Hodowla trzody chlewnej – kompleksowy przewodnik

Produkcja trzody chlewnej to ważna część rolnictwa. Wymaga wiedzy o systemach utrzymania, żywieniu i zdrowiu zwierząt. Ten przewodnik pomoże Ci zrozumieć kluczowe aspekty hodowli.

Systemy utrzymania trzody chlewnej

Świnie utrzymuje się w różnych warunkach. Wybór systemu zależy od wielu czynników. Konstrukcja budynków ma duże znaczenie. Specyfika grupy zwierząt też wpływa na decyzję. Możliwości finansowe rolnika są kluczowe.

Systemy utrzymania trzody chlewnej dzieli się na kilka typów. Wyróżniamy system ściółkowy. Istnieje też system bezściółkowy. Podłoża kombinowane łączą cechy obu systemów. Popularność zyskuje system otwarty.

Podział systemów utrzymania

Systemy różnią się sposobem zarządzania odchodami. Wpływają na dobrostan zwierząt. Decydują o rodzaju uzyskiwanego nawozu. Każdy system ma swoje zalety i wady.

System ściółkowy

System ściółkowy wykorzystuje materiały takie jak słoma. Stosuje się również trociny. Torf i kora drzewna to inne opcje. Słoma żytnia jest najlepsza ze względu na chłonność. Unika się słomy jęczmiennej i owsianej z powodu emisji amoniaku.

Odchody w tym systemie tworzą obornik. Jest to nawóz organiczny wysokiej jakości. Częstotliwość usuwania ściółki jest różna. Technika zadawania ściółki też się różni. Zapotrzebowanie na słomę zależy od wieku zwierząt. Warchlaki potrzebują około 0,15 kg dziennie. Tuczniki zużywają 0,3-0,5 kg. Lochy potrzebują około 1,0 kg słomy na dobę.

System głębokiej ściółki to odmiana systemu ściółkowego. Warstwa ściółki ma od 20 do 100 cm. Zapewnia dobrą ciepłochronność. Jest to korzystne dla zwierząt.

Technologia bezściółkowa

Technologia bezściółkowa ogranicza kontakt zwierząt z odchodami. Jest stosowana w pomieszczeniach porodowych. Używa się jej również w odchowalniach. Odchody uzyskuje się w postaci gnojowicy.

System posadzek szczelinowych to przykład technologii bezściółkowej. Odchody przedostają się do kanału pod posadzką. Są usuwane w sposób zmechanizowany. Posadzki mogą być z betonu, plastiku lub żeliwa. Ten system obniża ryzyko chorób. Może jednak zwiększać ryzyko urazów kończynowych.

Podłoża kombinowane

Podłoża mieszane łączą cechy systemów ściółkowego i bezściółkowego. Zapewniają zwierzętom wybór miejsca przebywania. Pozwalają na adaptację do istniejącej konstrukcji budynku. Część kojca jest na ściółce, część na posadzce szczelinowej.

System otwarty

System otwarty utrzymuje świnie na ograniczonym terenie. Wykorzystuje przestawne budki. Jest popularny w regionie południowej i wschodniej Anglii. Stosuje się go także w Danii, Francji, Niemczech i Szwecji.

Po 2004 roku liczba stad w systemie otwartym znacznie wzrosła. Wymaga on wykwalifikowanego personelu. Dobre zarządzanie stadem jest kluczowe. W systemie otwartym stosuje się rasy odporne na skrajne temperatury. Według danych WODR w Poznaniu, w systemie otwartym rodzi się średnio o 1,5 prosięcia mniej na lochę. Wymiana stada jest wyższa o 10%.

System familijny to specyficzna odmiana systemu otwartego. Pozwala na wspólne utrzymanie loch z prosiętami. Mogą przebywać razem do 90 dnia od oproszenia.

Rasy świń w hodowli

Hodowla świń to przemysł z ponad 100 rasami. Prosięta hoduje się na mięso. Uzyskuje się też smalec i skóry. Różne rasy mają różne właściwości. Wpływają na wydajność i jakość mięsa. Mają też różne dostosowanie do warunków hodowlanych.

Krajowe gatunki świń klasyfikuje się według rodzaju mięsa. Są rasy uniwersalne. Wyróżnia się rasy mięsne i boczowe. Istnieją też rasy tłusto-mięsne i tłuste. Istnieje odrębna branża hodowli świń ozdobnych.

Popularne rasy świń

W Polsce najczęściej hoduje się rasę Wielka Biała Polska. Jest to rasa o dużej wydajności. Osiąga masę od 100 do 300 kg. Młode prosięta przybierają do 800 g dziennie. W miocie rodzi się 10-12 prosiąt. Rasa jest odporna na choroby. Ma niewielkie wymagania żywieniowe.

Rasa Duroc pochodzi ze Stanów Zjednoczonych. Charakteryzuje się czerwoną skórą. Ma silną budowę ciała. Przyrost dzienny wynosi 800-900 g. Mięso jest soczyste i aromatyczne. Rasa jest dobrze przystosowana do różnych warunków.

Rasa Landrace waży od 200 do 300 kg. Ma długie ciało i duże uszy. Charakteryzuje się wysoką wydajnością przyrostu. Ma dobre cechy mięsne. W miocie rodzi się 10-14 prosiąt. Rasa jest odporna na choroby. Wymaga wentylacji i zbilansowanej diety.

Rasa Pietrain pochodzi z Belgii. Ma umaszczenie z białym tłem i czarnymi plamami. Budowa ciała jest solidna. Waga dorosłych osobników dochodzi do 300 kg. Mięso jest niskotłuszczowe i bogate w mięśnie. Rasa jest dobrze przystosowana do różnych systemów hodowlanych.

Hybrydyzacja w hodowli świń

Hybrydy świń to krzyżówki różnych ras. Łączą pożądane cechy. Zapewniają wyższą odporność na choroby. Mają lepszą wydajność produkcyjną. Przykładem jest krzyżówka Duroc x Yorkshire. Hybrydy pozwalają uzyskać lepszą jakość mięsa. Mają większe przyrosty masy ciała.

Żywienie świń

Prawidłowe żywienie to podstawa sukcesu w hodowli. Wpływa na zdrowie zwierząt. Decyduje o przyrostach dobowych. Kształtuje jakość mięsa. Efektywność produkcji mierzy się ilością paszy na 1 kg masy ciała. Świnie są zwierzętami wszystkożernymi. Mogą jeść pokarmy roślinne i zwierzęce.

Naturalna dieta i dieta w hodowli

W naturze świnie jedzą korzenie. Żywią się owocami i liśćmi. Spożywają owady i drobne zwierzęta. Mają rozwinięty węch i inteligencję. Potrafią samodzielnie szukać pożywienia. Ich dieta zmienia się sezonowo.

W hodowlach dieta jest ściśle kontrolowana. Ma zapewnić optymalny rozwój. Świnie karmione są zbożami. Otrzymują pasze białkowe. W diecie są też warzywa. Dodaje się witaminy i minerały.

Potrzeby żywieniowe i rodzaje pasz

Układ pokarmowy świni dojrzewa powoli. Pełny rozwój osiąga w wieku 5-6 miesięcy. Kluczowym makroskładnikiem jest białko. Musi zawierać aminokwasy egzogenne. Bilans energetyczny uzupełnia się olejami roślinnymi.

Dawki pokarmowe dostosowuje się do wieku i stanu fizjologicznego. Loszki w różnych okresach potrzebują od 12,4 do 13,2 MJ energii metabolicznej na kg. Zawartość białka ogólnego waha się od 14% do 17%. Loszki z dużym potencjałem wzrostowym (ok. 850 g/dzień) mają inne potrzeby niż te z mniejszym (ok. 700 g/dzień).

Metoda Flushing polega na zwiększeniu energii w dawce. Stosuje się ją na 2-3 dni przed kryciem. Po porodzie lochy karmiące jedzą więcej. Ich dawka wzrasta do 5,8-6,2 kg dziennie. Normy żywienia loch zależą od liczby miotów. Pierwiastki w 91-105 dniu ciąży jedzą 2,8 kg. Lochy z drugim i trzecim miotem dostają 3 kg. Z czwartym i wyższym miotem potrzebują 3,2 kg.

Prosięta najpierw piją siarę. Potem piją mleko matki. Od 5-7 dnia wprowadza się prestartery. Dawki dla prosiąt do 10 kg zawierają 14,5 MJ EM/kg. Mają też 20,5% białka. Ważne jest zbilansowanie mikroelementów. Dodatek fitazy zwiększa ich wykorzystanie.

Dla tuczników wyróżnia się trzy okresy. Są to starter, grower i finiszer. Mają różny poziom białka i energii. Pasze można wzbogacać przez rozdrabnianie. Stosuje się gniecenie, śrutowanie, granulowanie. Ważne jest używanie pasz o odpowiedniej formie. Mogą być mokre lub suche.

Zdrowie świń i najczęstsze choroby

Zdrowie świń jest kluczowe dla dobrostanu. Wpływa na produktywność stada. Produkcja trzody chlewnej jest narażona na różne zakażenia. Powodują one straty ekonomiczne. Przed rozpoczęciem hodowli warto poznać najczęstsze choroby. Ważne jest zrozumienie ich objawów i leczenia.

Rodzaje chorób świń

Choroby świń dzielą się na trzy główne kategorie. Są to choroby zakaźne. Występują choroby pasożytnicze. Istnieją też choroby niezakaźne. Nieleczenie infekcji może prowadzić do śmierci zwierząt.

Choroby zakaźne są łatwo przenoszone. Wywołują je wirusy i bakterie. Mogą powodować epizootie. Prowadzą do niszczenia inwentarza. Przebieg chorób zakaźnych bywa ostry lub przewlekły.

Choroby pasożytnicze wywołują pasożyty. Obejmują kokcydiozę i wągrzycę. Zalicza się do nich toksoplazmozę. Obniżają przyrosty masy. Pogarszają jakość mięsa. Robaki pasożytnicze mogą być niebezpieczne dla ludzi. Przenoszą się przez niedogotowane mięso. Zarażenie często następuje przez padlinę. Szkodliwa bywa też skażona żywność.

Choroby niezakaźne nie przenoszą się między zwierzętami. Są to m.in. zapalenie płuc. Występuje kamica żółciowa. Otyłość też jest chorobą niezakaźną. Zatrucie solą to przykład takiej choroby.

Afrykański pomór świń (ASF)

ASF jest obecnie najgroźniejszą chorobą świń. Wywołuje ją wirus. Jest spokrewniony z wirusem pomoru klasycznego. ASF jest zakaźny i zaraźliwy. Wirus jest bardzo odporny na warunki środowiskowe. W mięsie utrzymuje się do 5 miesięcy. W szpiku kostnym może przetrwać ponad 6 miesięcy. We krwi żyje 10-18 tygodni w temperaturze pokojowej. W temperaturze 5°C wirus ASF może żyć nawet 6 lat. Ginie po 45 minutach w temperaturze 55°C.

Zakażenie ASF rozprzestrzenia się różnymi drogami. Główną drogą są odchody. Przenosi się też przez aerozol. Kontakt bezpośredni i pośredni jest niebezpieczny. Duże zagrożenie stanowią dziki. Wirus może być przenoszony przez ludzi i sprzęt.

Inne ważne choroby

Różyca to choroba bakteryjna. Powoduje straty w stadzie. Objawia się plamami na skórze. Występują obrzęki i charłactwo. Choroba pęcherzykowa objawia się pęcherzykami na ryjkach.

Grypa świń rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Wywołuje odoskrzelowe zapalenie płuc. Zakaźne biegunki prosiąt są wywoływane przez bakterie. Objawiają się krwistymi odchodami. Choroba obrzękowa dotyka prosięta po odsadzeniu. Objawia się osowiałością i obrzękami. Enterowirusowe zapalenie żołądka i jelit dotyka młode prosięta. Czasem występuje u dorosłych.

Choroba Aujeszkyego wpływa na układ nerwowy. Rozprzestrzenia się wraz z kałem. Powoduje drgawki. Objawy chorób mogą być różne. Występuje gorączka i utrata masy ciała. Mogą pojawić się biegunki. Problemy z oddawaniem moczu i kaszel też są objawami.

Zapobieganie i zwalczanie chorób

Skuteczna profilaktyka jest niezbędna. Ważne jest wczesne wykrywanie chorób. Konieczne jest szybkie działanie. W przypadku chorób zakaźnych często wymagane jest odizolowanie chorych zwierząt. Wszystkie świnie zarażone wirusami są poddawane ubojowi. Następuje ich utylizacja. Dotyczy to również chorób bakteryjnych.

Stosowanie bioasekuracji jest kluczowe. Obejmuje higieniczne warunki. Należy unikać kontaktu z chorymi zwierzętami. Ważne są regularne szczepienia. Zaleca się szczepienie przeciwko różycy. Przestrzeganie zasad kwarantanny jest ważne. Dezynfekcja pomieszczeń i sprzętu też jest konieczna. Regularne odrobaczanie jest niezbędne. Należy eliminować gryzonie. Ważne jest badanie mięsa na obecność pasożytów. Unikaj karmienia świń odpadami z niezweryfikowanych źródeł. Szybka reakcja na objawy i konsultacja z weterynarzem są kluczowe.

Przepisy i bioasekuracja w hodowli

Hodowla trzody chlewnej podlega przepisom prawnym. Mają one zapewnić dobrostan zwierząt. Regulują minimalne warunki utrzymania. Ważne są przepisy dotyczące zwalczania chorób zakaźnych. Szczególnie istotne są regulacje związane z ASF.

Minimalne warunki utrzymania

Minimalne warunki utrzymania zwierząt gospodarskich reguluje rozporządzenie. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 września 2003 r. określa te wymogi. Zwierzęta muszą mieć ochronę przed warunkami atmosferycznymi. Należy zapewnić im ochronę przed drapieżnikami. Warunki utrzymania muszą być nieszkodliwe dla zdrowia. Muszą zapewniać swobodę ruchu. Ważne jest wygodne leżenie. Należy zapewnić kontakt wzrokowy z innymi zwierzętami.

Przepisy określają minimalną powierzchnię kojców. Powierzchnia kojca dla knura to 6,00 m kw. Kojec dla loch ma 1,20 m kw. Kojec dla loch w okresie odchowu prosiąt wymaga 3,50 m kw. Zwierzęta utrzymywane grupowo potrzebują odpowiedniej przestrzeni. Lochy wymagają 1,60 m kw. Odsadzone prosię do 10 kg potrzebuje 0,15 m kw. Prosię 10-20 kg wymaga 0,20 m kw. Prosię 20-30 kg potrzebuje 0,30 m kw. Tucznik 30-50 kg wymaga 0,40 m kw. Tucznik 50-85 kg potrzebuje 0,55 m kw. Tucznik 85-110 kg wymaga 0,65 m kw. Zwierzęta powyżej 110 kg potrzebują 1,00 m kw. W systemie otwartym na jedno dorosłe zwierzę przypada 15 m kw.

Kategoria zwierząt	Minimalna powierzchnia kojca (m kw.)
Knur	6,00
Lochy	1,20
Lochy w okresie odchowu prosiąt	3,50
Hodowlane 30-110 kg	2,70
Lochy (utrzymanie grupowe)	1,60
Odsadzone prosię do 10 kg	0,15
Prosię 10-20 kg	0,20
Prosię 20-30 kg	0,30
Tucznik 30-50 kg	0,40
Tucznik 50-85 kg	0,55
Tucznik 85-110 kg	0,65
Zwierzęta powyżej 110 kg	1,00
Dorosłe zwierzę w systemie otwartym	15,00

Minimalne powierzchnie kojców dla trzody chlewnej według przepisów.

Przepisy dotyczące ASF i bioasekuracja

Przepisy o środkach związanych z ASF weszły w życie 28 lutego 2018 r. Reguluje je rozporządzenie MRiRW z 9 lutego 2018 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wprowadziło uproszczenia dla chowu na własny użytek. Nowe przepisy weszły w życie 1 stycznia 2024 roku. Zmiany dotyczą rozporządzenia z 5 grudnia 2023 roku. Uproszczenia mają ułatwić bioasekurację w małych gospodarstwach.

Obniżone wymagania obejmują brak spisu zwierząt. Nie trzeba prowadzić rejestrów ruchu. Rejestrowanie wejść osób nie jest konieczne. Badania laboratoryjne przy uboju wykonuje się tylko przy podejrzeniu ASF. Nie trzeba stosować środków higieny na obszarach z ograniczeniami ASF. Monitorowanie gryzoni nie jest wymagane. Wykładanie mat dezynfekcyjnych też nie jest konieczne w tych obszarach.

Przemieszczanie świń na własny użytek jest możliwe na obszarach wolnych od ASF. Nie ma tam ograniczeń. W obszarach z ograniczeniami przemieszczanie wymaga pełnej bioasekuracji. Obowiązki rolników obejmują utrzymanie świń w zamkniętych pomieszczeniach. Pomieszczenia muszą być zabezpieczone przed dostępem zwierząt wolno żyjących. Rolnicy powinni stosować maty dezynfekcyjne. Maty przed wejściem do pomieszczeń muszą mieć co najmniej 1 m długości.

Zakazuje się karmienia świń zielonką z obszarów objętych ograniczeniami. Zakaz dotyczy też ziarna bez odpowiedniej obróbki. Nie wolno wwozić tusz dzików na teren gospodarstwa. Zakaz obejmuje też zwłoki i skażone materiały. Obsługa świń przez osoby po polowaniu jest zakazana. Dotyczy to 48 godzin po polowaniu.

Podsumowanie

Hodowla trzody chlewnej to złożone przedsięwzięcie. Wymaga wyboru odpowiedniego systemu utrzymania. Kluczowy jest dobór ras świń. Niezbędne jest właściwe żywienie stada. Ważne jest zarządzanie zdrowiem zwierząt i zapobieganie chorobom. Przestrzeganie przepisów prawnych i zasad bioasekuracji jest fundamentalne. Wiedza i odpowiednie przygotowanie zapewnią sukces w produkcji.

Zobacz także:

• Automaty paszowe dla trzody chlewnej – Klucz do efektywnej hodowli
• Rasy świń w Polsce i na świecie: porównanie użytkowe
• Wirus asf w polsce: zagrożenie afrykańskim pomorem świń
• Dlaczego indyki zdychają: przyczyny i leczenie chorób indyków
• Bydło Aberdeen Angus: Charakterystyka, Hodowla i Cena w Polsce