Rzepak ozimy to kluczowa roślina uprawna w Polsce. Jej prawidłowy rozwój zależy od dostępności składników pokarmowych. Niedobory pierwiastków znacząco obniżają plon. Wczesne rozpoznanie objawów i właściwe nawożenie są kluczowe dla sukcesu uprawy.
Rzepak ozimy i jego potrzeby pokarmowe
Rzepak uznawany jest za najważniejszą roślinę oleistą w Polsce. Charakteryzuje się on bardzo wysokimi wymaganiami pokarmowymi. Energia ze słońca zgromadzona w fotosyntezie trafia do korzenia. Jest magazynowana w szyjce korzeniowej oraz liściach rzepaku. Stan tych części decyduje o kondycji roślin. Wpływa na ich rozwój i przyszły plon. Rzepak buduje potencjał plonowania już jesienią. Niedobory pierwiastków w tym czasie mogą negatywnie wpłynąć na ostateczny wynik.
Pierwsze sygnały alarmowe – jak rozpoznać niedobory?
Rozpoznanie niedoborów składników pokarmowych w rzepaku ozimym nie jest łatwe. Niedobory pojawiają się na plantacjach każdego sezonu. Na polach rzepaczanych widać pierwsze oznaki niedoborów. Często są to przebarwienia liści. Na niektórych polach rzepak pokazuje kolory tęczy. Widać czerwony, fioletowy oraz żółty. Kolory te zlewają się i pokrywają liście.
Jak rozpoznać niedobory w rzepaku?
Niedobory w rzepaku rozpoznaje się po charakterystycznych objawach wizualnych. Są to przebarwienia liści, deformacje czy zmiany w korzeniu. Obserwacja symptomów jest podstawową metodą identyfikacji. W części podziemnej, wykonując przekrój korzenia można zobaczyć pustą przestrzeń. Znajduje się ona w miękiszu korzenia głównego. To sygnał niedoboru boru.
Przed diagnozą niedoboru odśwież historię pola. Uwzględnij odczyn gleby (pH). Sprawdź zawartość fosforu i potasu. Ważna jest też zawartość magnezu. Sprawdź dostępny azot. Susza zakłóca wschody. Ogranicza pobór składników pokarmowych. Warunki beztlenowe w glebie mogą powodować przebarwienia antocyjanowe. Podobne objawy dają szkodniki. Kiła kapusty też uszkadza korzenie. Larwy śmietki kapuścianej żerują w korzeniu. Chowacz galasówka także atakuje szyjkę. Mszyce kapuściane wysysają soki. Mogą zainfekować wirusem TuYV. Objawia się to czerwonawymi – fioletowymi przebarwieniami liści. Test ELISA jest potrzebny do potwierdzenia infekcji TuYV.
Objawy niedoborów makroelementów
Rzepak potrzebuje wielu składników do wzrostu. Makroelementy są pobierane w dużych ilościach. Ich niedobory dają wyraźne sygnały.
Niedobór azotu
Niedobory azotu powodują żółknięcie liści. Rośliny stają się słabe. Niedobór azotu objawia się chlorozą. Rozwój jest słaby. Łodygi są krótkie i wiotkie. Liście mogą być czerwone lub żółte. Objawy niedoborów azotu pojawiają się na starszych liściach. Przebarwienia mogą być blade. Mogą mieć żółte odcienie. Starsze liście odczuwające niedobór azotu obumierają. Dzieje się to przy spadkach temperatury poniżej 0°C. Niedobór azotu ogranicza tworzenie zawiązków pędów bocznych. Rzepak zaczyna pobierać składniki od fazy BBCH 14. Niedobory azotu można zaobserwować już w tym momencie.
Niedobór fosforu
Niedobory fosforu objawiają się silną antocyjanową barwą. Widać purpurowo-fioletowe przebarwienie. Pojawia się na starszych liściach i łodygach. Zimowe odcienie liści, takie jak fioletowy, wskazują na niedobór fosforu. Rzepak pobiera około 14 kg P na 1 tonę plonu.
Niedobór potasu
Niedobór potasu objawia się chlorozą na starszych liściach. Widać ją szczególnie na krawędziach i czubkach. Niedobór potasu prowadzi do żółknięcia brzegów liści. Powoduje zahamowanie wzrostu. Zawartość potasu w glebie powinna być wysoka lub średnia. Jest to ważne przez cały okres wegetacji.
Niedobór siarki
Niedobory siarki objawiają się jaśniejszymi liśćmi. Liście stają się żółknące. Nie przechodzą w nekrozy. Niedobór siarki skutkuje łódkowatym kształtem młodych liści. Prawie 70% krajowych gleb jest ubogich w siarkę. Potrzeby pokarmowe rzepaku na siarkę wynoszą 15–17 kg S na 1 tonę plonu.
Niedobór magnezu
Deficyt magnezu objawia się chlorozą międzynaczyniową. Widać żółtą mozaikowatość. Pojawia się rdzawoczerwony odcień. Często występuje zwijanie wierzchołków. Niedobór magnezu przejawia się chlorozą. Widać purpurowe przebarwienia nerwów liści.
Kluczowe mikroelementy: Bor i Wapń
Rzepak ma wysokie wymagania na mikroelementy. Bor i wapń są szczególnie ważne. Niedobór boru jest szczególnie groźny. Występuje na każdym etapie wegetacji.
Jak rozpoznać niedobór boru w rzepaku?
Objawy niedoboru boru są dosyć charakterystyczne. Obejmują pęknięcia pod szyjką korzeniową. Widać czerwonawe zabarwienie na ogonkach. Pojawia się na liściach najmłodszych części roślin. W korzeniu głównym widać pustą przestrzeń. Nazywa się ją kawerną. Niedobór boru powoduje zamieranie liści. Podobnie dzieje się z pędami i stożkami wzrostu.
Bor decyduje o rozwoju systemu korzeniowego. Wpływa na jego wykształcenie. Przygotowuje roślinę do spoczynku zimowego. Objawy niedoboru boru to rozrywanie tkanek w szyjce korzeniowej. Tkanka jest mało zwarta. Później staje się gąbczasta. Jest podatna na atak saprofitów. Widać brunatnienie. Możliwe są skrajne skutki. Występuje pustowatość. Wnikanie wody prowadzi do zamarzania. Powoduje rozrywanie tkanek. Dobre zaopatrzenie w bor zwiększa odporność. Roślina jest odporniejsza na pękanie łodyg. Zapotrzebowanie na bor to 80 g na tonę plonu. Przyczyna niedoborów boru to mała zawartość w glebie. Może być też małe jego pobranie. Słabszy system korzeniowy ogranicza pobieranie wody. Ogranicza też składników odżywczych.
Na niedobory wapnia wskazują brunatne plamki. Widać je na młodszych liściach. Są one jednak trudne do wykrycia.
Pozostałe ważne mikroelementy
Mikroelementy pełnią ważne funkcje w rzepaku. Wpływają na fotosyntezę. Regulują gospodarkę hormonalną. Mają znaczenie dla gospodarki azotowej. Zwiększają odporność roślin. Poprawiają jakość plonu. W nawożeniu rzepaku skupia się na makroskładnikach. Mikroelementy są jednak równie ważne. Mikroelementy takie jak mangan i molibden są drugimi. Są najważniejszymi po borze mikroelementami dla rzepaku.
Mangan
Niedobory manganu objawiają się żółknięciem młodych liści. Widać je między nerwami. Niedobór manganu zmniejsza zawartość chlorofilu. Powoduje chlorozę na młodych liściach. Widać punktowe chlorotyczne plamki. Mogą pojawić się nekrozy. Liść ma marmurkowatą strukturę. Występuje zaginanie się liścia do środka. Objawy pojawiają się na młodych liściach. Są to liście w pełni rozwinięte. Zapotrzebowanie na mangan wynosi od 80 do 200 g na tonę nasion.
Molibden
Niedobory molibdenu mogą powodować deformacje liści. Prowadzą do zamierania stożków wzrostu. Niedobór molibdenu widoczny jest jako blade nerwy. Występują deformacje blaszki liściowej. Niedobór pojawia się najczęściej na glebach kwaśnych. Występuje też na glebach bielicowych i zasadowych. Molibden jest potrzebny w ilości 2 g na tonę plonu.
Cynk i Żelazo
Niedobór cynku objawia się jasnymi plamkami na liściach. Wymaga 85 g na tonę plonu. Niedobór cynku objawia się czerwonawymi brzegami młodych liści. Niedobór żelaza objawia się chlorozą międzynaczyniową. Widać ją na najmłodszych liściach. Żelazo wymaga 200 g na tonę plonu. Potrzebna jest też słoma. Na niedobory żelaza najczęściej cierpią gleby o wysokim pH. Wrażliwość rzepaku na niedobór mikropierwiastków jest różna. Od największej to: bor, mangan, żelazo, miedź, cynk.
Czynniki wpływające na niedobory i utrudniające diagnozę
Susza zakłóciła wschody rzepaku. Ograniczyła pobór składników pokarmowych. Siew rzepaku w wielu regionach był opóźniony. Działo się to z powodu pogody. Wschody rzepaku nie zawsze spełniają oczekiwania. Rośliny nadal wegetują. Pobierają składniki z gleby. Dzieje się to w warunkach korzystnych. Chodzi o wilgotność i temperaturę. Warunki pozwoliły na zasiewy w optymalnych warunkach. Wegetacja rzepaku trwa. Prognozy sugerują, że się zatrzyma.
Na niektórych plantacjach niedobory, zwłaszcza azotu, widać w fazie BBCH 15-16. Aktualnie mamy fazę rozwojową BBCH 18–23. Rozwój rzepaku jest stabilny. Niedobory pojawiły się szybko. Uszkodzenia od niedoborów mogą mieć inne przyczyny. Może to być kiła kapusty. Może to być żerowanie larw śmietki kapuścianej. Może to być chowacz galasówka. Mszyce kapuściane wysysają soki. Mogą zainfekować wirusem TuYV. Objawia się to czerwonawymi – fioletowymi przebarwieniami liści. Test ELISA jest potrzebny. Potwierdza infekcję TuYV.
„Przed diagnozą niedoboru należy odświeżyć historię pola, uwzględniając odczyn gleby (pH), zawartość fosforu, potasu, magnezu oraz dostępny azot.” – Aleksandra Wieremczuk, Mateusz Maciejewski
Zapobieganie i korygowanie niedoborów
Aby wspomóc rośliny przed zimowym spoczynkiem, warto zadbać o prawidłowe nawożenie dolistne. Nawozy borowe warto stosować profilaktycznie. Nie czekaj na pojawienie się objawów niedoboru. Najlepszy termin stosowania nawozów borowych to faza 4–8 liści jesienią. Obecne warunki pozwalają na przeprowadzenie dokarmiania. Należy to robić z ostrożnością. Zbyt mocne nawożenie azotem może zakłócić przezimowanie. Wpływa na hartowanie roślin. Zaleca się aplikację składników dolistnie. Temperatura powinna wynosić około 10°C.
- Przeprowadź analizę gleby przed siewem.
- Stosuj dolistne dawki boru jesienią. Użyj ilości 100–300 g/ha.
- Rozważ nawożenie doglebowe borem.
- Sprawdź dostępność wapnia w glebie.
- W przypadku braku poprawy po borze, podaj wapń dolistnie.
- Wiosną kontynuuj nawożenie borem. Stosuj formę dolistną. Użyj ilości 300–450 g/ha.
- Dziel wiosenne nawożenie borem na 2–3 dawki.
- Stosuj nawozy borowe profilaktycznie jesienią.
- Obserwuj korzenie roślin. Sprawdź wnętrze przekroju.
- Przeprowadź zabieg dokarmiania z ostrożnością jesienią.
- Wykonaj aplikację dolistną na co najmniej 2–3 dni przed przymrozkami. Zrób to też po nich.
- Dostosuj dawki składników do stadium rozwoju. Weź pod uwagę kondycję roślin.
- Zredukuj azot w dawkach na końcu sezonu jesiennego.
- Wykonuj wieloskładnikowe aplikacje nalistne.
- Wykonaj zabiegi dolistne jesienią i wiosną. Zapobiegniesz niedoborom mikroelementów.
- Pierwszą wiosenną aplikację boru przeprowadź w fazie rozety.
- Drugą wiosenną aplikację boru przeprowadź w fazie pąkowania.
- Stosuj nawozy borowe i manganowe w odpowiednich dawkach i terminach.
Postępowanie wiosną obejmuje dalsze nawożenie borem. Stosuje się formę dolistną. Używa się ilości 300–450 g/ha. Dawki te dzieli się na 2–3 aplikacje. Jesienią rzepak nalistnie nawozi się borem i manganem. Dawkowanie mikroelementów w zabiegach dolistnych jest specyficzne. Dla manganu to 100–200 g/ha. Dla molibdenu to 10–20 g/ha. Wiosenne nawożenie siarką warto łączyć. Połącz je z azotem, potasem i magnezem. Podziel nawożenie fosforem i potasem. Zrób część jesienią, część wiosną. Uzupełniaj niedobory mineralne gleb. Stosuj nawożenie mineralne i organiczne. Formy azotanowe obniżają mrozoodporność. Zaleca się stosowanie molibdenu przy uzupełnianiu azotu.
Podsumowanie i kluczowe zalecenia
Monitorowanie niedoborów składników odżywczych jest kluczowe. Prewencja i wczesne wykrywanie niedoborów chronią plon. Stosowanie nawozów dolistnych jest skuteczną metodą uzupełniania. Zwiększa zawartość pierwiastków w nasionach. Zwiększa plonowanie. Fosfor i potas wspomagają gospodarkę azotem. Wspierają rozwój systemu korzeniowego. Zbilansowane nawożenie zwiększa plony. Poprawia jakość nasion. Stosowanie nawozów organicznych i mineralnych jest ważne. Rozpoznawanie niedoborów po objawach jest podstawą. Nie zawsze niedobory mają widoczne oznaki. Mogą jednak wpływać na plony. Analiza gleby jest dobrym punktem wyjścia. Nawożenie dolistne boru jesienią jest kluczowe. Wiosną kontynuuj nawożenie borem. Dodaj inne mikroelementy i siarkę. Pamiętaj o ostrożności z azotem jesienią. Stosuj odpowiednie dawki nawozów. Unikniesz nadmiaru.
Zobacz także:
Dodaj komentarz