Gryka to cenna roślina o krótkim okresie wegetacji. Jej uprawa wymaga znajomości kilku kluczowych zasad. Odpowiednie nawożenie i termin siewu decydują o wysokości plonów. Ten poradnik wyjaśnia najważniejsze kwestie dotyczące gryki.
Czym jest gryka?
Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum) należy do rodziny rdestowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Azji. Jest rośliną jarą. Okres jej wegetacji jest krótki. Trwa zazwyczaj 70 do 100 dni. Nasiona gryki są bardzo odżywcze. Zawierają dużo białka, od 11 do 16%. Mają dobrze zbilansowany skład aminokwasów. Gryka nie zawiera glutenu. Jest popularna w przemyśle spożywczym. Nasiona wykorzystuje się do produkcji kaszy i mąki. Słoma gryczana może służyć jako pasza dla zwierząt. Gryka jest rośliną owadopylną. Zapylają ją głównie pszczoły. Z hektara plantacji można uzyskać do 200 kg miodu gryczanego.
Wymagania gryki
Gryka jest rośliną o stosunkowo niewielkich wymaganiach. Dobrze radzi sobie na słabszych glebach. Jest jednak wrażliwa na pewne warunki.
Wymagania glebowe
Gryka preferuje gleby lekkie. Powinny być dobrze przepuszczalne. Wystarczają gleby klasy średniej i słabej. Optymalne pH gleby to 5,5 do 7,2. Najkorzystniejszy jest odczyn lekko kwaśny do obojętnego. Gryka źle znosi gleby mocno zakwaszone. Nie toleruje też gleb ciężkich. Unikaj stanowisk podmokłych. Ziemie zbyt suche również są niekorzystne. Gryka posiada dobrze rozwinięty system korzeniowy. Dobrze wykorzystuje składniki pokarmowe z gleby. Pobiera minerały z form niedostępnych dla innych roślin. Dotyczy to zwłaszcza fosforu. Najlepsze tereny do uprawy gryki leżą na północy Polski. Znajdują się w województwach zachodniopomorskim, pomorskim i warmińsko-mazurskim.
Wymagania klimatyczne
Gryka preferuje umiarkowane i chłodne warunki klimatyczne. Optymalna temperatura wzrostu to około 15-20°C. Gryka jest wrażliwa na przymrozki. Temperatury poniżej -2°C mogą zniszczyć wschody. Zbyt wysoka temperatura podczas kwitnienia jest szkodliwa. Susza w tym okresie powoduje zamieranie zawiązków. Roślina potrzebuje odpowiedniego nasłonecznienia. Minimalna ilość słońca to 6-8 godzin dziennie.
Kiedy siać grykę?
Właściwy termin siewu jest kluczowy dla sukcesu. Gryka to roślina ciepłolubna.
Optymalny termin siewu
Optymalny termin siewu gryki w Polsce to druga połowa maja. Często wskazuje się okres między 15 a 25 maja. Nasiona kiełkują w temperaturze powyżej 10°C. Optymalna temperatura kiełkowania to 15–18°C. Pełne wschody pojawiają się po 5-6 dniach. Wymagają temperatury 18-22°C i odpowiedniej wilgotności. Siew gryki przypada na okres od 10 do 30 maja.
Siew na poplon
Gryka świetnie nadaje się na poplon. Jest często wysiewana jako międzyplon ścierniskowy. Można ją siać do połowy sierpnia. Szybko rośnie i ogranicza chwasty. Poprawia strukturę gleby. Działa fitosanitarnie. Zwalcza nicienie.
Kiedy najlepiej siać grykę na terenie Polski?
Najlepiej siać grykę w drugiej połowie maja. Optymalny czas to 15-25 maja. Gryka potrzebuje ciepłej gleby do kiełkowania.
Kiedy siać grykę na poplon?
Grykę na poplon można siać do połowy sierpnia. Jest dobrym międzyplonem ścierniskowym. Poprawia stan gleby po zbiorach.
Konsekwencje błędnego terminu siewu
Zbyt wczesny siew gryki niesie ryzyko. Przymrozki mogą uszkodzić młode rośliny. Zbyt późny siew skraca sezon wegetacyjny. Skrócenie sezonu prowadzi do niższych plonów. Stresy termiczne ograniczają wzrost. Mogą też negatywnie wpływać na plonowanie.
Jak nawozić grykę?
Gryka ma skromne wymagania pokarmowe. Dawki nawozów nie muszą być duże. Kluczowe jest odpowiednie zbilansowanie składników.
Podstawowe zasady nawożenia
Przed nawożeniem warto przeprowadzić analizę gleby. Pozwala to dostosować dawki nawozów. Stosuj nawozy mineralne lub naturalne. Przykładem nawozów naturalnych jest obornik lub kompost. Przestrzegaj zasad równomiernego nawożenia. Obserwuj rośliny podczas wzrostu. Ponowne nawożenie stosuj w razie potrzeby.
- Przeprowadź analizę gleby przed nawożeniem.
- Dostosuj rodzaj i ilość nawozów do specyfiki gleby.
- Stosuj nawozy mineralne wieloskładnikowe lub naturalne.
Nawożenie fosforem i potasem
Nawozy fosforowe i potasowe stosuje się wczesną wiosną. Zaleca się je wysiać przed siewem gryki. Dawkowanie zależy od zasobności gleby. Na glebach średnich zaleca się 30 kg P2O5 na hektar. Potasu stosuje się 40 kg K2O na hektar. Na glebach o niskiej zasobności dawki są wyższe. Fosforu od 40 do 60 kg P2O5 na hektar. Potasu od 60 do 90 kg K2O na hektar. Przy średniej zasobności gleby zaleca się 30 kg P2O5/ha. Potasu stosuje się 40-50 kg K2O/ha.
Nawożenie azotem
Azot w nawożeniu gryki stosuje się ostrożnie. Nadmiar azotu może powodować problemy. Może prowadzić do nierównomiernego dojrzewania. Zalecana dawka azotu to około 40-80 kg N/ha. Na glebach średnich stosuje się około 50 kg N/ha. Niższe dawki azotu stosuj po lepszych przedplonach. Dotyczy to też zasobniejszych stanowisk. Większe dawki azotu należy podzielić. Stosuje się je w dwóch częściach. Połówkę przed siewem. Drugą po wydaniu pąków. Dzielenie dawki azotu minimalizuje negatywne efekty.
Jakie są najważniejsze czynniki wpływające na wzrost gryki?
Najważniejsze czynniki to temperatura i wilgotność. Gryka potrzebuje ciepła do kiełkowania. Jest wrażliwa na przymrozki i suszę. Ważne jest też odpowiednie nasłonecznienie.
Nawożenie w różnych fazach
Na początku wzrostu gryki stosuje się azot. Podaje się około 40 kg nawozu azotowego na hektar. Dawkę dzieli się na dwie części. Nawożenie w okresie kwitnienia wspomaga wzrost. Wspiera też zawiązywanie nasion. Nawożenie dolistne może być pomocne.
Technika siewu i pielęgnacja
Przygotowanie pola i siew mają duże znaczenie. Wpływają na równomierne wschody.
Przygotowanie pola
Prawidłowe przygotowanie gleby jest ważne. Obejmuje wykopanie terenu. Usuń kamienie i chwasty. Dodaj kompost dla wzbogacenia. Rolę należy przygotować jak pod siew zbóż jarych. Podczas przygotowania pola używa się brony talerzowej. Pracuje się na głębokość 15-20 cm. Unikaj prac w czasie deszczu. Mokra gleba może się zagęścić. Przygotowanie stanowiska obejmuje uprawki pożniwne. Miesza się resztki roślinne z glebą. Ogranicza się parowanie wody.
Siew
Grykę można siać mechanicznie lub ręcznie. Używa się siewników zbożowych. Zapewniają równomierne rozmieszczenie roślin. Głębokość siewu powinna wynosić 2-4 cm. Przy późniejszym siewie może być do 4-6 cm. Głębokość siewu 3-5 cm jest też podawana. Optymalna ilość nasion na hektar różni się. Zależy od rozstawu rzędów.
| Rozstaw rzędów | Norma wysiewu (kg/ha) | Obsada (miliony nasion/ha) |
|---|---|---|
| Wąskie rzędy (13-20 cm) | 60-90 kg/ha (na ziarno) | 2,9 – 3,6 miliona |
| Szerokie rzędy (30-45 cm) | 45-58 kg/ha (na ziarno) 60-90 kg/ha (na zielonkę/poplon) |
2 – 2,9 miliona |
Norma wysiewu gryki jako pojedynczego międzyplonu to 60-70 kg/ha. W mieszankach z innymi gatunkami normę wysiewu zmniejsza się. Zależy to od składu mieszanki.
Ile gryki na hektar siać?
Ilość nasion zależy od metody siewu. Przy wąskich rzędach sieje się 60-90 kg/ha. Przy szerokich rzędach 45-58 kg/ha. Na poplon stosuje się 60-70 kg/ha.
Pielęgnacja plantacji
Gryka jest rośliną stosunkowo odporną. Nie wymaga specjalistycznej ochrony chemicznej. Regularne podlewanie jest ważne. Szczególnie w czasie suszy. Utrzymuj glebę wilgotną po zasadzeniu. Unikaj jednak nadmiernego namoknienia. Pielęgnacja obejmuje zwalczanie chwastów.
Zwalczanie chwastów, chorób i szkodników
Możliwości odchwaszczania gryki są ograniczone. Brak zarejestrowanych środków ochrony chwastów dla tej uprawy. Dostępne są preparaty oparte na fluazyfop-P butylu. Możliwe jest mechaniczne odchwaszczanie. Stosuje się opielacz przy wschodach. Gryka szybko rośnie. Ogranicza w ten sposób zachwaszczenie. Jej korzenie wydzielają związki chemiczne. Związki te ograniczają kiełkowanie chwastów. Zwalczanie chwastów w gryce jest trudne.
Choroby atakujące grykę to mączniak rzekomy i prawdziwy. Występuje też szara pleśń. Zgnilizna twardzikowa stanowi zagrożenie. Szkodniki gryki to zmienniki i mszyce. Należy uważać na rolnice. Pędraki i drutowce też atakują grykę. Zastosuj naturalne metody zwalczania mszyc. Przyciągaj naturalnych wrogów szkodników. Regularnie kontroluj plantację. Stosuj odpowiednie środki ochrony roślin w razie potrzeby.
Jak można zwalczać chwasty w uprawie gryki?
Zwalczanie chwastów w gryce jest trudne. Możliwe jest mechaniczne odchwaszczanie. Stosuje się opielacz przy wschodach. Gryka sama ogranicza chwasty przez szybki wzrost.
Zbiór gryki
Zbiór gryki jest często nierównomierny. Czas od siewu do zbioru wynosi około 100-120 dni. Zbiór gryki najczęściej odbywa się na przełomie sierpnia i września. Zależy to od warunków pogodowych. Zbiór odbywa się od III dekady lipca. Dzieje się tak, gdy owoce uzyskają brunatne zabarwienie. Zbiór przeprowadza się, gdy nasiona na szczytach pędów są brązowe. Czas zbioru to około 70-100 dni po siewie. Można wspomóc zbiór herbicydem Harvade 25 F. Po zbiorach nasiona wymagają dosuszenia. Wilgotność powinna być poniżej 15%. Przeciętny plon z 1 ha to od 0,7 do 1,5 t nasion. W latach 80-tych plony wynosiły nawet 1,5 tony z hektara. W okolicach Janowa Lubelskiego możliwe są plony powyżej 2 ton. Wyniki plonowania silnie zależą od warunków pogodowych.
Gryka w rolnictwie ekologicznym i na poplon
Gryka jest chętnie uprawiana w gospodarstwach ekologicznych. Nie wymaga intensywnej ochrony chemicznej. Działa fitosanitarnie. Wzbogaca glebę w dostępne formy fosforu i wapnia. Jest dobrym przedplonem dla wielu roślin. Szczególnie dla zbóż, kukurydzy i ziemniaków. Może być uprawiana jako roślina poplonowa. Sprawdza się na glebach o niskiej bonitacji. Po przyoraniu wzbogaca glebę. Wspiera strukturę gleby. Uprawa gryki może być wspierana dopłatami. Przy przystąpieniu do 6 pakietu Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego można uzyskać dodatkowe środki. Za 1 ha gryki można dostać 750 zł (wariant 6.1). Przy produkcji materiału siewnego dopłata wynosi 1000 zł (wariant 6.2).
Czy gryka może być uprawiana na większą skalę?
Tak, gryka może być uprawiana na większą skalę. Jest to roślina o krótkim okresie wegetacji. Ma stosunkowo niewielkie wymagania. Nadaje się do uprawy towarowej.
Kiedy siać grykę dla pszczół?
Gryka jest rośliną miododajną. Siew w optymalnym terminie (połowa maja) zapewni kwitnienie. Kwitnienie potrwa od 30 do 70 dni. To korzystne dla pszczół.
Czy grykę można uprawiać w ogrodzie?
Tak, grykę można uprawiać w ogrodzie. Wybierz słoneczne stanowisko. Gleba powinna być dobrze zdrenowana. Można ją uprawiać dla nasion lub jako roślinę okrywową.
Jakie są główne szkodniki atakujące grykę?
Główne szkodniki gryki to zmienniki, mszyce i rolnice. Zagrożeniem są też pędraki i drutowce. Regularny monitoring pomaga wczesnie wykryć problem.
Jak często nawozić grykę?
Nawożenie gryki zazwyczaj odbywa się przed siewem. Azot można podzielić na dwie dawki. Drugą stosuje się po wydaniu pąków. Gryka ma niskie wymagania pokarmowe.
Siew 27 lipiec po pszenicy zbiór 27 pazdziernik plon 2t z 3ha przy wilgotności 32%
W latach 80-tych plony wynosiły nawet 1,5 tony z hektara
W okolicach Janowa lubelskiego możliwe są plony powyżej 2 ton
Plonowanie w latach mokrych i suchych waha się od 400 kg do 1,5 t/ha
Barbara Szot jest doświadczoną redaktorką bloga poświęconego tematyce rolnictwa. Jej artykuły są pełne cennych wskazówek i aktualnych trendów, pomagając czytelnikom osiągnąć sukces w uprawach rolniczych.
Wiesław Tarwacki MODR PZDR w Żurominie
Gryka jest rośliną owadopylną, w ponad 90% zapylaną przez pszczoły i jest bardzo ceniona za swą miododajność.
Gryka jest rośliną o bardzo krótkim okresie wegetacji.
Dodaj komentarz