Groch siewny i pastewny to cenne rośliny strączkowe. Poznaj ich wymagania, zasady uprawy i korzyści. Dowiedz się, jak uzyskać wysokie plony i dopłaty.
Groch Siewny i Pastewny – Charakterystyka i Zastosowanie
Groch siewny (Pisum sativum) i groch pastewny (Pisum sativum subsp. arvense), zwany też peluszką, to ważne rośliny uprawne w Polsce. Groch siewny zajmuje pierwsze miejsce pod względem areału uprawy wśród bobowatych grubonasiennych. W 2020 roku uprawiano go na 53 tys. ha. Groch pastewny jest powszechnie uprawiany na nasiona, paszę i zielony nawóz. Należy do innej rodziny botanicznej niż niektóre inne rośliny strączkowe. Groch siewny użytkowany jest jako roślina jadalna i pastewna. Nasiona i części zielone grochu pastewnego są bogate w białko, witaminy i związki mineralne. Nasiona grochu zawierają dużo lizyny, co wpływa na wartość odżywczą białka w paszach. Rośliny strączkowe są stałym elementem zrównoważonej diety człowieka. Groch dostarcza cennego białka, błonnika oraz witamin i minerałów, m.in. fosforu.
Groch odgrywa kluczową rolę w zmianowaniu roślin. Uprawa grochu przerywa następstwo zbóż po sobie. Pełni ważną funkcję w płodozmianie. Po uprawie grochu plony zbóż czy rzepaku mogą być wyższe o nawet 20%. Resztki pożniwne grochu są bogate w składniki odżywcze. Groch korzysta z głębszych pokładów składników odżywczych. Pozostawia je na powierzchni dla roślin następczych. Groch ma fitosanitarne funkcje. Ogranicza występowanie chorób zbóż.
Groch pastewny przypomina groch siewny. Ma jednak delikatniejsze i bardziej wiotkie pędy. Długość pędów grochu pastewnego wynosi około 30-110 cm. Łodyga grochu pastewnego osiąga wysokość 85–110 cm, w zależności od odmiany. Liście są pierzaste. Składają się z 1-3 owalnych, gładkich liści. U odmian w górnej części łodygi mogą mieć wąsy. Peluszka kwitnie na różowo lub fioletowo. Jej nasiona są ciemne lub mają czarny znaczek. Nasiona są ciasno osadzone w strąkach. Najczęściej są sześciokątne, rzadziej okrągłe i gładkie. Kolor kwiatów najczęściej to czerwono-różowo-fioletowy. Mogą być też biały lub czerwony. Nasiona mogą mieć różne kolory. Najczęściej są ciemne lub brązowe. Mogą być też kremowe lub kolorowe. Owocem grochu jest strąk z jadalnymi nasionami. W jednym strąku znajduje się od 3 do 12 nasion. Groch osiąga wysokość od 25 cm do 3 m.
Wymagania Uprawowe Grochu – Gleba, pH, Woda i Klimat
Groch najlepiej rośnie na glebie przepuszczalnej. Powinna być umiarkowanie wilgotna, ciepła i bogata w próchnicę. Ziemia na której ma być uprawiany groch powinna szybko nagrzewać się wiosną. Musi być bogata w wapń i próchnicę. Ważne są dobrze uregulowane stosunki wodne. Groch nie rośnie dobrze na ciężkich i podmokłych glebach. Przy wyborze pola do uprawy grochu, ważne jest unikanie terenów z wieloletnimi chwastami. Unikaj też gleb o złych warunkach botaniczno-rolniczych. Groch pastewny ma mniejsze wymagania glebowe od grochu jadalnego. Uprawia się go na lekkich glebach. Optymalne pH dla grochu to od 6,5 do 7,2. Szczególnie korzystne jest pH od 6,9 do 7,2. Groch siewny wymaga odczynu gleby pH 6,6-7,2 i wysokiej zawartości wapnia. Na gleby kwaśne (pH 4,6-5,5) nadmiar jonów glinu i manganu hamuje wzrost systemu korzeniowego. Na glebach zbyt kwaśnych (pH poniżej 5,4) rośliny rosną wolniej. Mają też mniejszą zdolność korzystania z azotu związanego przez bakterie brodawkowe. Dla odmian późniejszych wymagana jest wyższa żyzność gleby. Potrzebują więcej składników mineralnych. W Polsce nie ma ograniczeń w uprawie grochu. Soja jest ograniczona brakiem odmian dostosowanych do naszych warunków agroklimatycznych.
Groch nie wymaga dużej ilości wody. Wystarczy 220-282 mm opadów rocznie. Ilość ta zależy od typu gleby. Długi okres suszy i brak nawodnienia mogą zmniejszyć plony. Mogą też przyspieszyć zbiór. Ulewne deszcze mogą powodować zbyt mocne zawilgocenie ziemi. Sprzyja to rozwojowi grzybów chorobotwórczych. W okresie kiełkowania i wschodów roślina jest najbardziej wrażliwa. Dotyczy to zmian wilgotności i temperatury. Groch dobrze znosi przymrozki nawet do -7°C. Wrażliwość grochu na mróz zaczyna się na etapie 20 cm. Może przemarzać przy -2,5°C.
- Warto pamiętać o wapnowaniu gleby. Zrób to w roku poprzedzającym siew grochu.
- Unikaj uprawy grochu na ciężkich i podmokłych glebach.
- Podnosić odczyn gleby przez wapnowanie. Jest to szczególnie ważne na kwaśnych glebach.
Przygotowanie Pola i Siew Grochu
W systemie uprawy grochu preferowane są pola po zbożach. Możliwe jest zastosowanie międzyplonów ścierniskowych. Przykładem jest gorczyca, facelia czy słonecznik. Po zbiorze, glebę należy przygotować. Użyj na przykład brony talerzowej. Wykonaj orkę zimową lub kultywację na głębokość 25-30 cm. Uprawa gleby pod groch jest najczęściej tradycyjna. Po zbiorze przedplonu wykonuje się orkę. Możliwa jest też uprawa uproszczona.
Siew grochu powinien odbywać się na początku wiosennych prac polowych. Najczęściej jest to II dekada marca lub I dekada kwietnia. Optymalny termin siewu przypada na przełom marca i kwietnia. Termin siewu grochu to od połowy marca do połowy kwietnia. Terminy siewu grochu pastewnego to wczesna wiosna (10-15 III lub do IV). Na nawóz zielony sieje się go po zbiorze plonu głównego (VII) do połowy sierpnia.
Optymalna głębokość siewu grochu wynosi od 6 do 8 cm. Kiełkowanie grochu jest hypogeiczne. Pozwala to na głębszy siew (6-8 cm). Nasiona wysiewa się na głębokość 6-8 cm w rzędy co 15-20 cm. Średnia obsada siewu dla odmian konsumpcyjnych to 80-100 nasion/m². Dla krótkich odmian o wąskich łodygach jest to do 120 nasion/m². Optymalny wysiew to 80-100 nasion/m² dla odmian średnio- i długołodygowych. Do 120 dla krótkolodygowych. Średnia norma wysiewu grochu pastewnego to około 180 kg na ha. Norma wysiewu grochu pastewnego wynosi 140-300 kg na hektar. Liczba kiełkujących nasion na 1 m² to 80. Długość rozstawy rzędów to 15-20 cm.
- Siew grochu jak najwcześniej. Optymalnie od 20.03 do 15.04.
- Dostosuj termin siewu do warunków pogodowych i stanu gleby.
- Stosuj odpowiednie głębokości siewu (4-6 cm) i rozstawę rzędów (12-20 cm).
- Zwiększ ilość nasion w mieszankach o 10%. Dotyczy to siewu na zielonkę.
- Stosować szczepionki zawierające Rhizobium. Pozwala to zrezygnować z nawożenia azotem mineralnym.
- Dostosuj głębokość siewu do warunków glebowych.
- Wysiewać wczesną wiosną lub zaraz po zbiorze plonu głównego.
Jaka jest optymalna głębokość siewu grochu?
Optymalna głębokość siewu grochu wynosi od 6 do 8 cm. Kiełkowanie grochu jest hypogeiczne. Pozwala to na głębszy siew.
Kiedy najlepiej siać groch?
Siew grochu powinien odbywać się na początku wiosennych prac polowych. Najczęściej jest to II dekada marca lub I dekada kwietnia. Optymalny termin siewu przypada na przełom marca i kwietnia.
Endriu pisze: 200 kg na ha nasion do siewu to porażka, wystarczy odrobina suszy czy chłodna wiosna i chwasty zaczynają popis.
Z doświadczenia można powiedzieć, że 300-350 kg/ha to jest minimum, aby groch był konkurencyjny dla chwastów i dobrze przykrył glebę.
Nawożenie Grochu – Azot, Fosfor, Potas i Wapń
Nawożenie grochu wymaga właściwego podejścia. Ma zapewnić zdrowy wzrost i obfite plony. Najlepszy czas na nawożenie grochu przypada tuż przed siewem. Ważne są też wczesne etapy jego wzrostu. Przed siewem warto zastosować nawozy organiczne. Przykładem jest kompost lub obornik. Nawożenie fosforem stosuje się od 15 do 80 kg/ha. Potasem od 20 do 135 kg/ha. Dawki zależą od analizy gleby i oczekiwanych plonów. W nawożeniu grochu ważne są fosfor i potas. Azot wiąże bakteria brodawkowa. Groch wiąże azot z powietrza. Dodatkowa dawka azotu może jednak poprawić wydajność. Azot wspiera rozwój liści i pędów. Fosfor jest ważny dla ukorzenienia i zawiązywania strąków. Potas zwiększa odporność roślin. Aplikacja tzw. dawki startowej azotu wynosi 25-30 kg/ha. Możliwa jest rezygnacja przy szczepieniu nasion Rhizobium. Nawożenie azotowe pod groch pastewny w siewie czystym zazwyczaj nie jest konieczne. Rozgałęzione korzenie pomagają w pobieraniu składników pokarmowych. W przypadku niedoborów molibdenu zaleca się stosowanie molibdenianu sodowego lub amonowego.
Dawki wapnowania zależą od kompleksu glebowego. Wynoszą od 1,0 do 4,5 t/ha CaO. Wapnowanie gleby przed siewem poprawia odczyn pH. Praktyka polowa wskazuje, że rezygnacja z nawożenia azotem jest możliwa. Wymaga to szczepienia nasion.
- Stosuj nawozy organiczne przed siewem.
- Dodawaj nawozy azotowe w fazie wzrostu pędów i kwitnienia.
- Unikaj przenawożenia. Nie zasól gleby.
- Regularnie monitoruj stan gleby i roślin.
- Przeprowadzaj nawożenie fosforowo-potasowe jesienią.
- Zaleca się wapnowanie po zbiorze przedplonu. Dotyczy to szczególnie kwaśnych gleb.
- Należy unikać nadmiernego nawożenia azotem. Szczególnie w mieszankach grochowo-zbożowych.
Czy groch potrzebuje nawożenia azotem?
Groch wiąże azot z powietrza dzięki bakteriom brodawkowym. Aplikacja dawki startowej azotu (25-30 kg/ha) jest możliwa. Można jednak zrezygnować z niej przy szczepieniu nasion Rhizobium.
Ochrona Grochu – Choroby i Szkodniki
Groch jest narażony na choroby. Występuje askohytoza, mączniak i rdza. Choroby grochu to mączniak prawdziwy, mączniak rzekomy i rdza grochu. Szkodniki grochu to pachówka strąkóweczka, mszyca grochowa i strąkowiec grochowy. Inne szkodniki to oprzędziki i mszyce. Stosuj środki ochrony roślin na szkodniki i choroby. Przed siewem warto zaprawiać nasiona. Użyj preparatów ochronnych jak Vitavax 200 FS czy Nitragina. Stosuj ochronę przed chorobami i szkodnikami. Postępuj według zasad integrowanej ochrony. Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym jest staranne przygotowanie pola. Ważne jest zwalczanie chwastów. Szczególnie po siewie. Utrzymuj wilgotność nasion do 14-15% podczas zbioru. Ograniczy to pękanie. W latach o niekorzystnych warunkach rozważ desykację. Zwalczanie chwastów i samosiewów jest kluczowe. Niewłaściwy wybór odmiany lub warunków może prowadzić do strat.
- Stosować środki ochrony roślin na szkodniki i choroby.
- Zaprawiać nasiona preparatami ochronnymi.
Odmiany Grochu i Ich Cechy
W krajowym rejestrze odmian grochu pastewnego (peluszki) jest 13 odmian. Stan na 30 kwietnia 2012 roku. Przeznaczone są do uprawy na nasiona paszowe lub na zielonkę. W COBORU zarejestrowanych jest 11 odmian grochu pastewnego. Trzy odmiany wysokie osiągają do 110 cm. Są to „Marych”, „Muza”, „Roch”. Pozostałe odmiany są niskie, do 85 cm. Należą do nich „Eureka”, „Hubal”, „Milwa”, „Model”, „Pomorska”, „Sokolik”, „Turnia”, „Wiato”. Do najwyżej plonujących odmian należą Model i Turnia. Zostały zarejestrowane w 2012 roku. Część odmian należy do grupy wąsolistnych. Są szczególnie przydatne w rejonach o większej ilości opadów. Nowe odmiany grochu cechują się odpornością na wyleganie i choroby. Mają też potencjał plonowania. Odmiany grochu typu Salamanca nie wylegają. Ułatwia to zbiór. Rośliny grochu tworzą silny i zwarty łan. Ułatwia to zbiór. W mieszankach ważny jest dobór odmian. Zapewnia on równomierne dojrzewanie.
Warto kupować materiał siewny od sprawdzonych sprzedawców. Przykładem jest producent nasion Golden Seeds.
Zbiór Grochu – Kiedy i Jak?
Zbiór grochu rozpoczyna się, gdy 80-90% nasion jest twardych. Słoma powinna być sucha. Na nasiona zbiera się wczesnym latem. Jest to po 2,5-3 miesiącach od siewu. Wymaga suszenia. Zbiór zależy od stopnia wylegania łanu. Stosuje się kombajn z podbieraczem. Zawartość wody w nasionach powinna być poniżej 15%. Ważne jest ustawienie kombajnu na minimalną wysokość cięcia. Kluczowa jest też regulacja nagarniacza. Suszenie nasion odbywa się do 13-14% wilgotności. Temperatura nie powinna przekraczać 30°C. Suszenie nasion w temperaturze 30-45°C zależy od wilgotności. Podczas zbioru nasion grochu należy unikać zbytniego opóźniania. Nie dopuść do samoosypywania się nasion.
Kiedy najlepiej zbierać groch?
Zbiór grochu rozpoczyna się, gdy 80-90% nasion jest twardych. Słoma powinna być sucha.
- Utrzymywać wilgotność nasion do 14-15% podczas zbioru. Ograniczy to pękanie.
- Przygotować kombajn do zbioru. Zwróć uwagę na ustawienia sprzętu.
Groch w Mieszankach Uprawowych
Groch można uprawiać w mieszankach z innymi roślinami. Zawartość grochu w mieszance powinna wynosić 40-50%. W mieszankach udział grochu wynosi zwykle 30-50%. Najczęstsze komponenty mieszanek to jęczmień jary i owies. Wybór zależy od warunków wilgotnościowych. Najczęściej zestawiane z grochem są: jęczmień, owies, pszenżyto, facelia, słonecznik. Z żywieniowego punktu widzenia optymalny udział nasion w plonie nasion mieszanki grochowo-zbożowej to 30-40%. Zapewnia to właściwe zbilansowanie składników pokarmowych. Dotyczy to nasion grochu i ziarna zbóż. Zwiększenie udziału grochu w mieszance może zmniejszyć strawność skrobi. Przy siewie mieszanym, udział grochu w mieszance można zwiększyć. Podniesie to zawartość białka.
- Przy uprawie mieszanek z jęczmieniem lub owsem termin siewu może być nieco późniejszy.
Dopłaty do Uprawy Grochu i Aspekty Ekonomiczne
Wzrost zainteresowania uprawami strączkowymi jest napędzany wysokimi cenami komponentów wysokobiałkowych. Ważne są też dopłaty do roślin białkowych. Dopłata do uprawy grochu na ziarno wynosi około 204 euro na hektar. Dotyczy to lat 2023-2027. Groch siewny został czasowo dopuszczony przez KE do uprawy na ugorach. Wynika to z normy GAEC 8. Uprawa grochu na ziarno wymaga spełnienia warunków. Trzeba być rolnikiem aktywnym. Powierzchnia gospodarstwa to co najmniej 1 ha. Płatność musi wynosić powyżej 200 euro. Konieczna jest deklaracja działek. Wymagany jest zbiór ziarna. Wysokie plony i nadwyżki finansowe są możliwe. Przy plonach 3,5-4,3 t/ha możliwa jest nadwyżka 2-3 tys. zł/ha. Było to w 2020 roku. Plony odmian konsumpcyjnych wahają się od 4,8 do 5,0 t/ha. Pastewnych od 3,7 do 4,0 t/ha. Średni plon nasion uzyskiwany w badaniach COBORU wynosi od 3,5 t z ha. Dotyczy to odmian wysokich (około 110 cm – Marych, Muza i Roch). Osiąga ponad 4 tony z ha dla odmian średniowysokich (około 85 cm – Eureka, Gwarek, Hubal, Klif, Milwa, Model, Pomorska, Sokolik, Turnia i Wiato). Wykorzystanie potencjału plonotwórczego przez rolników wynosi dla odmian konsumpcyjnych 47%. Dla odmian pastewnych jest to 55%. Zawartość białka w nasionach wynosi 23-25%.
Groch najwięcej uprawiany jest w rejonach środkowo-zachodnich Polski. Groch uprawiany jest na glebach zasobnych w wapń o pH 6,5-7,2.
| Statystyka | Wartość |
|---|---|
| Dopłata do grochu na hektar | 204 euro |
| Areał uprawy w 2020 roku | 53 tys. ha |
| Zalecana norma wysiewu grochu pastewnego | ok. 180 kg/ha |
- Warto zapoznać się z warunkami dopłat i wymogami uprawy grochu.
- Wykorzystaj dopłaty w ramach WPR do zwiększenia rentowności produkcji.
Rola Grochu w Zrównoważonym Rolnictwie i Trendy
Groch pastewny jest jednym z najbardziej wartościowych przedplonów. Części zielone grochu wykorzystywane są do produkcji nawozów. Części zielone i korzenie mogą być używane jako nawóz zielony. Stanowią poplon letni. Korzyści z uprawy grochu obejmują poprawę struktury gleby. Zwiększa się materia organiczna. Ogranicza występowanie chwastów. Poprawia się zdrowotność roślin następczych. Zwiększają się plony. Uprawa grochu wypełnia wymogi zazielenienia.
Trendy w rolnictwie wskazują na wzrost zainteresowania uprawami strączkowymi w Polsce. Jest to związane z rosnącym zapotrzebowaniem na wysokobiałkowe rośliny. Rozwój odmian grochu odpornościowych na wyleganie i choroby postępuje. Wykorzystanie roślin strączkowych w zmianowaniu i programach ekologicznych zyskuje na znaczeniu. Dostosowanie terminów siewu do warunków pogodowych staje się standardem. Celem jest zwiększanie plonów i wartości odżywczych nasion grochu. Kierunek na minimalizację stosowania środków ochrony roślin jest zgodny z wytycznymi UE. Wykorzystanie technologii szczepienia mikrobiologicznego redukuje nawożenie azotem mineralnym. Stosowanie innowacyjnych technologii, takich jak drony, pojawia się w nowoczesnym gospodarstwie. Uprawa uproszczona (bezpłużna) i tradycyjna są stosowane. Zrównoważone i ekologiczne uprawy stają się coraz ważniejsze. Celem jest zwiększanie plonów z zachowaniem jakości. Ważna jest odporność na wyleganie. Uprawa roślin strączkowych jako nawóz zielony jest coraz popularniejsza. Zwiększa się różnorodność roślin w uprawach rolniczych. Wykorzystanie grochu pastewnego do pasz i nawożenia jest powszechne.
- Rozpoczęcie uprawy grochu siewnego to korzystna opcja.
- Unikanie upraw na zbyt dobrych glebach dla lepszej jakości plonu jest zalecane.
- Przestrzegaj przerw między uprawami roślin strączkowych (minimum 3-4 lata).
- Nie uprawiać po lub przed warzywami z rodziny motylkowych.
- Kupować materiał siewny od sprawdzonych źródeł.
Groch pastewny jest wykorzystywany w żywieniu trzody chlewnej i bydła. Jest składnikiem mieszanek grochowo-zbożowych z jęczmieniem lub owsem. Uprawa grochu wymaga rotacji. Nie należy go uprawiać po sobie lub innych roślinach strączkowych przez 3-4 lata.
Wiedza o uprawie grochu jest dostępna w instytucjach takich jak Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU), Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Instytut Agroekologii i Produkcji Roślinnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
Zobacz także:
Dodaj komentarz