Poznaj cykl życia słonecznika. Dowiedz się, jak go siać, pielęgnować i zbierać. Odkryj jego różnorodne zastosowania w rolnictwie.
Kiedy i jak siać słonecznik?
Siew słoneczników jest łatwy. Ta roślina pochodzi z ciepłego klimatu. W Polsce uprawa słonecznika zyskuje na popularności. Wynika to z lepszych warunków termalnych. Słonecznik ma też niższe wymagania nawozowe. Warto podkreślić, że rekordowym sezonem był rok 2023. Słonecznik rósł wtedy na 65 tysiącach hektarów. W 2024 roku areał nieco spadł. Nadal jednak pozostaje atrakcyjną uprawą. Słonecznik jest gatunkiem stosunkowo nowym na polskich polach. Wysiewa się go na większą skalę od 2015 roku.
Optymalny termin siewu
W Polsce najlepszy czas na siew słonecznika to przełom kwietnia i maja. Optymalne terminy siewu zależą od warunków klimatycznych. Zależą też od celu uprawy. Właściwy wybór momentu siewu ma kluczowe znaczenie. Zapewnia prawidłowy rozwój roślin. Przynosi obfite plony. Słoneczniki ozdobne i karłowate najlepiej wysiewać w maju. Słoneczniki na zielony nawóz sieje się w czerwcu. Termin siewu słonecznika to około tydzień wcześniej niż kukurydzy. Siewki wytrzymują przymrozki do minus 3-4 stopni Celsjusza. Temperatura gleby powinna mieć około 8 stopni Celsjusza. Optymalny termin siewu to od 20 kwietnia do 20 maja. W lipcu sieje się tylko na zielone nawozy.
Przygotowanie gleby i wymagania
Słonecznik najlepiej plonuje na żyznych glebach. Gleba powinna mieć głęboki profil. Optymalne pH gleby dla słonecznika wynosi 6,1-7,2. Minimalne pH to 6,0. Polskie pola powinny być szybko nagrzewające się. Nie powinny mieć tendencji do zaskorupiania się. Słonecznik nie toleruje stanowisk podmokłych. Unika też zimnych gleb. Może być uprawiany na glebach lżejszych. Nie powinien być sadzony na całkowicie lekkich glebach.
Głębokość siewu i rozstaw
Głębokość siewu nasion wynosi około 1,5 cm. Na cięższych glebach sieje się na 2-3 cm. Na lżejszych glebach głębokość wynosi do 4 cm. Optymalna głębokość siewu to 3-5 cm. Zalecany rozstaw rzędów wynosi 45-60 cm. Ilość nasion to od 65 do 80 tysięcy na hektar. Norma wysiewu to 65-75 tysięcy nasion na hektar. Zaleca się obniżenie normy wysiewu o 10 procent na słabszych glebach. Dotyczy to także późnego siewu. Optymalna obsada to 75 cm między rzędami. Odległość między roślinami to 18-20 cm. Alternatywnie 45 cm między rzędami. Odległość między roślinami to 30 cm.
Początkowa pielęgnacja i odporność siewek
Słoneczniki potrzebują pełnego słońca. Gleba powinna być żyzna i dobrze zdrenowana. Sadź słoneczniki po ustąpieniu ryzyka przymrozków. Regularnie podlewaj rośliny. Usuwaj chwasty. Słonecznik toleruje okresowe niedobory wody. Ma grubą i omszoną skórkę. Najlepsza temperatura kiełkowania to 10 stopni Celsjusza. Kiełkują w około 10 dni.
Nawożenie przedsiewne i startowe
Słonecznik potrzebuje dużo potasu i fosforu. Nadmiar azotu osłabia roślinę. Zapotrzebowanie na makroelementy to 70 kg N na tonę nasion. Potrzebuje też 26 kg P2O5 na tonę. Wymaga 90 kg K2O na tonę. Nawożenie wykonuje się głównie przedsiewnie. Stosuje się mocznik, sól potasową, fosforan amonu. Całość planowanego nawożenia makroskładnikami stosuje się przedsiewnie. Azot stosuje się później. Nawozy miesza się z glebą. Startowe nawożenie to około 20 kg N. Dodaje się 20 kg P2O5. Stosuj nawożenie potasem i fosforem na przedwiośniu. Aplikuj azot dwa tygodnie przed siewem. Nie przekraczaj 100 kg N na hektar.
Pielęgnacja słonecznika w trakcie wzrostu
Dbałość o słonecznik w fazie wzrostu jest kluczowa. Zapewnia to zdrowe rośliny i wysokie plony. Pielęgnacja obejmuje nawożenie, ochronę i nawadnianie.
Nawożenie pogłówne i dolistne
Pogłówne nawożenie azotem wykonuje się w fazie 4 liści. Stosuje się wtedy drugą dawkę azotu. Rośliny dobrze reagują na nawożenie dolistne. Stosuje się siarkę, magnez, mangan. Ważny jest też molibden, bor, cynk. Stosuj mikroelementy, szczególnie bor i molibden. W fazie 4-5 liści aplikuj bor. Zalecana dawka boru na hektar to 300-500 g. Dawka molibdenu to 10-20 g na hektar. Jesienne nawożenie obornikiem to 20-30 ton na hektar. Roślina wykorzystuje około 30% azotu i fosforu z obornika. Potasu wykorzystuje 50% w pierwszym roku.
Ochrona przed chwastami, chorobami i szkodnikami
Ochrona przed zachwaszczeniem jest ważna. Stosuje się herbicydy. Należą do nich glifosat, prosulfokarb, aklonifen. Używa się też metolachlor i dimetanamid-P. Istnieją odmiany z technologią Clearfield® i Clearfield® Plus. Są też odmiany Express® lub TMB. Chroni się je odpowiednimi herbicydami powschodowymi. Ochrona fungicydowa zaczyna się od zaprawy nasiennej. Możliwe są zabiegi fungicydowe w fazie 6 par liści. Opryski wykonuje się też w fazie 4 par liści. Zabiegi można stosować do fazy koszyczka. Najczęściej wykonuje się jeden zabieg fungicydowy. Dotyczy to fazy 6 par liści (BBCH 16). Możliwe są podział w dużym ryzyku chorób. Zagrożenie od ptaków to gołębie grzywacze i wróblowate. Zagrożenie od szkodników to mszyce i Orobanche (zaraza słonecznika). Szkodniki glebowe to drutowce, pędraki, rolnice. Problem mogą stanowić ślimaki. Ochrona przed Orobanche wymaga przerwy w rotacji. Kukurydza jest rośliną fitosanitarną. Odmiany odporne typu Clearfield® Plus pomagają. Stosuje się insektycydy do zwalczania szkodników. Należy kontrolować choroby i szkodniki. Ważne jest unikanie zastoin wodnych podczas podlewania. Nie nawozić słoneczników azotem. Zapobiega to wiotkim łodygom. Używaj podpór dla wysokich odmian. Zapobiega to łamaniu łodyg.
Wymagania wodne i nawadnianie
Słonecznik toleruje okresowe niedobory wody. Jest to możliwe dzięki grubej skórce. Ważne jest nawadnianie w okresach suszy. Unikaj zastoin wodnych podczas podlewania.
Zbiór słonecznika – kiedy i jak?
Zbiór słonecznika to ważny etap. Od niego zależy plon i jakość nasion. Termin zbioru i wilgotność są kluczowe.
Optymalny moment zbioru
Nasiona słonecznika zazwyczaj osiągają dojrzałość. Dzieje się to na przełomie września i października. Optymalny termin zbioru to czas. Wtedy 75-80% łusek jest brunatnych. Kiedy rozpoczynamy zbiór? W fazie brunatnienia tylnej części koszyczka. Najlepszy okres zbioru w Rosji to 15 sierpnia do końca września. Zależy to od regionu. Opóźnione zbiory prowadzą do strat. Straty wynikają z osypywania się nasion. Powodują też uszkodzenia i obniżenie jakości. Terminowość zbioru zabezpiecza koszyki przed zgnilizną. Chodzi o zgniliznę białą i szarą. Przy późno sianym słoneczniku poplonowym trzeba pamiętać. Należy zebrać go przed przymrozkami jesiennymi. Słonecznik jest bardzo wrażliwy na przymrozki.
Idealna wilgotność nasion
Wilgotność nasion do zbioru powinna wynosić 10-15%. Wilgotność nasion podczas zbioru powinna wynosić 12-14%. Wilgotność nasion powyżej 20% zwiększa ryzyko. Sprzyja pleśni i zgnilizny. Zbiór przy wilgotności 18-20% jest możliwy. Wymaga dosuszenia nasion w suszarniach. Wilgotność słonecznika musi być dostosowana do magazynowania. Konieczne jest suszenie w niskich temperaturach. Suszenie nasion do wilgotności 7% pozwala na długoterminowe przechowywanie. Po zbiorze słonecznik wymaga dosuszania. Wilgotność powinna wynosić 8-9%. Jest to bezpieczne do przechowywania. Monitorowanie wilgotności jest kluczowe. Używa się mierników wilgotności. Zapobiega to pleśni i grzybom. Chroni przed utratą masy. Zapewnia jakość i trwałość nasion.
Metody i technologie zbioru (kombajny, przystawki)
Używa się sprzętu mechanicznego do zbioru. Stosuje się kombajny z przystawką do słonecznika. Ustawienia minimalizują straty. Straty mogą sięgać 500-1000 kg na hektar. Dzieje się tak przy niewłaściwych maszynach. Straty mogą wynosić od 10% do 30%. Dotyczy to niewłaściwej techniki zbioru. Zbiór kombajnem jest główną metodą. Stosuje się hedery do słonecznika. Alternatywy to koszenie ręczne lub mechaniczne. Stosuje się przystawki do kukurydzy. Wymienia się koła zębate. Zmniejsza to prędkość obrotową. Olimac produkuje przystawki do koszenia. Przystawki Olimac służą do delikatnego zbioru. Zapewniają wysoką wydajność. Minimalizują straty ziaren. DRAGO GT zmniejsza straty. Działa nawet w trudnych warunkach. DRAGO Gold jest do bezstratnych zbiorów słonecznika. Używa się tych samych maszyn do zbioru kukurydzy i słonecznika na kiszonkę.
Zbiór słonecznika to jeden z ważnych etapów techniki rolniczej, od którego zależy plon, właściwości oleju i nasion.
Suszenie i przechowywanie nasion
Suszenie słonecznika przyspiesza dojrzewanie. Poprawia jakość nasion. Wilgotność nasion powyżej 20% zwiększa ryzyko pleśni. Zebrane nasiona są kapryśne w przechowywaniu. Wymagają odpowiednich warunków. Kontrola wilgotności i temperatury jest ważna. Suszenie nasion ciepłym powietrzem do 50 stopni Celsjusza jest stosowane. Nasiona należy dosuszyć do wilgotności 8-9% przed przechowywaniem.
Zastosowanie słonecznika
Słonecznik ma wiele zastosowań. Jest rośliną oleistą i pastewną. Służy też jako zielony nawóz. Ma walory ozdobne.
Słonecznik na ziarno (olej, pasza, spożycie)
W Polsce głównym kierunkiem jest uprawa na olej. Słonecznik jest skupowany głównie przez zakłady olejarskie. Przetwarza się go na olej słonecznikowy. Olej słonecznikowy to jeden z najpopularniejszych olejów. Używa się go w gospodarstwach domowych. Stosuje się go w przemyśle spożywczym. Wykorzystuje się go w przemyśle kosmetycznym. Nasiona są bogate w olej. Zawierają witaminy, minerały, kwasy tłuszczowe. Słoneczniki uprawia się dla nasion bogatych w kwas linolowy. Nasiona zawierają mikroelementy i witaminę E. Produkty uboczne przetwarzania słonecznika są wykorzystywane. Stosuje się je w produkcji pasz i żywności. Służą też do produkcji biopaliw. Śruta słonecznikowa jest paszą. Wartość energetyczna kiszonki ze słonecznika zależy od odmiany. Odmiany oleiste słonecznika zawierają 10–12% tłuszczu w suchej masie. Odmiany nie oleiste mają 3–4% tłuszczu.
Słonecznik na kiszonkę (dla bydła)
Kiszonka z kukurydzy i słonecznika jest bogata w energię. Zawiera składniki pokarmowe. Słonecznik ma niższą wartość energetyczną od kukurydzy. Różnica wynosi od 5 do 20%. Ma za to większą zawartość białka. Poziom białka w suchej masie może wynosić 7–16%. Pożądana zawartość suchej masy podczas kiszenia to 30–40%. Do zbioru na kiszonkę używa się tych samych maszyn co do kukurydzy. Kiszonka ze słonecznika jako zamiennik kukurydzy może powodować spadek mleczności. Może też oznaczać mniejsze przyrosty zwierząt. Odmiany oleiste mogą częściowo zastąpić kukurydzę. Nie powoduje to większego spadku produkcji. Zapewnia to wysoką jakość karmienia.
Czy kiszonka ze słonecznika jest dobrym zamiennikiem kiszonki z kukurydzy dla bydła?
Kiszonka ze słonecznika ma niższą wartość energetyczną. Zawiera jednak więcej białka. Odmiany oleiste słonecznika mogą częściowo zastąpić kukurydzę. Może to wpłynąć na mniejszą mleczność. Wartość pokarmowa zależy od stadium dojrzałości.
Słonecznik jako zielony nawóz
Słoneczniki przeznaczone jako zielony nawóz sieje się w czerwcu. Słonecznik przerwał płodozmian zbożowy. Wytwarza dużą ilość biomasy. Ma palowy system korzeniowy. Korzenie słonecznika rozluźniają glebę. Wzbogacają ją o materię organiczną. Jest to korzystne dla gleby.
Słonecznik ozdobny
Słoneczniki kojarzymy z późnym latem i słońcem. Charakteryzują się dużymi kwiatostanami. Mogą osiągać średnicę do 30 cm. Potrafią osiągać wysokość od 50 cm do 3-4 metrów. Słoneczniki można uprawiać dla celów ozdobnych. Słoneczniki ozdobne i karłowate najlepiej wysiewać w maju. Popularne gatunki to Helianthus annuus i Helianthus tuberosus. Słoneczniki mają zdolność heliotropizmu. Oznacza to podążanie za słońcem. Mają wartości estetyczne i symboliczne. Uprawiane są dekoracyjnie. Sadzi się je w krajobrazie miejsko-ogródowym.
Zbiór słonecznika – techniki i optymalizacja
Wydajny zbiór minimalizuje straty. Wybór odpowiednich technik i sprzętu jest kluczowy. Optymalizacja procesu zbioru zwiększa zyski.
Techniki i metody zbioru słonecznika
Główną metodą zbioru jest użycie kombajnów. Stosuje się do nich specjalne hedery do słonecznika. Proces obejmuje zbieranie koszyczków. Następuje oddzielanie nasion. Potem transport do magazynów. Zaawansowane technologie obejmują monitorowanie wilgotności. Stosuje się automatyczne systemy dosuszania. Dokładne planowanie i wykonanie każdego etapu jest ważne. Używa się sprzętu mechanicznego. Stosuje się też narzędzia ręczne do zbioru. Przystawki Olimac służą do delikatnego zbioru. Zapewniają wysoką wydajność. Minimalizują straty ziaren. System podwójnego docinacza w DRAGO GT rozdrabnia łodygi. DRAGO 2 ma niski pobór mocy. Charakteryzuje się łatwością konserwacji. Jest wytrzymały. DRAGO Gold jest do bezstratnych zbiorów słonecznika. Wózki do transportu mogą mieć do trzech osi. Posiadają homologację drogową.
Optymalizacja procesu zbioru słonecznika
Kluczowe kroki to wybór momentu zbioru. Wilgotność nasion powinna wynosić 8-10%. Należy monitorować wilgotność. Dostosuj sprzęt i ustawienia kombajnu. Stosuj metody dosuszania na polu. Kontroluj warunki przechowywania. Stosuj technologie i szkolenia. Celem jest maksymalizacja plonów. Ważna jest też jakość nasion.
Aspekty ekonomiczne i rynkowe
Uprawa słonecznika może być opłacalna. Warto znać czynniki wpływające na plon. Trzeba też znać ceny usług rolniczych i skupu.
Plonowanie i opłacalność uprawy
Zainteresowanie uprawą słonecznika na ziarno rośnie. W sezonie 2021 słonecznik plonował dobrze. Osiągnął rozsądne plony na glebach lekkich. Plon nasion z 1 hektara w Rosji to 18 do 40 centów. Średni plon w Krasnodarze to 26,4 centów na hektar. Średni plon nasion słonecznika w Polsce to około 3 tony na hektar. Odmiany Pioneer® plonują od 3,2 do 4,5 ton z hektara. Wilgotność przy zbiorze to 10-14%. Odmiana InSun 222 CLP daje wysoką i stabilną wydajność. Ma dobrą odporność na choroby. Jest tolerancyjna na stres.
Ceny usług rolniczych (siew, zbiór, prasowanie)
Żniwa 2024 rozpoczęły się. Pierwsze koszone były jęczmień i rzepak. Cena za prasowanie słomy podawana jest za belę. Podaje się ją też za godzinę. Cena za belę 120 cm prasą Sipma to około 20 złotych. Cena za belę 155 cm prasą McHale to 50 złotych. W Polsce ceny za prasowanie wahają się od 20 zł do 30 zł za belę. Ceny zbioru zboża i rzepaku kombajnem w 2024 roku wahają się. Wynoszą od 450 zł do 600 zł za hektar. Zależą od województwa. Ceny zbioru zboża w lubelskim to 500 zł/ha. W mazowieckim 400-450 zł/ha. W podlaskim 450 zł/ha. W kujawsko-pomorskim 500-550 zł/ha. Ceny rzepaku w lubelskim to 600 zł/ha. W mazowieckim 500 zł/ha. W podlaskim 500 zł/ha. W kujawsko-pomorskim 500-550 zł/ha. Można skorzystać z usług rolniczych. Oferują profesjonalny sprzęt. Cena netto za siew agregatem to 660 zł/ha. Cena netto za zbiór kukurydzy kombajnem to 600 zł/ha. Cena netto za zbiór słomy prasą to 55 zł za sztukę. Ceny zbiorów z obsługą logistyczną to do 1435 zł/ha.
| Usługa | Cena netto (zł/ha lub szt.) |
|---|---|
| Siew agregatem uprawowo-siewnym Koeckerling | 660 |
| Zbiór kukurydzy kombajnem 4×4 | 600 |
| Zbiór słomy prasą wielkogabarytową (szt.) | 55 |
| Zbiory z obsługą logistyczną | do 1435 |
Podmioty skupujące słonecznik
Słonecznik jest skupowany przez różne podmioty. Należą do nich firmy paszowe. Skupują go też olejarnie. Firmy branży spożywczej są odbiorcami. Nasiona kupują nadleśnictwa. Handel zoologiczny również skupuje nasiona. Rynek skupów ziarna słonecznika rozszerza się.
Zobacz także:
Dodaj komentarz