Skrzypionka zbożowa to jeden z najgroźniejszych szkodników zbóż. Może znacząco obniżyć plony. Dowiedz się, jak rozpoznać tego owada i skutecznie z nim walczyć. Prawidłowe zwalczanie skrzypionki jest kluczowe dla ochrony Twojej uprawy.
Jak rozpoznać skrzypionkę zbożową?
W Polsce występują dwa główne gatunki skrzypionek. To skrzypionka zbożowa (Oulema melanopa) i skrzypionka błękitek (O. lichensis). Oba gatunki często żerują razem na polach zbóż. Chrząszcze skrzypionki zbożowej mają około 4-5 mm długości. Ich głowa jest czarna, a przedplecze i nogi ceglasto czerwone. Pokrywy skrzydeł bywają zielonkawe lub niebieskawe. Skrzypionka błękitek jest nieco mniejsza, osiąga 3-4 mm. Jej ciało jest jednolicie ciemnoniebieskie z metalicznym połyskiem. Larwy obu gatunków są podobne. Mają brunatno-żółte ubarwienie. Pokrywa je lepki śluz wymieszany z odchodami. Przypominają wyglądem małe ślimaki.
Jak wyglądają skrzypionki?
Dorosłe skrzypionki zbożowe mierzą 4-5 mm. Mają czerwonawą głowę i przedplecze. Ich pokrywy są metalicznie zielonkawe lub niebieskawe. Larwy są brunatno-żółte i pokryte śluzem.
Cykl rozwojowy skrzypionki
Skrzypionki zimują jako dorosłe chrząszcze. Ukrywają się w resztkach pożniwnych i darni. Wiosną, gdy temperatura przekracza 10°C, opuszczają kryjówki. Zwykle dzieje się to od połowy kwietnia. Chrząszcze żerują na młodych zbożach. Następnie samice składają jaja. Składają je na górnej stronie liści. Jedna samica może złożyć do 300 jaj. Jaja są małe, około 1 mm. Wylęg larw następuje po około 14 dniach. Larwy pojawiają się pod koniec maja lub na początku czerwca. Żerują intensywnie przez kilka tygodni. Skrzypionka zbożowa przepoczwarza się w glebie. Skrzypionka błękitek robi to na liściach. Poczwarka trwa około 12 dni. W polskich warunkach klimatycznych rozwija się jedno pokolenie skrzypionki rocznie.
Kiedy pojawiają się skrzypionki?
Dorosłe chrząszcze pojawiają się wiosną. Dzieje się to, gdy temperatura przekroczy 10°C. Zwykle jest to połowa kwietnia. Larwy wylęgają się z jaj około 14 dni później.
Szkodliwość skrzypionki – straty w plonach
Największe szkody powodują larwy skrzypionek. Żerują one na tkance miękiszowej liści. Wygryzają ją wzdłuż nerwów. Pozostawiają charakterystyczne białe, podłużne plamy. Czasem liście wyglądają jak pocięte na paski. Larwy żerują głównie na liściach flagowych i podflagowych. To najważniejsze liście dla fotosyntezy. Jedna larwa może zniszczyć do 3,5 cm² powierzchni liścia. Może uszkodzić około 10% liścia flagowego. Masowe pojawienie się larw znacząco ogranicza fotosyntezę. Redukują powierzchnię asymilacyjną liści nawet o 50-80%. Niezwalczone skrzypionki powodują duże straty. Straty w plonie ziarna mogą wynosić 30-40%. W skrajnych przypadkach przekraczają 40%. Uszkodzenia liści mogą też być drogą infekcji. Sprzyjają rozwojowi chorób grzybowych. Larwy pokryte odchodami mogą przenosić wirusy traw. Skrzypionki najchętniej żerują na pszenicy. Występują też na jęczmieniu i pszenżycie. Rzadziej atakują owies. W ostatnich latach pojawiają się także w kukurydzy.
Ile plonu może zniszczyć skrzypionka?
Niezwalczone skrzypionki mogą obniżyć plon ziarna o 30-40%. Redukują powierzchnię liści potrzebną do fotosyntezy.
Kiedy zwalczać skrzypionkę? Progi szkodliwości
Decyzję o zwalczaniu podejmij po lustracji pola. Obserwuj łan pod kątem obecności szkodnika. Zwróć uwagę na dolne liście i liść flagowy. Próg ekonomicznej szkodliwości wskazuje, kiedy interwencja jest opłacalna. Dla dorosłych chrząszczy alarmujące jest 10-15 owadów na 1 m². Jednak to larwy stanowią główne zagrożenie. Zwalczanie chemiczne przeprowadza się przy masowym wylęgu larw. Można też czekać, aż larwy osiągną około 4 mm długości. Progi szkodliwości dla larw różnią się w zależności od gatunku zboża.
| Zboże | Próg szkodliwości (larwy na źdźbło) |
|---|---|
| Pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto | 1–1,5 larwy |
| Jęczmień ozimy i jary, pszenica jara, pszenżyto jare, owies | 1 larwa na 2–3 źdźbła |
Termin zwalczania larw przypada na przełom maja i czerwca. Ważne jest, aby działać w odpowiednim momencie. Oprysk w fazie intensywnego żerowania larw jest najskuteczniejszy. Nie czekaj, aż uszkodzenia będą duże.
Jaki jest próg szkodliwości larw skrzypionki?
Dla zbóż ozimych (pszenica, pszenżyto, żyto) to 1-1,5 larwy na źdźbło. Dla jęczmienia i zbóż jarych to 1 larwa na 2-3 źdźbła.
Metody zwalczania skrzypionki zbożowej
Zwalczanie skrzypionek opiera się na kilku metodach. Ważna jest prewencja i prawidłowa agrotechnika. Stosowanie płodozmianu ogranicza populację szkodnika. Unikaj uproszczeń w uprawie roli. Dbałość o pielęgnację roślin wzmacnia ich odporność. Monitorowanie pól pozwala wcześnie wykryć zagrożenie. Można też wykorzystywać naturalnych wrogów skrzypionek. Deszczowa pogoda może naturalnie spłukać jaja i larwy z liści. Najczęściej jednak konieczne jest zwalczanie chemiczne. Stosuje się nalistne insektycydy.
Insektycydy na skrzypionkę – substancje aktywne i przykłady
Na rynku dostępnych jest wiele preparatów. Rejestr środków ochrony roślin obejmuje 7 substancji aktywnych. Są to między innymi: lambda-cyhalotryna, deltametryna, gamma-cyhalotryna, cypermetryna, esfenwalerat, acetamipryd i flupyradifuron. Większość preparatów to pyretroidy. Działają kontaktowo i żołądkowo. Ich skuteczność jest wysoka. Preparaty z grupy pyretroidów to np. Arkan 050 CS, Karate Zeon 050 CS, Delmetros 100 SC. Acetamipryd (np. Mospilan Mizu) działa wgłębnie i systemicznie. Preparat Sivanto Energy 85 EC łączy działanie kontaktowe i systemiczne. Efektywność insektycydów przekracza 98% przy prawidłowym zastosowaniu.
Czym zwalczać skrzypionkę zbożową?
Stosuje się insektycydy zawierające substancje aktywne. Popularne są pyretroidy. Acetamipryd działa wgłębnie. Dostępne są preparaty takie jak Karate Zeon, Delmetros 100 SC czy Mospilan Mizu.
Zalecenia dotyczące oprysków
Stosuj insektycydy zgodnie z etykietą produktu. Przestrzegaj zalecanej dawki. Dla Delmetros 100 SC to 0,05 l/ha. Termin zabiegu jest kluczowy. Wykonaj oprysk, gdy larwy osiągną próg szkodliwości. Najlepiej pryskać w suchą i bezwietrzną pogodę. Temperatura ma znaczenie. Pyretroidy są najskuteczniejsze poniżej 20°C. W wyższych temperaturach ich działanie jest ograniczone. Acetamipryd działa skutecznie także powyżej 20°C. Pamiętaj o ochronie zapylaczy. Oprysk chemiczny przeprowadź po oblocie pszczół. Zwykle jest to wieczorem lub wcześnie rano. Nie stosuj insektycydów w okresie kwitnienia. W przypadku bardzo dużego nasilenia szkodnika zabieg można powtórzyć po kilku dniach. Rozważ stosowanie środków selektywnych. Ograniczają one szkodliwość dla organizmów pożytecznych. Unikaj oprysków na całej powierzchni pola. Stosuj zabiegi punktowe lub brzegowe. Dotyczy to sytuacji, gdy szkodnik występuje lokalnie. Należy korzystać z środków ochrony roślin z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed użyciem przeczytaj etykietę. Środki dla użytkowników profesjonalnych wymagają kwalifikacji.
Kiedy najlepiej pryskać na skrzypionkę?
Pryskaj w momencie przekroczenia progu szkodliwości. Dzieje się to przy masowym wylęgu larw. Zwykle jest to przełom maja i czerwca. Stosuj preparaty w odpowiedniej temperaturze. Pyretroidy poniżej 20°C, acetamipryd także powyżej 20°C.
Podsumowanie i kluczowe działania
Skrzypionka zbożowa stanowi poważne zagrożenie dla zbóż. Larwy powodują największe straty. Monitoruj swoje uprawy regularnie. Wczesne wykrycie szkodnika jest kluczowe. Stosuj środki ochrony roślin zgodnie z zaleceniami. Pamiętaj o progach szkodliwości. Wybierz odpowiedni preparat i termin zabiegu. Uwzględnij warunki pogodowe. Ochrona przed skrzypionką to ważny element dbałości o wysoki plon.
Zobacz także:
- Skrzypionka zbożowa – zagrożenie dla zbóż i metody zwalczania
- Skrzypionka w zbożu – jak skutecznie zwalczać szkodnika?
- Stonka ziemniaczana – jak rozpoznać, zwalczać i chronić uprawy?
- Ogrodnica niszczylistka – jak rozpoznać i skutecznie zwalczać szkodnika w ogrodzie?
- Chowacz czterozębny – charakterystyka, szkodliwość i zwalczanie w rzepaku
Dodaj komentarz