Decyzja o wyborze systemu utrzymania bydła mlecznego ma kluczowe znaczenie dla gospodarstwa. Analizujemy zalety i wady obór uwięziowych i wolnostanowiskowych. Przedstawiamy nowoczesne rozwiązania i koszty inwestycji w infrastrukturę.
Ewolucja budownictwa inwentarskiego w Polsce
Tradycyjnie bydło spędzało zimę w oborach. Latem zwierzęta przebywały na pastwiskach. Obecnie krowy często pozostają w budynkach przez cały rok. Wpływa to na komfort zwierząt i efektywność produkcji. Polscy hodowcy coraz częściej modernizują swoje gospodarstwa. Zmieniają system uwięziowy na wolnostanowiskowy. Chcą poprawić dobrostan zwierząt i warunki pracy.
Jakie są podstawowe typy obór dla bydła?
Obory dla bydła dzielą się na dwa główne typy. Wyróżniamy obory stanowiskowe, zwane uwięziowymi. Drugi typ to obory wolnostanowiskowe.
Obory uwięziowe – tradycja w nowoczesnym wydaniu?
System uwięziowy to tradycyjne rozwiązanie. Krowy są przypięte do stanowisk. Umożliwia to indywidualną obserwację zwierząt. Hodowca łatwo kontroluje pobranie paszy przez każdą sztukę. Szybko reaguje w sytuacjach alarmowych. Takie rozwiązanie wybrał Mirosław Wyszyński. Uważa je za najlepsze dla swojego gospodarstwa. Obora uwięziowa wymaga mniejszego nakładu pracy przy dojeniu. Nie trzeba pokonywać dużych odległości. Jest to wygodne dla hodowcy. Koszty budowy obory uwięziowej bywają niższe. Jest to argument dla niektórych rolników.
Edward Ochap z żoną prowadzą produkcję mleka w oborze uwięziowej od piętnastu lat. Nigdy nie żałowali tej decyzji. Mówią, że dobrze im się w niej pracuje. Edward podkreśla, że w tym systemie dokładnie widzi każdą krowę. Monitoruje jej zachowanie przy stole paszowym. Zależało im na możliwości dokładnej obserwacji. Chcieli indywidualnie traktować zwierzęta.
„Przy uwięziówce na bieżąco jestem w stanie monitorować to co się dzieje z każdą sztuką, bez konieczności inwestowania w elektronikę i systemy zarządzania stadem.” – Mirosław Wyszyński
W oborach uwięziowych trudniej jednak wychwycić anomalie zdrowotne. Sygnały chorobowe od krów bywają mniej widoczne. Duża krowa bywa pierwsza do wybrakowania na uwięzi.
Jakie są typy uwięzi stosowane w oborach?
Stosuje się różne typy uwięzi. Należą do nich uwięź grabnerska. Popularne są też uwięź łańcuchowa i jarzmowa. Czasem stosuje się opaskę elastyczną.
Obory wolnostanowiskowe – przyszłość hodowli?
Wśród nowo powstających obór dominują te wolnostanowiskowe. Zapewniają lepszy dobrostan krów. Zwierzęta są spokojniejsze. Rzadziej mają problemy z racicami. Obory wolnostanowiskowe są bardziej przestronne. Mają lepsze oświetlenie. Są wygodniejsze dla gospodarzy. Prace dojenia w nowej oborze trwają krócej. Rodzina Pawłowskich doji 30 krów w 50 minut. W starej oborze zajmowało to 1,5 godziny dla 3 konwi. W nowej oborze odnotowują mniej przypadków mastitis. Jest ich około 5-6 w ciągu laktacji.
Obory bezuwięziowe zapewniają mniejszy nakład pracy. Umożliwiają indywidualne traktowanie krów. W oborze wolnostanowiskowej łatwiej wychwycić problemy zdrowotne. Krowy chętnie kładą się na wygodnych legowiskach. Podłoga na legowiskach to materace. Są wypełnione gąbką, folią i gumą. Posypuje się je trocinami. Trociny dobrze chłoną wilgoć. Wymiary boksu dla krowy to zazwyczaj 120 x 260 cm. Ważne jest, aby liczba legowisk odpowiadała liczbie krów.
„Obora wolnostanowiskowa to zdaniem Pawłowskich najlepsza inwestycja w zdrowie krów.”
System wolnostanowiskowy dzieli oborę na strefy. Wyróżniamy strefę legowiskową, paszową i gnojową. Podział ten ułatwia automatyzację. Zapewnia oszczędność czasu. Strefy paszowe mogą mieć automatyczne stacje. Odczytują numer kolczyka krowy. Korytarze paszowe bywają oddzielone barierkami. Podłoga szczelinowa ułatwia dezynfekcję. Może jednak uszkadzać racice. Podłoga pełna wymaga regularnego usuwania obornika.
Modernizacja starej obory – drugie życie budynku
Niektórzy rolnicy decydują się na modernizację. Przebudowują starą oborę uwięziową. Łączą ją z nową częścią. Często wybierają system głębokiej ściółki. Tak zrobili Sylwia i Tomasz Dąbrowscy. Połączyli starą oborę z nową na głębokiej ściółce. Efekty modernizacji są widoczne. Zwiększyła się wydajność mleka. Poprawiło się zdrowie krów. Wydajność od krowy wzrosła z 9,5 tysiąca do 11,2 tysiąca kg rocznie. Kliniczne zapalenia wymienia spadły z 50 do 3-5 rocznie. Liczba komórek somatycznych mieści się w normie. Wynosi 150-200 tysięcy na ml.
Modernizacja trwała 5 miesięcy. Rozpoczęła się w sierpniu 2020 roku. W ramach inwestycji powstała porodówka i magazyn na pasze. W miejscu starej obory uwięziowej zbudowano halę udojową. Jest to hala typu rybia ość 2×6. W nowym budynku zastosowano system wentylacji. Ma regulowane okna przesuwne. Szczeliny wywiewne znajdują się w kalenicy. Dach pokryto płytą warstwową z izolacją. Zastosowano wentylację mechaniczną z wentylatorami. Obornik usuwa się ładowarką. Gnojowica zbiera się w zbiorniku. Ma pojemność 600 tysięcy litrów. Głębokość zbiornika to 2,5 metra. W oborze zainstalowano automatyczne mieszadło gnojowicy.
„Zdecydowaliśmy, że zbudujemy nową oborę albo całkowicie likwidujemy hodowlę.” – Sylwia i Tomasz Dąbrowscy
Koszty modernizacji starej obory wyniosły około 100 tysięcy złotych. Wyposażenie hali udojowej kosztowało około 200 tysięcy złotych. Cała inwestycja zamknęła się w kwocie około 1,5 miliona złotych. Dodatkowo zainwestowano w fotowoltaikę. Koszt instalacji to około 200 tysięcy złotych. Miesięczne koszty energii spadły z 12-13 tysięcy do około 600 złotych. To znacząca oszczędność.
Budowa nowej obory – przykład z Podlasia
Rolnicy z Podlasia, Monika i Mariusz Moczulscy, wybudowali nowoczesną oborę. Chcieli uwolnić krowy z uwięzi. System uwięziowy był dla nich przestarzały. Miał służyć w XX wieku, nie w XXI. Nowa obora ma zapewnić wygodę dla krów. Ma też poprawić warunki pracy dla rolników. Obora ma wymiary 21 x 64 metry. Jej wysokość wynosi 8 metrów. Przeznaczona jest dla 60 krów. Docelowo pomieści 100 sztuk. Inwestycję rozpoczęto we wrześniu 2021 roku. Zakończono ją w czerwcu 2022 roku. Obora jest użytkowana od czerwca 2024 roku.
Szacunkowy koszt budowy obory to 2 miliony złotych. Obejmuje to budowę i wyposażenie. W oborze zastosowano nowoczesne rozwiązania. Podłoga na legowiskach to materace. Są wypełnione gąbką, folią i gumą. W oborze zastosowano świetlik kalenicowy. Ma kurtyny boczne o wysokości 1,75 metra. Zapewnia to przyjemny mikroklimat. Jest tak nawet w upały. Stado objęte jest oceną użytkowości mlecznej. Średnia wydajność wynosi 10 tysięcy kg mleka. Gnojowica zbiera się w zbiorniku. Ma pojemność 1270 m³. W planach jest montaż elektrycznego mieszadła gnojowicy Bauer. Dawka TMR powstaje w wozie paszowym Peecon. Ma pojemność 20 m³.
„Bardzo zależało nam na zmianie systemu utrzymania na wolnostanowiskowy, gdyż po kilkunastu latach pracy ze zwierzętami mieliśmy serdecznie dosyć tej uwięzi.” – Monika i Mariusz Moczulscy
Gospodarstwo Moczulskich obejmuje 100 hektarów. 50 ha to własność, 50 ha dzierżawa. Utrzymują 140 sztuk bydła. W tym 72 krowy. Mleko dostarczają do SM Mlekovita. Współpraca z mleczarnią jest wzorowa. Gospodarze mają trzech synów. Mateusz ma 20 lat, Maciej 17, Miłosz 13. Synowie mogą kontynuować tradycję. Technologia idzie szybko do przodu. Następca prawdopodobnie będzie musiał rozbudować oborę.
Jaki jest szacunkowy koszt budowy obory uwięziowej dla 39 krów?
Projekt obory uwięziowej dla 39 krów mlecznych (O03) zakłada koszt stanu surowego zamkniętego na 421 600 złotych. Powierzchnia użytkowa wynosi 319,79 m². Kubatura to 1436,2 m³. Wymiary budynku to 29,12 x 12,12 metra.
Technologie wspierające hodowlę mleczną
Nowoczesna obora to nie tylko budynek. To także zaawansowane technologie. Automatyzacja obejmuje wiele obszarów. Należą do nich roboty udojowe i podajniki paszy. Stosuje się systemy chłodzenia i wentylacji. Monitoring chorób i AI wspierają zarządzanie stadem. Sztuczna inteligencja potrafi wykrywać akcje porodowe. Robot udojowy to Automatic Milking System (AMS). Może zwiększyć wydajność mleczną. Rozpoznaje krowę i przeprowadza dój. Wykonuje też zabiegi sanitarne. Dój w systemie jest bardziej higieniczny. Minimalizuje ryzyko infekcji. Roboty pomagają ograniczyć koszty obsługi zwierząt. Pierwszy robot udojowy uruchomiono w 1994 roku. W Polsce pojawiły się w 2008 roku. Koszt instalacji robota jest wysoki. Zwraca się jednak w dłuższym okresie.
W oborach stosuje się różne systemy udojowe. Popularne są rybia ość i bok w bok. W większych stadach sprawdza się tandem lub karuzela. Przy planowaniu obory warto inwestować w automatyzację. Nowoczesne wyposażenie przekłada się na lepsze wyniki. Systemy wentylacyjne i chłodzące poprawiają mikroklimat. Automatyczna klimatyzacja i kurtyny sterowane automatycznie są ważne. Schłodzona krowa daje więcej mleka. Pasza ma kluczowe znaczenie dla wydajności. Dawka TMR powinna być optymalna. Wóz paszowy pomaga w jej przygotowaniu.
Czy robot udojowy może być stosowany w oborze uwięziowej?
Tak, robot udojowy najczęściej stosowany jest w oborach wolnostanowiskowych. Robot udojowy w oborze uwięziowej to nowe rozwiązanie. Zaczyna wchodzić do użytku w gospodarstwach.
Koszty i opłacalność inwestycji
Budowa lub modernizacja obory to duża inwestycja. Koszt budowy nowej obory dla 60-100 krów może wynieść 2 miliony złotych. Modernizacja starej obory plus budowa nowej części to koszt około 1,5 miliona złotych. Koszt stanu surowego zamkniętego obory uwięziowej dla 39 krów to 421 600 złotych. Do tego dochodzą koszty instalacji. Instalacje elektryczne to 62,40 do 219,70 zł za m². Instalacje sanitarne kosztują od 232,70 do 910 zł za m². Wykończenie zewnętrzne to 126,10 do 638,30 zł za m². Wykończenie wewnętrzne to 429 do 878,80 zł za m². Łączne koszty mogą być znaczne.
Inwestycje bywają wspierane kredytami. Dostępne jest też wsparcie z programów unijnych. Przykładem jest Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Wartość inwestycji zwraca się w dłuższym okresie. Nowoczesna obora zwiększa wydajność stada. Poprawia zdrowotność krów. Zmniejsza koszty energii. Koszty energii spadły znacząco po instalacji fotowoltaiki. To wszystko wpływa na opłacalność produkcji mleka. Sytuacja na rynku mleka ma wpływ na decyzje inwestycyjne. Niekorzystne ceny mogą opóźniać plany.
| Etap budowy (Projekt O03) | Szacunkowy koszt brutto |
|---|---|
| Stan zero | 118 300 zł |
| Stan surowy otwarty | 208 500 zł |
| Stan surowy zamknięty | 94 800 zł |
| Razem (Stan surowy zamknięty) | 421 600 zł |
Podsumowanie
Wybór systemu utrzymania bydła zależy od wielu czynników. Ważna jest wielkość stada. Liczy się profil gospodarstwa. Kluczowy jest budżet na inwestycję. Obory uwięziowe pozwalają na indywidualną obserwację. Bywają tańsze w budowie. Obory wolnostanowiskowe zapewniają lepszy dobrostan. Zwiększają wydajność pracy. Zmniejszają problemy zdrowotne krów. Trend zmierza ku systemom wolnostanowiskowym. Coraz więcej gospodarstw inwestuje w automatyzację i robotyzację. Nowoczesne technologie poprawiają efektywność. Zwiększają komfort pracy hodowców. Dbają o zdrowie i wydajność zwierząt. Inwestycje w obory to inwestycje w przyszłość gospodarstwa.
Zobacz także:
Dodaj komentarz