Facelia błękitna to roślina jednoroczna o wielu zaletach. Jest ceniona w rolnictwie i ogrodnictwie. Poznaj jej charakterystykę, wymagania i różnorodne zastosowania.
Czym jest facelia błękitna?
Facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia) należy do rodziny ogórecznikowatych. Nazywa się ją też wiązanką wrotyczową. Roślina pochodzi z Ameryki Północnej. Występuje naturalnie w Kalifornii, Arizonie i Meksyku. Obecnie uprawia się ją na całym świecie. Facelia błękitna to roślina jednoroczna. Jej okres wegetacji trwa około 100 dni. Wschodzi po 7-14 dniach od siewu. Zakwita po około 50 dniach.
Jak wygląda facelia błękitna?
Facelia błękitna osiąga wysokość od 30 do 100 cm. Ma wyprostowane, rozgałęzione pędy. Łodygi pokrywają szorstkie włoski. Liście są pierzaste i zielone. Osiągają do 25 cm długości. Mają karbowane brzegi. Kwitnienie trwa od czerwca do września. Kwiaty są niebieskie, błękitne lub fioletowe. Mają dzwonkowaty kształt. Zebrane są w groniaste kwiatostany. Kwiatostany znajdują się na szczytach pędów. Kwiaty pozostają na roślinie 2-5 tygodni. Mają ciemnoniebieski pyłek. Wnętrze kwiatu kryje pięć pręcików i szyjkę. Po przekwitnięciu pojawiają się owoce. Są to torebki z nasionami. Nasiona są żółtobrązowe i pofałdowane. Zachowują zdolność kiełkowania 3-4 lata. Roślina ma rozbudowany system korzeniowy. Sięga on głęboko w glebę.
Odmiany facelii błękitnej
W Polsce uprawia się kilka odmian facelii błękitnej. W Krajowym Rejestrze CEBORU jest 7 odmian. Należą do nich Anabela, Asta, Angelia, Atara, Natra, Lisette i Stala. Odmiany różnią się wysokością roślin. Mają różne terminy kwitnienia i dojrzewania. Różnią się też przeznaczeniem uprawy. Odmiana Natra pomaga ograniczyć populację mątwika. Odmiana Anabela jest bardzo miododajna. Można uzyskać z niej ponad 400 kg miodu z hektara. Inne znane odmiany to 'Bee’s Friend’ czy 'Purple Tansy’. Wybieraj odmianę zależnie od celu uprawy.
Wymagania i uprawa facelii błękitnej
Facelia błękitna nie ma wysokich wymagań glebowych. Dobrze rośnie na każdej glebie. Preferuje jednak gleby lekkie. Optymalne pH gleby to 5.6 do 8.5. Najlepsze plony daje na glebach kompleksów żytnich. Dobrze sprawdza się na glebach klasy IV. Nie lubi gleb ciężkich i podmokłych. Unikaj też stanowisk zbyt żyznych. Na nich facelia kwitnie gorzej. Może też wylegać i przedłużać wegetację. Roślina wymaga stanowiska słonecznego. Najlepsza jest południowa wystawa. Facelia dobrze znosi suszę i chłody. Wytrzymuje przymrozki do -5°C. Wymaga umiarkowanej wilgotności. Podlewaj ją w czasie suszy. Unikaj przesuszenia i nadmiernego nawadniania.
Przygotowanie gleby pod facelię
Przygotowanie stanowiska jest podobne do zbóż jarych. Gleba powinna być dobrze przewietrzona i wilgotna. Przed siewem gleba musi być dobrze przygotowana. Powinna być wolna od chwastów.
Nawożenie facelii błękitnej
Facelia ma małe wymagania nawozowe. Wymaga jednak pewnych składników. Przedsiewnie stosuje się fosfor i potas. Podaje się P2O5 w ilości 20-60 kg/ha. Potasu (K2O) podaje się 40-100 kg/ha. Azot stosuje się w dawce 40-80 kg/ha. Dawkę azotu dzieli się. Podaje się ją przed siewem i pogłównie. Nadmiar azotu szkodzi facelii. Powoduje słabe rośnięcie. Osłabia też kwitnienie. Może obniżać nektarowanie. Stosuj nawozy organiczne lub mineralne. Nawożenie jesienne nawozami wieloskładnikowymi jest wskazane. Na słabszych glebach stosuje się nawozy NPK 8:20:30.
Siew facelii błękitnej
Termin siewu zależy od celu uprawy. Na plon główny sieje się od marca do początku kwietnia. Optymalny termin to III dekada marca do II dekady kwietnia. Na poplon letni sieje się od połowy lipca do połowy sierpnia. Najlepiej na przełomie lipca i sierpnia. Siew na nawóz zielony można wykonywać cały rok. Siew na kwiat cięty przypada na kwiecień lub maj. Można wysiewać facelię 3 razy w sezonie. Zapewni to ciągłość kwitnienia. Unikaj siewu w maju i czerwcu. Może to obniżyć plony. Głębokość siewu wynosi 1-2 cm. Nasiona kiełkują w ciemności. Należy je dokładnie przykryć ziemią. Niedokładnie przykryte nasiona kiełkują słabo. Rozstaw rzędów wynosi 10-30 cm. Stosuj siewnik zbożowy. Po siewie zaleca się wałowanie. Jest to ważne na glebach lekkich i w suszy.
Norma wysiewu zależy od gleby i celu. Na urodzajnych glebach wystarczy 7-8 kg/ha. Na słabych glebach potrzeba 15-18 kg/ha. Na poplon norma wynosi 10-15 kg/ha. Na pszczoły wysiewa się 12-18 kg/ha. Na nasiona wystarczy 8-10 kg/ha. W siewie czystym na zielonkę sieje się około 15 kg/ha. W mieszankach norma wynosi 3-6 kg/ha. Jeden kilogram nasion wystarcza na obsianie 1000 m².
- Wysiewaj facelię w odpowiednim terminie zależnie od celu.
- Dbaj o dokładne przykrycie nasion po siewie.
- Stosuj wałowanie po siewie na lekkich glebach.
Pielęgnacja facelii błękitnej
Facelia błękitna nie wymaga intensywnej pielęgnacji. Jest odporna na suszę i chłody. Nie wymaga regularnego pielenia. Szybko zacienia glebę. Jest konkurencyjna wobec chwastów. Nie ma zarejestrowanych herbicydów do odchwaszczania. Roślina jest wrażliwa na środki chemiczne. Odchwaszczanie można wykonać mechanicznie. Stosuje się bronowanie w fazie 2-3 liści. Nie ma opracowanych zaleceń chemicznej ochrony. Dotyczy to chorób i szkodników. Facelia wydziela związki hamujące ich rozwój. Należy uważać na wirus nekrotycznej kędzierzawki (TRV). Facelia może go przenosić na ziemniaki. Unikaj siewu facelii przed ziemniakami. Unikaj stosowania insektycydów. Chroni to pszczoły i inne owady zapylające.
Czy facelię trzeba pryskać?
Nie ma zarejestrowanych środków chemicznych do ochrony facelii. Roślina jest na nie wrażliwa. Facelia sama ogranicza chwasty i szkodniki.
Jak zwalczać chwasty w facelii?
Stosuj metody mechaniczne. Przerzedzaj rośliny bronowaniem. Wykonaj to w fazie 2-3 liści. Facelia szybko zagłusza chwasty.
Zastosowanie facelii błękitnej
Facelia błękitna ma szerokie zastosowanie. Jest ceniona w rolnictwie i ogrodnictwie. Stosuje się ją jako roślinę miododajną. Uprawia się ją na poplon i zielony nawóz. Służy też jako roślina okrywowa. Ma walory ozdobne. Może być używana na paszę. Jest cenną uprawą w zmianowaniu.
Facelia jako roślina miododajna
Facelia błękitna to fenomenalne źródło pyłku i nektaru. Jest jedną z najcenniejszych roślin miododajnych. Kwitnące pola facelii uwielbiają pszczoły. Przyciąga też motyle i trzmiele. Zwiększa produkcję miodu. Wydajność miodowa facelii wynosi 300-700 kg z hektara. Średnia wydajność to około 300 kg/ha. Miód faceliowy ma wysokie walory smakowe. Posiada właściwości zdrowotne. Wspomaga leczenie układu pokarmowego i krążenia. Ma działanie antyoksydacyjne i detoksykujące. Wspomaga też leczenie chorób nowotworowych. Facelia najlepiej nektaruje przy wczesnym siewie. Słabiej nektaruje przy nadmiarze azotu. Nie nektaruje przy niedoborze wody. Słabe nasłonecznienie też ogranicza nektarowanie.
Facelia na poplon i zielony nawóz
Facelia błękitna świetnie sprawdza się jako poplon. Uprawia się ją na zielony nawóz. Tworzy obfitą masę zieloną. Dzieje się to w ciągu 6-8 tygodni. Plon zielonej masy wynosi do 20-30 ton z hektara. Poplon facelii wzbogaca glebę. Dostarcza materię organiczną i składniki odżywcze. Poprawia strukturę gleby. Działa jako roślina okrywowa. Chroni glebę przed erozją. Ogranicza wymywanie składników pokarmowych. Tłumi rozwój chwastów. Po zawiązaniu nasion roślinę się ścina. Następnie przekopuje się ją jesienią. Może być siana w międzyrzędziach cały rok. Jest efektywna do produkcji nawozu i zielonki. Roślina pobiera składniki z głębszych warstw gleby. Ogranicza też parowanie wilgoci. Stosowanie facelii pod buraki cukrowe jest korzystne. Ogranicza mątwika burakowego.
„Facelia błękitna jest jedną z najważniejszych roślin poplonowych, uprawianych na zielony nawóz.”
- Rozważ uprawę facelii jako poplonu.
- Wykorzystaj ją do poprawy struktury gleby.
- Stosuj ją jako naturalny sposób nawożenia gleby.
Inne zastosowania facelii
Facelia błękitna ma walory ozdobne. Atrakcyjne kwiaty zdobią ogród. Długo kwitnie. Można ją uprawiać w ogrodzie. Nadaje się na rabaty i do doniczek. Może być uprawiana na kwiat cięty. Siew na kwiat cięty wykonuje się w kwietniu lub maju. Facelia jest omijana przez zwierzynę płową. Zapobiega to jej zgryzaniu. Może być uprawiana w mieszankach. Dobrze komponuje się z koniczyną, lucerną czy gryką. W rolnictwie stosowana jest też na paszę. Jest cenną rośliną w zmianowaniu. Nie przenosi chorób i szkodników w płodozmianach zbożowo-rzepakowych.
Zbiór facelii błękitnej
Zbiór facelii zależy od celu uprawy. Jeśli uprawiasz facelię na nasiona, zbieraj ją po przekwitnięciu. Najlepszy termin to koniec lipca i początek sierpnia. Zbiór przypada po około 120 dniach wegetacji. Sygnałem do zbioru jest pękanie torebek nasiennych. Zbiór można wykonać ręcznie lub kombajnem zbożowym. Nasiona po zbiorze wymagają suszenia. Suszy się je do wilgotności 15%. Plon nasion wynosi od 0.5 do 1 tony z hektara. Plon zależy od warunków i odchwaszczenia. Jeśli uprawiasz facelię na zielony nawóz, ścina się ją jesienią. Robi się to po zawiązaniu nasion. Następnie masę zieloną przekopuje się.
- Zbieraj facelię na nasiona, gdy torebki pękają.
- Susz nasiona do wilgotności 15%.
- Przekopuj zielony nawóz jesienią.
Koszty i opłacalność uprawy facelii
Cena nasion facelii błękitnej waha się. Koszt kilograma nasion to 5-20 zł. Większe opakowania kosztują 18.98 zł do 457 zł. 25 kg nasion kosztuje około 400-500 zł (styczeń 2025). Uprawa na nasiona jest ryzykowna. Jest opłacalna przy plonie powyżej 400 kg/ha. Zakłada się cenę 8 zł/kg. Facelia może być finansowo wspierana. Dotyczy to ekoschematu 'Rolnictwo węglowe’. Dopłata za międzyplon ozimy wynosi 435.10 zł/ha. Wymaga to spełnienia warunków terminowych. Dotyczy to też składników mieszanki. Uprawa na poplon jest korzystna. Poprawia jakość gleby. Zmniejsza potrzebę nawożenia. Zwiększa plony w kolejnych latach.
„Uprawa facelii jest bardzo ryzykowna. Plon poniżej 400 kg/ha i cena 8 zł/kg jest na granicy opłacalności.” – Pan Marcin, rolnik z Opolszczyzny.
Podsumowanie
Facelia błękitna to roślina o wielu zaletach. Jest łatwa w uprawie. Ma niewielkie wymagania glebowe. Sprawdza się na słabszych stanowiskach. Jest odporna na suszę i przymrozki. Stanowi doskonałe źródło pożytku dla pszczół. Poprawia jakość gleby. Działa jako zielony nawóz. Ogranicza rozwój chwastów i szkodników. Może być uprawiana na nasiona, paszę, czy ozdobę. Uprawa facelii wspiera bioróżnorodność. Jest elementem zrównoważonego rolnictwa.
Zobacz także:
Dodaj komentarz