonywać orkę co 4-5 lat.

Alternatywne techniki uprawy

Systemy uprawy roli ewoluowały. Od ręcznych i zwierzęcych. Do zautomatyzowanych maszyn rolniczych. Techniki uprawy obejmują konwencjonalną orkę. Stosuje się też uprawę minimalną. Popularny jest siew bezpośredni (no-till). Uprawa strip-till to alternatywa dla płużnej. Umożliwia siew w pasy gleby. Głęboka uprawa zapobiega ugniataniu gleby. Sprzyja rozwojowi korzeni. Praca w paski jest mniej inwazyjna. Polega na przygotowaniu bruzd. Reszta ziemi pozostaje pokryta odpadami. Uprawa redlinowa ułatwia odprowadzanie wody. Pomaga zachować wilgoć. Dotyczy to terenów pochyłych. Wzrasta zainteresowanie technikami konserwatywnymi. Chodzi o uprawę minimalną. Popularny jest też siew bezpośredni. Nowoczesne maszyny łączą zabiegi. Mogą orać głęboko i nawozić. Robią to w jednym przejeździe.

• Warto łączyć techniki głębokiej i minimalnej uprawy.
• Optymalizuj plony i chroń zasoby naturalne.

Opinie i doświadczenia rolników

Wielu rolników zakończyło prace jesienne. Prace obejmowały talerzowanie. Wykonano też wapnowanie. Stosowano nawożenie PK. Niektórzy rolnicy żałowali wcześniejszej orki. Powodem była wilgoć. Sprzęt zużywał się. Warunki pogodowe poprawiły rozluźnienie gleby. Przedzimowa orka nie stwarzała problemów. Rolnicy z regionu Olecka orzą po przymrozkach. Uważają orkę zimową za sensowną. Śnieg utrzymuje się tam dłużej. Nie jest tak sucho jak na południu. Niektórzy praktycy mają inne zdanie. Twierdzą, że ostra skiba nierównomiernie obsycha. Gleba traci więcej wody. Może powodować nierównomierne wschody. Gleba powinna być wyrównana. To poprawia wschody siewek.

„Prace są zakończone. Jeżeli gdzieś tam, to zostanie, jakieś pojedyncze orki jeszcze poplonów, które są do przeorania” – Wacław Bartoń

„Gdy wczesne orki żeśmy orali, bo był czas ku temu, bardzo nam ciężko szło” – Piotr Groehl

„Wielu gospodarstwach przedzimowe orki jeszcze trwają” – Dariusz Klusko

„Wysadzała ziemia do góry, nie można było się zagłębić, albo było zbyt mokro i ciągniki miały problem z uciągnięciem pługa” – Marcin Markowicz

„Przeoranie przed zimą i pozostawienie gleby w ostrej skibie pozwoli ziemi przemarznąć i skruszyć” – Marian Górecki

Podsumowanie i rekomendacje

Wybór techniki orki jest kluczowy. Zależy od rodzaju gleby. Ważne są warunki klimatyczne. Wyniki wieloletnich badań nie są jednoznaczne. Zależą od gleby i pogody wiosennej. Starannie przemyślana strategia zabiegów wpływa pozytywnie. Poprawia właściwości fizyczne gleby. Właściwości chemiczne też się poprawiają. Korzystają na tym właściwości biologiczne profilu glebowego. System korzeniowy roślin lepiej się rozwija. Prowadzi to do większych plonów. Optymalnym rozwiązaniem jest orka bez dodatkowych narzędzi. Zapewnia równomierne rozłożenie skiby dla większości gleb w Polsce. Warto rozważyć zasadność orki przedzimowej. Kontekst obecnych zim jest ważny. Adaptacja technik orki jest potrzebna. Chodzi o zmieniające się warunki klimatyczne. Wzrasta świadomość ekologiczna w rolnictwie. Ważna jest też świadomość ekonomiczna. Optymalizacja technologii rolniczych jest trendem. Minimalizacja zagęszczenia gleby jest celem.

• Dostosuj technikę uprawy do rodzaju gleby.
• Dostosuj technikę uprawy do warunków klimatycznych.
• Wykonywać orkę bez dodatkowych narzędzi dla większości gleb.
• Wstrzymać się od wczesnej orki z powodu wilgoci.

Zobacz także:

• Orka zimowa – kiedy, jak i dlaczego warto ją wykonać?
• Orka pola – kompletny przewodnik po technikach i maszynach
• Jak prawidłowo ustawić pług obrotowy? Poradnik dla rolnika
• Ursus 1224 – efektywne spalanie podczas pracy na polu
• Sadzenie ziemniaków: odległość, głębokość, termin