Gęgawa to duży, wędrowny ptak wodny. Jest przodkiem dobrze znanej gęsi domowej. Poznajesz ją po charakterystycznym głosie i srebrzystym upierzeniu. Ten gatunek jest jedyną gęsią lęgową w Polsce.
Kim jest gęgawa (Anser anser)?
Gęgawa to dzika gęś. Należy do rodziny kaczkowatych. Jej łacińska nazwa to Anser anser. Jest to duży ptak wodny. Zamieszkuje Eurazję. Gęgawa jest przodkiem gęsi domowej. Gęś domowa jest od niej nieco większa.
Gęgawa wyróżnia się pięknym upierzeniem. Skrzydła mają srebrzysty odcień. Posiada też bardzo dźwięczny głos. Jej krzyki przypominają gęganie gęsi domowej. Gęgawy są dość gadatliwe. Ich głos to charakterystyczne „kijaaa-ga-ga”.
Skąd pochodzi gęś domowa?
Gęś domowa pochodzi od dzikiej gęgawy.
Jak wygląda gęgawa?
Gęgawa ma masywną sylwetkę. Długość jej ciała waha się. Wynosi od 75 do 90 cm. Rozpiętość skrzydeł osiąga od 147 do 180 cm. Masa ciała zależy od płci. Samce ważą od 2600 do 4560 g. Samice są lżejsze. Ich masa wynosi od 2070 do 3960 g. Nie występuje widoczny dymorfizm płciowy.
Upierzenie gęgawy jest popielato-szarobrązowe. Spód ciała jest biały. Na brzuchu mogą pojawić się ciemne pręgi. Grzbiet ma ciemnoszare pióra. Widać na nich jaśniejsze prążki. Pokrywy skrzydeł i piersi są jasnoszare. Część ogonowa jest biała. Również obrzeża lotek są białe. Dziób gęgawy jest różowawy. Nogi ma bladoróżowe.
| Cecha | Wartość |
|---|---|
| Długość ciała | 75-90 cm |
| Rozpiętość skrzydeł | 147-180 cm |
| Masa ciała samca | 2600-4560 g |
| Masa ciała samicy | 2070-3960 g |
Gdzie żyje gęgawa i jak migruje?
Gęgawa zamieszkuje Eurazję. W Polsce jest nielicznie lęgowa. Jej liczebność w Polsce rośnie. Szacowano ją na 6000–9000 par w latach 2013–2018. Występuje głównie na niżu. Najwięcej gęgaw jest w Polsce północno-zachodniej. Spotkasz je też w Polsce środkowej. Preferują polskie jeziora i rozlewiska. Zasiedlają podmokłe łąki i ujścia rzek. Chętnie wybierają stawy hodowlane i tereny bagienne.
Gatunek jest wędrowny. Zimuje głównie w basenie Morza Śródziemnego. Przemieszcza się też do środkowej, południowej i wschodniej Azji. Przeloty wiosenne odbywają się w lutym–marcu. Jesienne przeloty trwają od września do listopada. Coraz więcej gęgaw zostaje na zimę w Polsce. Tylko gęgawy z Wielkiej Brytanii nie migrują. Gęsi tworzą szyk w kształcie klina podczas lotu. Często gęgają w czasie przelotu.
Gęsi podróżniczki lecą wyznaczonymi szlakami. Używają naturalnych drogowowskazów. Mogą to być na przykład latarnie. Na żerowiska przylatują w dużych grupach. Tworzą wtedy wielotysięczne stada.
Cykl życiowy i lęgi gęgawy
Samica gęgawy buduje gniazdo na ziemi. Używa trzcin i gałęzi. Gniazdo znajduje się w szuwarach. Może być też w porośniętych dolinach rzek. Gęsi łączą się w pary na całe życie. Gniazdują na lądzie lub na wodzie. Chętnie tworzą grupy z innymi gęsiami.
Samica składa 5-6 jaj. Lęgi mogą składać się z 2 do 20 jaj. Samica wysiaduje jaja. Trwa to od 25 do 29 dni. Młode gęsi są zagniazdownikami. Opuszczają gniazdo po 1–2 dniach. Od razu poznają świat samodzielnie. Po dwóch miesiącach potrafią latać. Zostają z rodzicami do jesieni. Dojrzałość płciową osiągają w trzecim roku życia.
Przyrost naturalny gęgawy jest niewielki. Składane jaja często przemarzają. Rozród dotyczy tylko 20-30% populacji. Lęgi są niszczone. Robią to dziki i inne drapieżniki. Pisklęta atakują szczupaki. Gęsi nie powtarzają swoich lęgów.
Co jedzą gęgawy?
Gęgawy odżywiają się głównie roślinami. Jedzą rośliny wodne i kłącza. Żerują na źdźbłach traw. Zjadają też ziarna zbóż. Po przylocie z zimowisk żerują na polach. Pisklęta jedzą głównie trawę. Spożywają również rośliny wodne.
Status ochronny i zagrożenia
Gęgawa jest gatunkiem najmniejszej troski (LC). Taki status nadała jej IUCN w 1988 roku. Szacowana światowa populacja to 1,0–1,1 miliona osobników. Dane pochodzą z Wetlands International z 2015 roku. Liczebność populacji wykazuje tendencję wzrostową w Polsce i Europie.
Gęgawy są ptakami łownymi. Sezon polowań trwa od 1 września do 21 grudnia. Na niektórych terenach może trwać do 15 lub 31 stycznia. Polowania to częsta przyczyna śmierci. Za szkody wyrządzone przez gęsi odszkodowania nie są przyznawane.
Warto wspierać stowarzyszenia. Pomagają one zachować miejsca dla dzikich ptaków. Tworzą ostoje dla gęgawy. Koszenie bagiennych łąk pomaga zachować bioróżnorodność. Przywracanie koszenia w cennych miejscach jest ważne.
- Zaangażuj się w akcję Niech Żyją!
- Podpisz petycję o zaprzestanie polowań na dzikie ptaki.
- Wspieraj stowarzyszenia chroniące ostoje dla gęgaw.
Gęgawa a inne gęsi – jak je odróżnić?
W Polsce spotkasz wielotysięczne stada gęsi. Są wśród nich gęgawy. Spotkasz też gęsi zbożowe i białoczelne. Tylko gęgawy lęgną się w Polsce. Pozostałe gatunki lecą bliżej koła podbiegunowego. Rozpoznawanie gęsi w naturze bywa trudne.
Gęgawę najłatwiej pomylić z gęsią zbożową. Podobna jest też do gęsi białoczelnej. Gęś gęgawa w locie ma krótki dziób. Jest szarego koloru. Upierzenie gęgawy jest popielato-szarobrązowe. Na brzuchu mogą być ciemne pręgi.
Gęś zbożowa jest nieco mniejsza. Jej długość to 65-90 cm. Waży 3-3,8 kg. Rozpiętość skrzydeł do 1,6 m. Podgatunki gęsi zbożowej różnią się kolorem dzioba. Różnią się też rozmiarem. Gęsi zbożowe zimują w Europie. Spotkasz je w Holandii i Hiszpanii. Tworzą tam ogromne stada.
Gęś białoczelna ma białą plamę. Jest ona wokół dzioba i na czole. Waży od 1,5 do 3 kg. Długość ciała wynosi 60-80 cm. Młode gęsi białoczelne są podobne do gęgaw. Zmiany klimatyczne wpływają na zimowiska. Powodują przesunięcie ich granic.
| Cecha | Gęgawa | Gęś zbożowa | Gęś białoczelna |
|---|---|---|---|
| Długość ciała | 75-90 cm | 65-90 cm | 60-80 cm |
| Masa ciała | 2070-4560 g | 3000-3800 g | 1500-3000 g |
| Cechy charakterystyczne | Srebrzyste skrzydła, różowy dziób, bladoróżowe nogi | Różny kolor dzioba, mniejsza | Biała plama na czole i wokół dzioba |
Jak rozpoznać gęgawę w locie?
Gęgawa w locie ma krótki dziób i szary kolor.
Historia i symbolika
Gęgawa żyła blisko ludzi. Lgnęła do nich. Zasiedlała bagienne doliny. Często przebywała nad wodą. Udomowiono ją bardzo dawno. Stało się to około 5000 lat temu. Miało miejsce w Mezopotamii lub na Bliskim Wschodzie. Gęś gęgawa była hodowana w starożytności. Hodowano ją w Grecji, Egipcie, Babilonii i Rzymie.
W Europie gęgawę czczono. Była symbolem płodności. Symbolizowała też urodzaj i dostatek. W mitologii ptaki te były święte. Istnieje mit o gęsi obudzającej martwą planetę.
Polowania na gęgawy
Gęgawa jest gatunkiem łownym. Poluje się na nią w określonych okresach. Sezon trwa od 1 września do 21 grudnia. Na niektórych terenach polowania trwają do 31 stycznia. Poluje się na gęsi na ciągach. Poluje się też na przelotach. Można polować na żerowiskach. Używa się broni gładkolufowej. Stosuje się śrut numer 2-0.
Polowania w przelocie odbywają się w dni dżdżyste. Dni pochmurne też są dobre. Myśliwy powinien być dobrze zamaskowany. Używa się wabików i bałwanków. Na brzegu można strzelać do gęsi siedzących. Orientacyjny wiek gęsi można sprawdzić. Służy do tego bursa Fabrycjusza.
Kiedy można polować na gęgawy w Polsce?
Okresy polowań na gęgawy to od 1 września do 21 grudnia. Na niektórych terenach polowanie jest możliwe do 31 stycznia.
Gęgawa to dzika Gęś wyróżniająca się pięknym, srebrzystym upierzeniem skrzydeł oraz dźwięcznym głosem.
Gęgawa to fascynujący ptak. Jest ważnym elementem polskiej przyrody. Jej obecność świadczy o dobrym stanie mokradeł. Ochrona jej siedlisk jest kluczowa.
Zobacz także:
Dodaj komentarz