Jęczmień ozimy to cenne zboże w polskich gospodarstwach. Jego uprawa wymaga znajomości specyficznych zasad. Ten przewodnik pomoże zaplanować każdy etap prac. Dowiesz się o wymaganiach, wyborze odmian, siewie i nawożeniu.
Wymagania glebowe i klimatyczne jęczmienia ozimego
Jęczmień ozimy ma określone potrzeby glebowe. Najlepiej rośnie na glebach pszennych bardzo dobrych i dobrych. Klasy I-IIIb są odpowiednie. Gleby żytnie bardzo dobre (IIIa-IIIb) też się nadają. Uprawa jest możliwa na glebach pszennych górskich. Zbożowo-pastewne mocne gleby też są akceptowalne. Jęczmień ozimy jest wrażliwy na zakwaszenie gleby. Optymalne pH gleby to 6,0-7,2. Gleby o niskim pH wymagają wapnowania. Jęczmień ozimy toleruje wysokie temperatury. Jest też odporny na suszę. Korzysta z łagodniejszych zim w zmieniającym się klimacie. Jego odporność na mróz jest niska. Wymarza przy -15°C bez okrywy śnieżnej.
Dobór stanowiska i przedplonu
Właściwy przedplon decyduje o sukcesie uprawy. Rzepak ozimy jest bardzo dobrym przedplonem. Wczesne ziemniaki też dobrze przygotowują pole. Groch stanowi korzystny przedplon. Mieszanki roślin strączkowych są również zalecane. Nie uprawiaj jęczmienia po pszenicy. Unikaj też siewu po jęczmieniu. Zwiększa to ryzyko chorób. Może też prowadzić do późnego siewu. Unikaj monokultur w uprawie jęczmienia. Wapnowanie gleby wykonaj po zebraniu przedplonu.
Wybór odpowiedniej odmiany
Na rynku dostępnych jest około 50 odmian jęczmienia ozimego. Lista Odmian Zalecanych (LOZ) pomaga w wyborze. COBORU corocznie aktualizuje LOZ. Odmiany przechodzą 3-letnie badania rejestrowe. Najlepsze odmiany trafiają na LOZ wcześniej. Bada się wyniki z doświadczeń rejestrowych i PDO. Najważniejsza cecha to plenność. Liczy się też zimotrwałość odmiany. Odporność na choroby jest kluczowa. Zwróć uwagę na podatność na wyleganie. Odmiana Zenek jest na LOZ od 2016 roku. Jakubus jest rekomendowany w 14 województwach. W 2024 roku na LOZ wpisano nowe odmiany. Należą do nich SU Midnight, Bohun, Picasso, Julia. Także SU Laubella, RGT Mela i Finezja. Odmiany różnią się typem (pastewny, browarny). Mają różne odporności na choroby. Różnią się też zimotrwałością. Odmiana Bohun to odmiana wielorzędowa. Daje średni do dużego plon ziarna. Picasso i SU Midnight dają bardzo duży plon. Finezja to odmiana dwurzędowa. Daje duży plon. Rozważ odmiany hybrydowe. Hybrydy są bardziej odporne na stres wodny. Lepiej wykorzystują składniki pokarmowe. Tworzą silniejszy system korzeniowy.
Termin i technika siewu
Optymalny termin siewu jest bardzo ważny. Zależy od regionu Polski. Na wschodzie siej między 10 a 15 września. W centralnej Polsce termin to 12-18 września. Na zachodzie siej do 20 września. Optymalny termin to druga lub trzecia dekada września. Głębokość siewu wynosi 3-4 cm. Rozstaw rzędów to zazwyczaj 12 cm. Głębokość siewu może wynosić 12-25 cm. Zależy to od przedplonu i warunków. Norma siewu w terminie optymalnym to 250-300 roślin/m2. Odpowiada to 120-160 kg/ha ziarna. Norma siewu to 125-140 kg/ha. Opóźnienie siewu wymaga zwiększenia normy o 10-15%. Norma wysiewu hybryd jest o połowę mniejsza. Wysiew można przeprowadzić na trzy sposoby. Solidny, krzyżowy lub wąski rząd. Po wysiewie zaleca się walcowanie. Zagęszcza to okrywę gleby. Temperatura kiełkowania wynosi 1-2°C. Rozwój następuje w 6-8°C. Niektóre odmiany znoszą -10°C.
Nawożenie jęczmienia ozimego
Jęczmień ozimy jest wymagający pod względem odżywienia. Brak równowagi w nawożeniu szkodzi roślinom. Skutkuje to słabym krzewieniem. Obniża zimotrwałość. Osłabia system korzeniowy. Redukuje odporność na stresy. Pogarsza jakość ziarna. Jęczmień ozimy potrzebuje dużo składników. Na 5 ton ziarna potrzeba 105 kg K2O. Potrzeba też 51 kg P2O5. Ważne jest staranne nawożenie. Stosuj azot, fosfor i potas. Wyniki analizy gleby są podstawą. Na glebach o średniej zasobności dawki mogą odpowiadać wymaganiom. Na glebach o małej zasobności dodaj nawozów. Można dodać do 60 kg P2O5. Do 40 kg K2O też jest wskazane. Wpływ wapnowania na plon jest znaczący. Na glebach kwaśnych (pH 4,6–5,5) plon wzrasta. Wzrost wynosi co najmniej 0,35 t/ha. Przy pH poniżej 4,6 wzrost to 0,65–0,7 t/ha. Na glebach niewapnowanych bywają niedobory. Dotyczą magnezu, miedzi i manganu.
Nawożenie jesienne
Jesienne nawożenie jest kluczowe dla rozwoju korzeni. Stosuj fosfor i potas przedsiewnie. Zalecane dawki fosforu to 50-100 kg P2O5/ha. Dawki potasu to 60-120 kg K2O/ha. Zastosuj je w całości przed siewem. Przedsiewna dawka azotu jest niewielka. Nie powinna przekraczać 20 kg N/ha. Azot jesienią stosuj w formie amonowej. Dawka azotu w jesieni wynosi 20–40 kg N/ha.
Nawożenie wiosenne
Azot jest podstawą plonowania wiosną. Wiosenna dawka azotu wynosi 50-100 kg N/ha. Zależy od jakości gleby. Wiosenne nawożenie azotowe to 100–150 kg N/ha. Podziel dawkę na 2–3 aplikacje. Pierwsza dawka na ruszanie wegetacji. Druga w fazie strzelania w źdźbło. Na stanowiskach po zbożach zalecane jest 80–90 kg N/ha. Dawki azotu dla hybryd mogą sięgać 180 kg N/ha. Rozłóż je na 2-3 porcje. Azot wiosną stosuj w różnych formach. Amidowej (mocznik), amonowej (NH4+), azotanowej (NO3-). Często stosuje się mieszanki nawozów. Przykład to saletra amonowa i RSM. Wiosenne nawożenie siarkowe jest ważne. Zalecane 15–30 kg S/ha. Magnez wspiera fotosyntezę i wzrost. Wiosenne nawożenie magnezowe to 10–15 kg Mg/ha. Dodaj mikroelementy dla kłoszenia. Miedź, mangan, cynk, magnez poprawiają plon. Stosuj je w fazie krzewienia i strzelania w źdźbło. Analiza gleby i N-Tester pomagają określić potrzeby. Nie podawaj więcej azotu niż potrzeba. Dotyczy to zwłaszcza jęczmienia browarnianego. Optymalna dawka dla browarnianego to 80 kg N/ha.
Wapnowanie
Jęczmień jest bardzo wrażliwy na zakwaszenie. Optymalny odczyn gleby to 6,2-7,2. Na glebach kwaśnych (pH 4,6-5,5) wapnowanie zwiększa plon. Zwiększenie wynosi co najmniej 0,35 t/ha. Przy pH poniżej 4,6 wzrost plonu jest większy. Wynosi 0,65–0,7 t/ha. Wapnowanie jest rekomendowane. Szczególnie na kwaśnych glebach. Dawka to 500-1000 kg/ha. Stosuj nawozy wapniowo-magnezowe. Przykładem jest dolomit.
Ochrona plantacji jęczmienia ozimego
Jęczmień ozimy jest narażony na choroby i szkodniki. Najgroźniejsze choroby to plamistość siatkowa. Także mączniak prawdziwy jest problemem. Rynchosporioza i rdza jęczmienia też zagrażają. Jesienią konieczne mogą być zabiegi ochronne. Obejmują opryski przeciw mszycom. Ważna jest ochrona przed chorobami. W fazie wschodów i kłoszenia stosuje się środki przeciw szkodnikom. Właściwe zarządzanie zdrowiem roślin jest kluczowe. Regularne lustracje plantacji pomagają wykryć problemy. Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego jest ważne. Powinien być dobrze zaprawiony.
Zbiór jęczmienia ozimego
Zbiór powinien nastąpić w odpowiednim momencie. Ziarno powinno osiągnąć wilgotność 14-15%. Przy większej wilgotności konieczne jest odczyszczenie ziarna. Wcześniejsze dojrzewanie to zaleta jęczmienia ozimego. Dojrzewa około 3 tygodnie przed pszenżytem i pszenicą.
Pytania i odpowiedzi
Jakie gleby są najlepsze pod jęczmień ozimy?
Jęczmień ozimy najlepiej rośnie na glebach kompleksów pszennego bardzo dobrego i dobrego. Odpowiadają mu też gleby żytnie bardzo dobre. Ważne jest odpowiednie pH gleby, najlepiej 6,0-7,2.
Jaki przedplon jest najlepszy dla jęczmienia ozimego?
Bardzo dobrym przedplonem jest rzepak ozimy. Wczesne ziemniaki i groch też są polecane. Korzystne są również mieszanki roślin strączkowych.
Kiedy siać jęczmień ozimy?
Optymalny termin siewu to zazwyczaj druga lub trzecia dekada września. Dokładny termin zależy od regionu Polski. Na wschodzie siej wcześniej, na zachodzie później.
Ile nawozu azotowego potrzeba dla jęczmienia ozimego wiosną?
Wiosenna dawka azotu wynosi zazwyczaj 50-100 kg N/ha. Nawożenie powinno być podzielone na 2-3 aplikacje. Całkowita dawka może sięgać 100-150 kg N/ha, a dla odmian hybrydowych nawet 180 kg N/ha.
Jakie są najgroźniejsze choroby jęczmienia ozimego?
Do najgroźniejszych chorób należą plamistość siatkowa, mączniak prawdziwy, rynchosporioza i rdza jęczmienia. Ważna jest regularna ochrona plantacji.
Kiedy zbierać jęczmień ozimy?
Zbiór powinien nastąpić, gdy ziarno osiągnie wilgotność 14-15%. Jęczmień ozimy dojrzewa wcześniej niż inne zboża.
Zobacz także:
Dodaj komentarz