Czerwone rasy bydła stanowią ważny element globalnej hodowli. Charakteryzują się różnorodnością cech użytkowych. Wyróżniają się wydajnością mleczną i mięsną. Poznanie tych ras pomaga w wyborze najlepszej opcji dla gospodarstwa. Artykuł przedstawia kluczowe informacje o najpopularniejszych rasach czerwonych.
Polska Czerwona – Nasz rodzimy skarb
Rasa polska czerwona to jedyna rodzima rasa bydła w kraju. Zalicza się ją do bydła prymitywnego. Rasa pochodzi od małego dzikiego bydła. Było to bydło krótkorogie brachyceryczne. Występuje głównie we wschodniej Europie Środkowej. Spotkamy ją również w Skandynawii. Leopold Adametz zidentyfikował ją w 1901 roku. W okresie międzywojennym stanowiła 25% krajowej populacji. W 1982 roku zlikwidowano rejon zachowawczy hodowli. Populacja zaczęła spadać. Wypierały ją bardziej wydajne rasy. Krzyżówki również przyczyniły się do spadku liczebności.
Charakterystyka i cechy rasy polskiej czerwonej
Bydło polskie czerwone ma maść jednolitą czerwoną. Typ użytkowy tej rasy jest mleczno-mięsny. Masa ciała dorosłej krowy wynosi około 500 kg. Krowy osiągają wysokość 126 cm w kłębie. Rasa cechuje się długowiecznością. Jest odporna na choroby. Dobrze wykorzystuje paszę. Posiada dobrą płodność. Może być użytkowana w trudnych warunkach środowiskowych. Wymaga minimalnego zużycia pasz treściwych.
Wydajność mleczna wynosi około 4000 kg mleka. Mleko zawiera 4,5% tłuszczu. Zawartość białka sięga 3,6%. Zawartość substancji aktywnych w mleku jest korzystniejsza. Dotyczy to porównania z innymi rasami. Około 1/3 populacji jest nosicielem allelu A2A2 genu β-kazeiny.
Program ochrony i status populacji
Rasa polska czerwona jest objęta programem ochrony zasobów genetycznych. Program ma na celu zachowanie zmienności genetycznej. Dąży do stabilizacji cech fenotypowych. W latach 70. populacja liczyła około 100 tys. sztuk. W 1995 roku było to 25 tys. krów. Obecnie populacja wynosi prawie 10 tys. sztuk. Niecałe 500 krów wpisano do księgi po likwidacji rejonu zachowawczego. Program ochrony ruszył w 1999 roku. Zaangażowano 15 stad z Małopolski. Dołączyło 50 krów ze stada PAN w Popielnie. Od 2005 roku liczebność pod oceną wzrosła. Pomogły w tym fundusze unijne. Od 2017 roku możliwe jest jednostronne mięsne użytkowanie stad. Średnia wielkość stad to ponad 10 krów. Stada mięsne mają prawie 16 krów.
Program hodowlany dla rasy polskiej czerwonej zmieniono w lipcu 2022 roku. Zatwierdziło go MRiRW. Celem jest zachowanie populacji dwukierunkowej. Należy zachować charakterystyczne cechy rasy. Zwierzęta spoza programu mogą uczestniczyć. Zakłada się doskonalenie cech mlecznych. Muszą zachować cechy ras mięsno-mlecznych. Zmieniono zasady wpisów do ksiąg. Obejmują one potomstwo z kojarzeń. Dotyczy to bydła wszystkich ras europejskich czerwonych. Wprowadzono limity genów innych ras. Dotyczą one zwierząt wpisywanych do ksiąg. Importowane zwierzęta zachowują księgę kraju pochodzenia. Rasa jest objęta programem Arka Smaku.
Ta jedyna rodzima odmiana bydła znajduje się w spektakularnym odwrocie od czasu ministerialnej decyzji z 1969 roku o zaprzestaniu realizacji programu hodowlanego dla rasy. – Według źródła
W latach 70. szacowano liczebność populacji krów polskich czerwonych na ok. 100 tys. w całym kraju. – Według źródła
Program ochrony zasobów genetycznych pozwolił na jej utrzymanie w statusie in vivo, a nie tylko jako zarodki i nasienie w kontenerach z ciekłym azotem. – Według źródła
Czy rasa polska czerwona jest zagrożona wyginięciem?
Populacja znacząco spadła od lat 70. Jest jednak objęta programem ochrony zasobów genetycznych. Program pozwala na jej zachowanie.
Jakie są główne zalety mleka od krów polskiej czerwonej?
Mleko ma korzystniejszy skład substancji aktywnych. Dotyczy to porównania z innymi rasami. Około 1/3 krów ma gen A2A2. Jakość mleka jest doceniana przez konsumentów.
Norweska Czerwona (NRF) – Światowa czołówka hodowli
Norweskie bydło czerwone to rasa mleczna z Norwegii. Powstała w 1935 roku. Krzyżowano lokalne rasy i bydło europejskie. Oficjalnie uformowano ją w 1961 roku. Połączono rasy norweskie, szwedzkie i holenderskie. Rasa NRF dominuje w Norwegii. Stanowi 85% pogłowia bydła. Obejmuje 99% pogłowia mlecznego. Obecnie w Norwegii jest 200 tys. krów mlecznych. 92% z nich to krowy NRF. Średnie stado liczy niecałe 31 krów.
Rasa jest bardzo rozpoznawalna. Ma czerwoną sierść. Odcienie wahają się od jasnego do ciemnego. Często występują białe znaczenia. Znajdują się na twarzy, klatce piersiowej i nogach. Samice ważą 600-700 kg. Samce osiągają 900-1000 kg. Samice mają 135-145 cm wzrostu. Samce są wyższe, 145-153 cm.
Średnia wydajność mleczna wynosi 8460 litrów ECM. Najlepsze stada osiągają ponad 12 tys. kg. Rekordowe krowy dają ponad 16 tys. kg. Średnia zawartość tłuszczu to 4,28%. Białko stanowi 3,54%. Dzienna produkcja mleka wynosi 25-30 litrów. Mleko ma wysoką zawartość tłuszczu i białka.
Rasa NRF charakteryzuje się doskonałym zdrowiem i płodnością. Udział odpornych córek reproduktorów jest wysoki. 97,2% jest odpornych na gorączkę mleczną. 98,9% nie choruje na ketozy. 98,3% jest wolnych od torbieli jajników. 90,2% nie ma klinicznego zapalenia wymienia. Cechy zdrowotne dokumentuje się od 1978 roku. Płodność dodano do indeksu TMI w 1971 roku. Poważne trudności porodowe zgłasza się rzadko, w 2,2% wycieleń. Martwe porody cieliczek to mniej niż 3%. Martwe porody buhajków to około 3%. Okres międzywycieleniowy wynosi 12,3 miesiąca. Średnia liczba inseminacji to 1,6. Jałówki cielą się pierwszy raz w wieku 25,5 miesiąca.
NRF jest rasą długowieczną. Średnia długość życia krowy jest wyższa. Dotyczy to wielu innych ras bydła. Rasa ma silną i muskularną budowę. Jest wytrzymała i odporna na choroby. Spokojny i potulny temperament ułatwia obsługę. Dobrze przystosowuje się do różnych systemów hodowli. Odporny charakter sprawia, że idealnie nadaje się do wypasu. Dotyczy to trudnych warunków klimatycznych.
Wiele buhajów jest bezroga. Niektóre są homozygotycznie bezrogie. Około połowa populacji krów jest bezrożna. Około 34% cieląt rodzi się bez rogów. Obecnie 40–50% krów jest bezrożnych. Prognozuje się wzrost tego odsetka.
Program hodowlany i genetyka NRF
Organizacja hodowlana Geno SA prowadzi program hodowlany. Właścicielami jest 740 norweskich hodowców. Geno obchodzi 90-lecie działalności. System rejestracji gromadzi dane o każdej krowie. Umożliwia to wielokierunkową selekcję. Selekcja koncentruje się na cechach funkcjonalnych i produkcyjnych. Udział w zrównoważonym celu hodowlanym trwa 50 lat. Wyeliminowano negatywną korelację. Dotyczy to wydajności i cech zdrowotnych/reprodukcyjnych. Wynikiem jest wiodąca rasa bydła. Charakteryzuje się wydajnością, zdrowiem i płodnością.
Postęp hodowlany mierzy Total Merit Index (TMI). Rośnie znaczenie zdrowia i budowy wymienia. Wprowadzono ocenę ojca w 1978 roku. Ocenę zwierzęcia wprowadzono w 1999 roku. Pełne przejście na selekcję genomową nastąpiło w 2016 roku. Dokładność oceny genetycznej dla mleczności wynosi 0,9. Odstęp pokoleń między ojcami i matkami zmniejszył się dwukrotnie. Stało się to w ostatnich 10 latach. Proces wyboru buhajków przyspieszono od 2015 roku. W populacji referencyjnej jest 88 tys. zwierząt. Dotyczy to cech produkcyjnych, zdrowia i funkcjonalnych. Populacja referencyjna dla cech funkcjonalnych wzrosła do 41 tys. zwierząt. Genotypuje się około 8 tys. buhajów. Genotypuje się około 22 tys. jałówek. Ocenia się genomowo 50 buhajków na dawców. Typuje się 90 jałówek na dawczynie zarodków. Czas od próbek DNA do wyników to 4-8 tygodni.
Współczynnik inbredu w NRF wynosi około 3%. W rasie holsztyńsko-fryzyjskiej dochodzi do 9–10%. Od 2018 roku produkuje się nasienie seksowane. Produkuje się również zarodki. Nasienie NRF jest eksportowane do ponad 20 krajów. Bydło wykorzystuje się do krzyżowań w ponad 30 krajach. Rasa norweska czerwona jest znana w Polsce. Nasienie buhajów jest dostępne od 18 lat. Utworzono spółkę Geno Polska w Łomży. Dostarcza ona najlepszą norweską genetykę.
„NRF, to nowoczesna rasa uformowana oficjalnie w 1961 roku przez połączenie dwóch istniejących ras norweskich…” – Według źródła
„Rasa ta jest bardziej przyjazna dla środowiska w porównaniu z innymi rasami mlecznymi.” – Według źródła
Dlaczego rasa NRF jest tak popularna w Norwegii?
Stanowi ponad 90% pogłowia bydła mlecznego. Charakteryzuje się wysoką wydajnością. Posiada doskonałe zdrowie i płodność. Jest dobrze przystosowana do lokalnych warunków.
Jakie korzyści daje krzyżowanie bydła HF z rasą NRF?
Poprawia zdrowotność i płodność potomstwa. Mieszańce mogą być mniejsze. Mogą mieć gorszą mleczność. Krzyżowanie rotacyjne NRF z HF jest stosowane. Wprowadza cechy odporności.
Duńska Czerwona – Produktywność i historia
Czerwona duńska rasa krów reprezentuje trendy. Dotyczy to hodowli mleczarskich i mięsno-mleczarskich. Początki rasy sięgają XVIII-XIX wieku. Krzyżowano lokalne bydło. Użyto ras Angler i Ballum. Włączono North Schleswig i Shorthorn. Rasa wędkarza jest pierwszym ogniwem rozwoju. Pierwsze krzyżówki z bykami Shorthorn. Miały na celu zwiększenie masy i produktywności. Wynik to jedna z najbardziej produktywnych ras mlecznych.
Krowy są duże. Osiągają 130 cm w kłębie. Waga wynosi 550-800 kg. Umaszczenie jest czerwone. Odcienie są różne, od jaśniejszych do ciemniejszych. Mogą mieć białe plamy. Znajdują się na brzuchu i wymionach. Budowa ciała jest lekka. Głowa jest lekka. Szyja jest cienka. Klatka piersiowa jest szeroka. Nogi są masywne.
Produkcja mleka na laktację sięga 9000 kg. Zawartość białka to 3,2-3,5%. Zawartość tłuszczu wynosi 3,9-5%. Przyrost masy ciała dziennie to 1,4 kg. Cielęta ważą 33-37 kg przy urodzeniu. Dojrzałe krowy ważą do 800 kg. Byki osiągają do 1000 kg. Pierwsze wycielenie następuje w wieku 2 lat. Poród jest szybki i łatwy. Rasa jest odporna na choroby. Szczepienia stosuje się od pierwszych dni życia.
Hoduje się ją w regionach Rosji. Dotyczy to Leningradu, Moskwy, Pskowa. W Polsce krzyżowano ją z innymi rasami. Były to rasy estońskie i litewskie. Użyto ras łotewskich i stepowych. Krzyżowano ją z rasami białoruskimi. Używana jest do hodowli czystorasowych. Stosuje się ją również w krzyżówkach.
Plusy rasy obejmują zwiększoną produktywność. Dotyczy to mleka i mięsa. Zwierzęta szybko osiągają dojrzałość. Minusy nie zostały szczegółowo opisane w danych. Utrzymanie wymaga przestrzegania zasad. Opieka nad zwierzętami jest ważna. Należy zapewnić zbilansowaną dietę. Regularnie szczepi się zwierzęta. Utrzymuje się czystość. Zapewnia się dostęp do świeżej wody. Ważna jest odpowiednia temperatura. Należy zapewnić właściwe warunki klimatyczne.
Inne Rasy Czerwone – Shorthorn
Rasa shorthorn wywodzi się z Anglii. Pochodzi od lokalnych ras Teeswater i Durham. Pierwszą księgę hodowlaną opublikował George Coates. Było to w 1822 roku. W 1874 roku utworzono Związek Hodowców w UK. Rasa była podwójnie użytkowa w latach 20. XX wieku. Przyczyniła się do powstania ponad 40 ras. Import do USA miał miejsce w 1783 roku. W Polsce rasa shorthorn jest mało znana. PFHMiP nie ocenia jej użytkowości mlecznej.
Porównanie i Zastosowanie Czerwonych Ras Bydła
Czerwone rasy bydła mają różne cechy. Różnią się wydajnością i masą ciała. Polska Czerwona jest mniejsza. Daje około 4000 kg mleka. Norweska Czerwona jest większa. Jej wydajność przekracza 8000 kg. Duńska Czerwona osiąga 9000 kg. Rasa NRF wyróżnia się zdrowotnością. Ma wysoką odporność na choroby wymienia i racic. Polska Czerwona również jest odporna. Jest długowieczna. NRF ma niższy współczynnik inbredu (3%) niż HF (9-10%).
Wszystkie te rasy są użytkowane. Służą do produkcji mleka i mięsa. Polska Czerwona jest ceniona za jakość mleka. Norweska Czerwona daje wysokiej jakości wołowinę. NRF jest często używana w krzyżowaniach. Poprawia cechy innych ras. Dotyczy to płodności i zdrowotności. Krzyżowanie z HF jest popularne. Rasa polska czerwona również jest krzyżowana. Łączy się ją z innymi europejskimi rasami czerwonymi.
| Rasa | Typ użytkowy | Waga krowy (kg) | Wydajność mleka (kg/l) | Tłuszcz (%) | Białko (%) |
|---|---|---|---|---|---|
| Polska Czerwona | Mleczno-mięsny | ~500 | ~4000 | 4,5 | 3,6 |
| Norweska Czerwona | Mleczny/Mięsno-mleczny | ~600-700 | ~8460-12000+ | ~4,28 | ~3,54 |
| Duńska Czerwona | Mleczarski/Mięsno-mleczarski | ~550-800 | ~9000 | 3,9-5 | 3,2-3,5 |
Nowoczesne Technologie i Trendy w Hodowli
Hodowla bydła wykorzystuje nowoczesne technologie. Selekcja genomowa odgrywa kluczową rolę. W rasie NRF przeszli na nią w 2016 roku. Zwiększa dokładność oceny genetycznej. Umożliwia szybszy postęp hodowlany. Zmniejsza odstęp pokoleń. Algorytmy uczenia maszynowego przewidują cechy. Pomagają w wyborze zwierząt hodowlanych. Indeksy selekcyjne, jak TMI w NRF, uwzględniają wiele cech. Dotyczy to zdrowia, płodności, wydajności.
Automatyczne systemy udoju stają się powszechne. Około 30% norweskich producentów ich używa. 55% krów w Norwegii dojonych jest automatycznie. Technologie pomagają w zarządzaniu stadem. Systemy rejestracji gromadzą dane o każdej krowie. Księgi hodowlane i stadne są prowadzone. Testy genetyczne oceniają wartość hodowlaną buhajów. Produkuje się nasienie seksowane i zarodki.
Trendy w hodowli koncentrują się na kilku obszarach. Ważne jest zwiększanie odporności i zdrowotności. Dąży się do zachowania różnorodności genetycznej. Programy ochrony, jak dla Polskiej Czerwonej, są kluczowe. Rośnie zainteresowanie profilami prozdrowotnymi mleka. Wyzwaniem są regulacje dotyczące emisji metanu. Przyjęto cele hodowlane NRF. Obejmują redukcję wpływu na środowisko. Chcą zwiększyć rentowność. Pracują nad efektywnością żywienia. Celują w redukcję emisji metanu. Dążą do bezrożności populacji. Odziedziczalność efektywności żywienia wynosi 0,18 do 0,34. Planuje się włączenie indeksu emisji metanu do TMI. Pomiary emisji metanu pobiera się od 1000 krów rocznie.
Eksport genetyki, zwłaszcza nasienia NRF, rośnie. Wprowadza się genetykę do innych krajów. Dotyczy to Polski. Celem jest poprawa cech lokalnych populacji. Rozwój programów hodowlanych jest kontynuowany. Wprowadza się genetykę wszystkich europejskich ras czerwonych. Dotyczy to polskiej populacji. Modernizuje się hodowlę technologiami genetycznymi.
Czym jest selekcja genomowa?
Selekcja genomowa wykorzystuje informacje z DNA zwierzęcia. Pozwala ocenić jego potencjał hodowlany. Jest dokładniejsza od oceny tradycyjnej. Przyspiesza postęp genetyczny w rasie.
Jakie są przyszłe cele hodowlane dla rasy NRF?
Główne cele to redukcja wpływu na środowisko. Chodzi o zmniejszenie emisji metanu. Dąży się do zwiększenia rentowności hodowli. Ważna jest efektywność żywienia. Chcą uzyskać całkowitą bezrożność.
Podsumowanie
Czerwone rasy bydła, takie jak Polska Czerwona i Norweska Czerwona, mają unikalne cechy. Polska Czerwona to rodzima rasa. Wymaga programów ochrony. Norweska Czerwona to rasa o wysokiej wydajności. Charakteryzuje się doskonałym zdrowiem. Nowoczesne technologie kształtują przyszłość hodowli. Selekcja genomowa i automatyzacja zmieniają branżę. Hodowcy dążą do zwierząt bardziej odpornych. Chcą poprawić ich płodność. Ważna jest również efektywność środowiskowa. Pozwala to na zrównoważoną produkcję. Wybór rasy zależy od celów gospodarstwa. Zależy również od warunków środowiskowych.
Zobacz także:
Dodaj komentarz