Owca wrzosówka to jedna z najstarszych rodzimych ras owiec w Polsce. Charakteryzuje się wyjątkową odpornością i niewielkimi wymaganiami. Poznaj jej historię, specyfikę hodowli oraz znaczenie dla bioróżnorodności i ekologii.
Historia i ochrona owcy wrzosówki
Owca wrzosówka ma długą historię w Polsce. Wywodzi się od północnych owiec krótko ogoniastych. Przed ponad pół wiekiem prof. M. Czaja badał tę rasę. W połowie XX wieku wrzosówka stanowiła ćwierć pogłowia owiec na północnym wschodzie Polski. W 1955 roku było to około 3% krajowej populacji. Liczyła wtedy około 120 tysięcy sztuk.
W latach 50. XX wieku populacja zaczęła gwałtownie spadać. Głównym powodem było zainteresowanie producentów białą wełną. Merynosy miały mniejszą plenność, ale dawały więcej białej wełny. Wypierano wrzosówki przez szlachetniejsze rasy. Krzyżowano je także z trykami ras białych. Pogłowie wrzosówek drastycznie spadło.
W latach 70. XX wieku popularność bieli spowodowała zanik innych barw. Dotyczyło to także szarości wrzosówek. W 1972 roku Instytut Zootechniki rozpoczął program ratunkowy. Zakupiono 160 maciorek i 27 tryków. Stado umieszczono w Zootechnicznym Zakładzie Doświadczalnym w Siechnicach. Liczba maciorek wrzosówek pod koniec lat 90. wynosiła 2270 sztuk. Do 2012 roku pogłowie wzrosło do 7642 owiec. Były one w 112 stadach. W 2013 roku pogłowie lekko spadło do 7467 owiec. Znajdowały się w 105 stadach. Obecnie rasa jest zachowawcza. Objęta jest programem ochrony zasobów genetycznych. Istnieje program ochrony wrzosówki. Jest on objęty projektem OCHRONY. Polski Związek Owczarski realizuje 29 programów hodowlanych. Dotyczą one owiec, w tym ras rodzimych. Związek działa aktywnie w ocenie użytkowości. Prowadzi księgi hodowlane od 1982 roku.
Charakterystyka owcy wrzosówki
Owca wrzosówka to starożytna, prymitywna rasa. Uznawana jest za jedną z najbardziej odpornych. Jest też bardzo samodzielna. Owce wrzosówki są drobnymi zwierzętami. Dorosłe samice ważą od 35 do 45 kg. Samce ważą od 45 do 55 kg. Samice są lżejsze od samców o około 10 kg. Owca wrzosówka samiec/wieka ma wysokość 60–70 cm. Masa ciała samic wynosi 35–42 kg.
Sierść ma kolor ciemnoszary. Jest prawie czarny z jaśniejszymi końcówkami. Młode jagnięta są kruczoczarne. Zmieniają kolor po około 6 miesiącach. Młode osobniki jaśnieją z czasem. Sierść puchowa przerasta czarną okrywę. Tułów pokryty jest wełną. Ma ona różne odcienie szarości. Owce często mają niewielkie rogi. Są one zakręcone w kształcie ślimaka. Niektóre osobniki są bezrożne.
Owce wrzosówki są bardzo wytrzymałe. Są odporne na choroby. Rzadko chorują. Są odporne na kulawkę. Tolerują niskie temperatury. Mają długą i grubą okrywę. Mogą korzystać z pastwiska przez cały rok. Są mało wymagające żywieniowo. Owce wrzosówki są półdzikie i płochliwe. Różnią się od ras krzyżowanych.
Hodowla owcy wrzosówki
Owce wrzosówki dostarczają głównie siano. Czasami jedzą warzywa lub owoce. Mają stały dostęp do wody. Potrzebują też soli z mikroelementami. Korzystają z pastwiska przez cały rok. Matthias Frank utrzymuje owce wrzosówki od wielu lat. Jego hodowla znajduje się w Borowym Młynie. Jest to w gminie Pszczew.
Potomstwo wydają zwykle dwa razy w roku. Najczęściej mają ciąże bliźniacze. Jagnięta szybko rosną. Są doskonałymi matkami. Okres rozrodczy przypada na jesień. Jagnięta rodzą się wiosną. Dojrzewają w wieku 6-8 miesięcy. Długość ciąży wynosi 140–156 dni.
Hodowla wrzosówki sprawdza się w agroturystyce. Głównie ze względu na estetykę. Są też towarzyskie. W gospodarstwach ekologicznych sprawdzają się jako naturalna kosiarka. Owce wrzosówki mogą zastępować kosiarki. Chronią tereny zielone przed zakrzaczeniem. Działają jako naturalna kosiarka. Zapobiegają zarastaniu hal i łąk. Pomagają utrzymać mozaikę łąk i pastwisk.
Rolnik Matthias Frank nie utrzymuje tryka. Produkcja mięsa mu się nie sprawdza. Rozważa współpracę z fundacją. Fundacja zajmuje się żywieniem podopiecznych. Używa zdrowej, ekologicznej żywności. Mogłaby pomóc przy uboju. Wchodzą w życie przepisy o prowadzeniu rzeźni rolniczych. Drobni hodowcy mają trudności z legalnym ubojem. Trudności dotyczą też sprzedaży mięsa. System prawny i spożywczy nie wspiera drobnych hodowli.
- Rozważ nawiązanie współpracy z fundacją przy uboju owiec.
- Wykorzystaj owce wrzosówki do gospodarstw ekologicznych.
- Wykorzystaj owce wrzosówki w gospodarstwach amatorskich.
- Regularnie strzyż owce w półrocznych odstępach.
Produkty z owcy wrzosówki
Owce wrzosówki pozyskuje się wełnę i skórę. Mięso wrzosówki jest ciemne i zwarte. Przypomina dziczyznę. Ma wyjątkowy smak i teksturę. Młode baranki 4-5 miesięczne można sprzedawać na żywą wagę. Młode baranki 4-5 miesięczne kosztują 12 zł za kg żywej wagi. Baran rasy wrzosówka, roczny, kosztuje 45 zł za kg tuszy.
Runo wrzosówek jest ciemnoszare. Bywa brązowe lub czarne. Wełna wrzosówki rośnie 1,5-2 cm na miesiąc. Wełna prana stanowi około 65% masy wełny potnej. Wełna jest zbyt gruba na odzież. Stosuje się ją w produkcji dywanów. Nadaje się do produkcji naturalnych tkanin. Używa się jej do filcu. Na runo jest duży popyt. Dotyczy to rynku budowlanego i rękodzielniczego. Niestety, często jest palone przez hodowców.
Skóry jagniąt pozyskuje się w wieku 5-9 miesięcy. Jagnię w wieku 8 miesięcy daje około 200-300 g skóry. Zabijanie jagniąt powinno odbywać się w wieku 5-9 miesięcy. Wtedy nie linieją. Nie były też strzyżone przez 2 miesiące.
- Promuj zagospodarowanie runa na cele budowlane.
- Promuj zagospodarowanie runa na cele rękodzielnicze.
- Zamawiaj mięso w grupie. Kupuj całą tuszkę lub jej części.
„Od dłuższego czasu nie utrzymuję już tryka, bo produkcja na mięso się nie sprawdza.” – Matthias Frank
Ceny owiec wrzosówek
Cena owiec zależy od wielu czynników. Wpływa na nią rasa, wiek, przeznaczenie i region. Ceny mogą się różnić sezonowo i regionalnie. W rejonach o silnej tradycji hodowlanej mogą być wyższe. Średnia cena owiec waha się od 400 do 3000 zł. Owce hobbystyczne, takie jak wrzosówka, kosztują od 400 do 1200 zł. Sprzedaż owiec wrzosówki, matki i młode, ogłaszana jest w cenach od 150 zł do 350 zł za sztukę. Młode owce wrzosówki kosztują 150-200 zł. Dwuletnie owce wrzosówki to koszt 250 zł.
Jagnięta w wieku 3-6 miesięcy kosztują od 400 do 1200 zł. Dorosłe owce hodowlane w wieku 2-5 lat mogą kosztować od 1500 do 3000 zł. Starsze owce powyżej 6 lat kosztują od 400 do 800 zł. Zwierzęta z rodowodem są droższe. Ich cena wzrasta o 30-50%. Warto zwrócić uwagę na pochodzenie zwierzęcia. Ważna jest też jego linia genetyczna.
Ile kosztuje owca wrzosówka?
Cena owcy wrzosówki waha się od 150 zł do 1200 zł. Zależy od wieku i przeznaczenia. Młode osobniki są tańsze. Dorosłe owce hodowlane kosztują więcej. Ceny zależą też od regionu.
- Przed zakupem dokładnie przeanalizuj swoje potrzeby.
- Określ swój budżet na hodowlę.
- Skonsultuj się z doświadczonymi hodowcami owiec.
| Rodzaj / Wiek | Przeciętna cena (PLN) |
|---|---|
| Jagnię (3-6 mies.) | 400 – 1200 |
| Owca hobbystyczna (Wrzosówka) | 400 – 1200 |
| Dorosła hodowlana (2-5 lat) | 1500 – 3000 |
| Starsza owca (>6 lat) | 400 – 800 |
Rola owcy wrzosówki w ekosystemie i agroturystyce
Owca wrzosówka odgrywa ważną rolę w ochronie środowiska. Dzieje się to poprzez wypas ekstensywny. Pomaga utrzymać mozaikę łąk i pastwisk. Chroni siedliska rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Działa jako naturalna kosiarka. Zapobiega zarastaniu cennych terenów.
Hodowla wrzosówki sprawdza się w agroturystyce. Jest atrakcyjna ze względu na estetykę. Owce są towarzyskie. Stanowią ciekawostkę dla gości. Coraz więcej osób interesuje się ekologiczną hodowlą. Wrzosówka pasuje do takich trendów.
Dlaczego owca wrzosówka jest dobra dla ekologii?
Owca wrzosówka pomaga w ekologiczny sposób pielęgnować tereny zielone. Działa jak naturalna kosiarka. Zapobiega zarastaniu łąk i pastwisk. Wspiera bioróżnorodność siedlisk.
Organizacje i programy wspierające hodowlę
W Polsce działa Polski Związek Owczarski (PZOw). Został utworzony 20 stycznia 1958 roku. Zrzesza 11 regionalnych związków hodowców. PZOw realizuje 29 programów hodowlanych dla owiec. Realizuje ocenę wartości użytkowej. Wystawia świadectwa zootechniczne. Związek działa na podstawie ustawy z 1982 roku. W latach 1958-1969 rozwijał produkcję owczarską. W 1973 roku zorganizowano międzynarodowe zawody strzygaczy. Od 1982 roku działa w ocenie użytkowości. Prowadzi księgi hodowlane. W 1996 roku zatwierdzono program doskonalenia pogłowia. Miał trwać do 2010 roku.
Instytut Zootechniki odegrał kluczową rolę w ratowaniu rasy. W latach 70. XX wieku zakupił stado wrzosówek. Umieścił je w Zootechnicznym Zakładzie Doświadczalnym w Siechnicach. Instytut Zootechniki prowadzi program ochrony zasobów genetycznych. Dotyczy on ras rodzimych. Owca wrzosówka jest częścią tego programu.
Ruch Slow Food promuje lokalne produkty. Owca wrzosówka polska szara została nominowana do Arki Smaku. Arka Smaku to projekt fundacji Slow Food. Promuje zrównoważoną hodowlę. Zwraca uwagę na ochronę bioróżnorodności. Wspieranie ruchu Slow Food pomaga chronić takie rasy jak wrzosówka.
Kto wspiera hodowlę owcy wrzosówki w Polsce?
Hodowlę owcy wrzosówki wspierają różne instytucje. Kluczową rolę odgrywa Polski Związek Owczarski. Instytut Zootechniki prowadzi programy ochrony rasy. Działania podejmuje także ruch Slow Food.
Zobacz także:
Dodaj komentarz